خبرگزاری ایلنا پروژه وزیر جهادکشاورزی در نوروز ۱۴۰۲ را بررسی می‌کند:
تولید صنعتی دام سبُک، پرتاب بی‌هدفِ سنگ بزرگ!
پیشنهاد نوروزی وزیر جهادکشاورزی جهت نوآوری سازمان‌های متولی با رویکرد تازه تولید دام سبک به صورت صنعتی با هدف تامین گوشت ارزان دام سبک برای مردم داخل کشور، در قبال فراهم شدن امکان عرضه دام سبک عشایر با قیمت تمام شده گوشت با کیفیت و یا صادرات آن با قیمت مناسب به کشورهای متقاضی مانند کشورهای حاشیه خلیج فارس، با واکنش منفی دامداران پرورش دهنده دام سبک مواجه شد. پیشنهادی که کارشناسان در ارتباط با ایلنا، آن را به دلایل متعدد تجربه شده غیرعملیاتی عنوان می‌کنند.
به گزارش ایلنا، همین چندروز پیش در روزهای آغازین بهار 1402 بود که «سیدجواد ساداتی‌نژاد» وزیر جهاد کشاورزی در دیدار نوروزی با رؤسای سازمان‌های دامپزشکی کشور، امور عشایری و منابع طبیعی و آبخیزداری از لزوم نوآوری در ارائه خدمات این سازمان‌ها و دستور کار قرار گرفتن تولید دام سبک به سبک صنعتی سخن گفت. تا به این ترتیب بتوان بدون مخدوش شدن سلامت و بهداشت، شرایط واردات گوشت قرمز ارزان تا حدود هر کیلوگرم 150 و حتی 130 هزار تومان برای همه اقشار کم درآمد جامعه فراهم شود و همچنین به این طریق بتواند تولید و پرورش دام سبک را به سوی پرورش دام صنعتی سوق داد.
شاید یکی از دلایل ارائه این راهکار توسط وزیر جهادکشاورزی، کمک به کاهش قیمت نهایی دام سبک و درنتیجه گوشت قرمز به دست مصرف کنندگان باشد؛ اما باید درنظر گرفت که کیفیت گوشت دام سبک پرورشی قابل مقایسه با گوشت دام سبکی که به صورت صنعتی پرورش می‌یابد نیست. از طرف دیگر هزینه تمام شده بالای پرورش دام سبک توسط دامداران اجازه عرضه با قیمت کمتر را نمی‌دهد، چراکه در آن صورت پرورش دام برای دامداران نه تنها به صرفه نخواهد بود، بلکه فعالیت آنها را نیز با چالش مواجه خواهد نمود. در رابطه با این مسئله و در راستای پیشنهاد وزیر جهاد کشاورزی مبنی بر صنعتی نمودن تولید دام سبک با برخی از فعالان این صنف به گفت‌وگو نشسته‌ایم، در ادامه نظر برخی از این فعالان را می‌خوانیم؛
تولید صنعتی دام سبک، سنگ بزرگی است که به هدف نخواهد نشست
«افشین صدردادرس»، مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه جدید وزیر برای "تولید صنعتی دام سبک در سال ۱۴۰۲" می‌تواند مانع تحقق مشکلاتی مانند مشکلات زمستان ۱۴۰۰ و پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شود؟" به خبرنگار ایلنا، می‌گوید: در حالی‌که حدود 95 درصد تولید دام سبک کشور در سامانه‌های روستایی، عشایری و سنتی انجام می‌شود، حدود 3 درصد در سامانه‌های مزرعه‌ای (کشت و صنعت‌ها) و تنها حدود 2 درصد تولید در واحدهای صنعتی انجام می‌شود که عمدتا به تولید شیر مشغول هستند، به نظر می‌رسد سخن گفتن از تولید صنعتی دام سبک، سنگ بزرگی است که به هدف نخواهد نشست، بعلاوه برای تولید صنعتی دام سبک، نژادهای داخلی قابل استفاده نیست و لذا برای تحقق این هدف باید نژادهای خارجی را بکار گرفت، بنابراین بنظر می‌رسد بهانه جدیدی برای واردات گوسفندان خارجی و از بین بردن هر چه بیشتر نژادهای بومی و ایرانی و به عبارتی سرمایه ژنی کشور در حال فراهم شدن است.
وی می‌افزاید: اشتغال حدود یک میلیون دامداری موضوع بعدی است که سال‌هاست با نژادهای ایرانی کار کرده‌اند و اصول کار با نژادهای خارجی را نمی‌دانند. در نهایت این پرسش همچنان باقی است که چرا وزارت جهاد کشاورزی بجای تلاش در جهت بهبود مدیریت تغذیه، مدیریت تولید مثل و مدیریت بهداشت در دام سبک که موجب افزایش بهره‌وری در این بخش می‌شود و زمینه را برای اصلاح نژاد گوسفندان بومی کشور فراهم می‌کند، علاقه دارد که به نام افزایش بهره‌وری و تولید صنعتی گوسفند زمینه را برای خروج ارز از کشور و واردات گوسفندان خارجی فراهم نماید. چرا باید این موضوع که در سال‌های ۹۴ تا ۹۸ خورشیدی در کشور پیاده و تجربه شد و از همه نظر با شکست مواجه گردید، را مجددا تکرار نمود!؟
دادرس همچنین با اشاره به نیاز غذایی دام سبک اضافه می‌کند: دام سبک در شرایط نرمال آب و هوایی و نبود خشکسالی فقط در پنج و شش ماه پایانی سال نیاز به خوراک دستی دارد، این درحالی است که دولت هم اکنون برای واردات نهاده با مشکل جدی در تامین ارز روبرو است و اگر بخواهند دام سبک را صنعتی کنند، جمعیت دام سبک کشور نیز مانند دام سنگین وابسته به خوراک وارداتی خواهد شد و این موضوع بر مشکلات کنونی دولت خواهد افزود.
وی چالش بعدی را عدم تناسب بین قیمت تمام شده و کشش بازار (توان اقتصادی مصرف کننده برای خرید کالا) دانسته و می‌گوید: ورود کارشناسی نشده دولت به بازار به نفع کوتاه مدت مصرف کننده و علیه تولیدکننده است. با وجود اینکه گوشت بعنوان محصول فرعی دام سنگین محسوب می‌شود، اما تولیدکنندگان گوشت گوساله هم با همان مشکل دام سنگین دست به گریبان هستند.
این نوع تولید، برای صاحب مِلک آب ندارد، اما برای چاه‌کن نان دارد!
یکی از اساتید دانشگاهی عضو هیئت علمی و متخصص در اصلاح نژاد و مشاور گوسفندداری یکی از کشت و صنعت‌های کشور در پاسخ به پرسش ایلنا می‌گوید: امکان تولید صنعتی دام سبک در ایران وجود ندارد. هزینه تمام شده تولید گوشت صنعتی دام سبک حدود ۶۰۰ هزار تومان خواهد بود و تا به دست مصرف کننده برسد کیلویی ۷۰۰ هزار تومان می‌شود. این وضعیت با شرایط کنونی کشور، نه ممکن است و نه اقتصادی.
وی با بیان اینکه مشکل ما در تولید گوشت قرمز (چه سنگین و چه سبک)، اصلاح نژاد نیست، می‌افزاید: اصلاح نژاد هم یکی از مولفه‌های متعدد موثر بر تولید است که در اقتصاد کشاورزی کشوری با زد و بندهای پنهان سؤاستفاده کننده از آشفته بازار نهاده‌ها، اهمیتی به مراتب کمتر از سایر مؤلفه‌ها دارد. تنها شانسی که در این شرایط برای دولت وجود دارد، این است که چون بخش صنعت و خدمات نمی‌تواند شغل ایجاد کند، بخش زیادی از مردم نیز به ناچار با خوداشتغالی در این بخش و وارد کردن فشار نیم بند بر مراتع، گوشت ارزان قیمت برای دولت تولید می‌کنند. البته بخشی از این تولید ارزان به جیب واسطه‌ها سرازیر می‌شود و برای منافع ملی حداقلی نیز صرفه جویی ارزی دارد. به عبارتی این نوع تولید، به مثابه ضرب‌المثلی است چاهی است که برای صاحب مِلک آب ندارد، اما برای چاه کن نان دارد. آنچه وزیر از آن صحبت کرده است، احتمالا تعریف نادانسته پروژه‌ای است که از آن بوی پول‌پاشی و اتلاف منابع به مَشام عده‌ای خاص می‌رسد!
به جای افزایش ضریب نفوذ دانش در بخش دام سبک، به فکر آوردن دام در چهاردیواری دامداری صنعتی هستند
یک عضو هیئت علمی دیگر نیز که او هم نخواست نامش فاش شود به ایلنا می‌گوید: متاسفانه با عرض احترام باید بگویم یا ایشان موضوع را خودشان بد متوجه شده‌اند یا می‌خواهند جریان را برای کاستن از فشار افکار عمومی روی وزارت جهادکشاورزی و کاستن از زمزمه پایان دوران کاری به بی‌راهه هدایت کنند. در هر صورت این‌کار هیچ یک از مشکلات موجود دامداری و بازار گوشت کشورمان را حل نخواهد کرد و حتی برخی مشکلات و ابهامات تازه را با خود به همراه خواهد داشت.
وی ادامه می‌دهد: باید مشخص گردد در صورت اجرایی شدن برنامه مدنظر وزارت جهاد کشاورزی برای تولید صنعتی دام سبک، به پرسش‌هایی نظیر اینکه دام‌های داخلی را در چه سیستمی (باز یا بسته) نگه می‌دارند (که دام‌های داخلی توجیه برای آن سیستم ندارند) یا می‌خواهند برای سیستم بسته دام وارد‌کنند؟) آن هم به چه تعداد و با چه میزان بودجه و به چه قیمتی؟ اشتغال دامداران و عشایر پس از خروج از چرخه تولید چه خواهد بود؟ و پرسش‌های اقتصادی- فنی نظیر آن چه پاسخی دارند.
این عضو هیئت علمی با بیان اینکه تنها بخشی از دامپروری کشور که در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی حرکت می‌کند، بخش دام سبک است که اتفاقا کمترین اتکاء را به نهاده‌های وارداتی دارد و در صورت صنعتی کردن، این زیربخش هم کاملا متکی به نهاده وارداتی خواهد بود، می‌گوید: «معتقدم که مسئولان به جای فهم دقیق و تلاش در جهت حل اساسی و پایدار مشکلات تولید به دنبال نمایش تبلیغاتی هستند و با این کار به جای حمایت از تولیدکننده و مدیریت بازار، این صنعت را به سمت قهقرا پیش خواهند بُرد. به جای افزایش ضریب نفوذ دانش در بخش دام سبک، به فکر آوردن دام در چهاردیواری دامداری صنعتی هستند.»
تعدادی از صدها کامنت برخی از دامداران پای گزارش ایلنا از دیدار نوروزی مدیران سازمان‌های امور عشایر، دامپزشکی و منابع طبیعی با وزیر جهادکشاورزی:
- یک دامدار: به منظور صنعتی نمودن تولید دام سبک به مانند تولید و پرورش گاو صنعتی، مسئولان باید به این درک برسند که دام سبک صنعتی مانند دام سنگین صنعتی نیاز به تامین نهاده دولتی دارد، می‌توان به پرورش آنها و بازشدن درهای بازار جهانی برای تولیدکنندگان امیدوار بود.
- یک دامدار اصفهانی: تولید دام سبک صنعتی با در اختیار داشتن رانت مشکلی ندارد، اما اگر مانند مابقی دامداران بخواهند خوراک و واکسن را با هزینه‌های آزاد تهیه کنند هیچ صرفه اقتصادی ندارد و اصلا هیچ کس زیر بار تولید نمی‌رود. امروز سکه و ماشین طی مدت یک ماه اخیر 30درصد رشد قیمت داشته، پس کجا تولید گوشت صرفه اقتصادی خواهد داشت؟
- یک محقق در موسسه تحقیقات علوم دامی کشور: دامداری صنعتی یعنی برنامه ریزی در حالی که در ایران ما نه دامداری با قواعد سنتی برقرار است و نه دامداری با معیار اصولی صنعتی، حالا این دو دست خالی بخواهند با هم ازدواج کنند، فرزندانشان همچون نوزادی سرراهی و بی‌خانمان بلاتکلیف رها خواهد شد.
- یک دامدار: حتما باید عید نوروز شود تا دوستان بهانه‌ای برای برگزاری جلسات این‌چنینی که تجربه ثابت کرده محتوای اظهارات عنوان شده در آن هیچ عایدی و سودی برای کشاورزان نخواهند داشت برگزار کنند!؟
خبرنگار: لیلا محمودزاده
