دولت بخشی از تعطیلی واحدهای اقتصادی را جبران کرد/ پنج هزار کارگاه و کارخانه تعطیل از دولت قبل مانده بود

به گزارش خبرنگار ایلنا، سیدابراهیم رئیسی (رئیس جمهور) در حاشیه مراسم «تجلیل از برترین‌های عرصه صادرات» به آخرین دستاوردهای دولت اشاره و از افزایش ۴۰ درصدی صادرات و رشد اقتصادی بیش از ۵ درصدی و احیای حدود ۲۰۰۰ واحد اقتصادی (اعم از کارگاه و کارخانه) در فاصله یکسال اخیر خبر داد. برخی معتقدند باتوجه به سایر شاخص‌های اقتصادی کشور از قبیل تورم، رشد نقدینگی، و التهابات اقتصادی جهانی، نسبت به دقت این آمار تشکیک وجود دارد اما سیدعبدالمجید شیخی (کارشناس اقتصاد کلان) با اشاره به این مسئله که آمارهای مرکز آمار ایران و سایر دستگاه‌های اجرایی متولی به ویژه در حوزه احیای واحدهای اقتصادی، تاییدکننده اطلاعات ارائه شده از سوی رئیسی است، در تبیین علت این موفقیت‌ها گفت: بسیاری تصور می‌کنند که چون در سطح اقتصاد بین المللی شاهد بحران‌های رکودی بودیم، وضع ایران نیز نباید بهتر شود، اما به دلیل گسستگی نسبی اقتصاد ایران از روندهای جهانی، مانند سال‌های بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹، شاهد حرکت معکوس اقتصاد ایران در قیاس با اقتصاد جهانی به سمت بهبود هستیم. به ویژه اینکه برخلاف اقتصاد جهانی، ایران از مزیت و ظرفیت‌های حوزه انرژی، مواد اولیه و ارزانی نسبی هزینه تولید بهره‌مند است.

وی با بیان اینکه «اکنون اقتصاد بیشتر قدرت‌های اروپایی و آمریکای شمالی به دلیل تحمل بحران دوساله کرونا و جنگ با بحران رکودی مواجه شدند و قیاس اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی در شرایط فعلی مصداق قیاس مع‌الفارغ است» افزود: البته مسائل دیگری به جز کرونا و درگیری‌های اخیر که موجب بحران انرژی و سوخت شده، در بحران اقتصادی اخیر دخیل بودند. بسیاری از اقتصادهای توسعه یافته غربی یا حتی آسیای شرقی ظرفیت‌هایی از توسعه را داشتند که اکنون اشباع شده و امکان رشد بالا برای فائق آمدن بر آن‌ها وجود ندارد. برای مثال در آن کشورها سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها چندان موضوعیت ندارد زیرا قبلا این زیرساخت‌ها به حد کفایت ایجاد شده است. 

شیخی با تاکید بر این مطلب که «افزایش هزینه تولید به دلیل اشباع و افزایش دستمزد در کنار گران شدن مواد اولیه و مضیقه انرژی در روزهای پس از جنگ اوکراین و همچنین افت قدرت خرید مصرف‌کننده درگیر کرونا، موجب ایجاد یک سرآشیبی در اقتصاد جهانی شده است» اضافه کرد: آمارها و گزارشات سازمان همکاری‌ها و توسعه اقتصادی (OECD) نشان می‌دهد که این شرایط در اقتصاد جهانی و بخصوص اقتصاد جهان غرب دچار رکود تورمی شده است و به رکود گذشته، نرخ تورم بالا نیز افزوده شد. این تورم تا حدی تاثیر گرفته از تورم انتظاری بود زیرا از همین حالا بازیگران اقتصادی با چشم‌انداز افزایش قیمت انرژی مواجه هستند و به طور طبیعی شروع به بالابردن قیمت‌ها می‌کنند. این مسئله برای نیروی کار کارگاه‌های کوچک و بنگاه‌های خرد و متوسط خطر تعطیلی را ایجاد کرده و نرخ بیکاری را نیز افزایش خواهد داد. 

این استاد دانشگاه‌ها با اشاره به وضعیت متفاوت ایران اظهار کرد: شتاب گرفتن در اقتصاد ایران نیز در این شرایط طبیعی است. ما در دوران دولت قبل با نوعی بلاتکلیفی ناشی از گره خوردن اقتصاد کشور با دوگانه مذاکره و عدم مذاکره مواجه بودیم و بسیاری از فعالان اقتصادی حضور و سرمایه‌گذاری خود را معطل تعیین تکلیف برجام معرفی می‌کردند، اما بار این شرطی شدن اقتصاد به برجام در یکسال اخیر حذف شده است. 

 پژوهشگر اسبق موسسات پژوهشی وزارت جهاد کشاورزی تصریح کرد: دولت قبل همزمان با رکود چاپ پول را انجام می‌داد تا بتواند با فروش اوراق بدهی، اوراق خزانه و انتشار پول، درآمد اندک نفتی کشور را اصطلاحا «پیش‌خور» می‌کرد. در این شرایط طبیعی بود که ۱۳۶۷ هزار میلیارد تومان بدهی روی دست دولت بعدی بماند. در دوره هشت‌ساله گذشته بیش از ۵۰۰۰ هزار بنگاه اقتصادی تعطیل شدند. به این ترتیب در رقم اعلام شده درباره احیای واحدهای اقتصادی شاهد برخی مواردی هستیم که در دوره مسئولیت ابراهیم رئیسی در پست قوه قضاییه و پیش از گرفتن سکان اجرایی کشور با اقدامات قضایی احیا شدند. پس از ریاست جمهوری رئیسی نیز این اقدامات به صورت ترکیبی با همکاری قوه قضاییه، مجلس و دولت به‌منظور احیای واحدهای ورشکسته و راکد ادامه یافت و تنها بخشی از تعطیلی‌های گذشته را جبران کرد. 

شیخی با توضیح و تبیین روند احیای واحدهای اقتصادی و تلاش برای احیای روند رشد اقتصادی گفت: برخورد قوه قضاییه با مسئله احیای واحدهای اقتصادی بیشتر سلبی بود و شامل مقابله و برخورد قضایی با ترک فعل‌های و تعلل‌های منجر به تعطیلی و راکد ماندن تولید در واحدها بود. دولت اما در مقام اجرایی و ایجابی قرارداشته و وظیفه کمک به احیا از طریق تغییر ترتیبات بانکی و حتی اعطای تسهیلات یا خریدن زمان برای تادیه بدهی‌ها را برعهده داشت. آن اقدامات سلبی به آن اقدامات ایجابی افزوده شد و یک جهش قابل توجه در فرآیندهای منجر به تولید رقم خورد. 

وی در توضیح اقدامات مکمل دولت در جهت تحرک به تولید و احیای واحدها گفت: یکی از این اقدامات پیوستن ایران به پیمان شانگهای بود که در دولت قبل این فرآیند تعلیق شده بود. قرار گرفتن در مسیر راه ابریشم و پیوند بیشتر در مبادلات دوجانبه با اقتصادهای کشورهای همسایه و آسیایی، فعال شدن حوزه اوراسیا و ایجاد سوآپ گازی از جمله اقدامات مکمل در عرصه خارجی بود. سطح مبادلات اقتصادی با کشورهای همسایه و استفاده از ظرفیت آن به نقطه‌ای رسید که یک فضای تنفس به تولید از طریق بازگشایی ظرفیت صادرات ایجاد شد و بنگاه‌های اقتصادی توانستند افزایش حدود ۴۰ درصدی صادرات را در یکسال اخیر رقم زنند. 

این کارشناس اقتصاد کشاورزی تصریح کرد: در مورد برخی کشورها حجم صادرات کشورمان به ۵ برابر افزایش پیدا کرد. این حلقه‌های اتصال به مرور باعث شد تا به مرور ظرفیت‌های مازاد تولید کشور که به دلیل فقدان تقاضای کافی در داخل بالفعل نشده بود، بتواند فعال شود و روی مسئله احیای واحدهای اقتصادی و بازگشت نیروی کار بر سر کار خود تاثیر مثبت بگذارد. 

شیخی در پاسخ به این پرسش که «آیا تولیدکنندگان نیز اکنون مانند گذشته منتظر تعیین تکلیف ماجرای مذاکرات و برجام هستند و بخشی از ظرفیت تولید به دلیل انتظار برای این مسئله بلاتکلیف مانده است؟» جواب داد: تولیدکنندگان ما این مسئله را به خوبی می‌دانند که شرطی کردن اقتصاد نسبت به برجام صرفا از طریق مدیران اقتصادی و اجرایی بر روابط تولید تحمیل می‌شود و تولیدکنندگان می‌توانند ترتیبات کاری خود را متناسب با شرایط تحریمی تنظیم و کار خود را پیش ببرند. این نوع گره خوردگی به مذاکرات و برجام بیش از آنکه در ذهن تولیدکنندگان باشد، در ذهن دولتمردان بود و اگر آن ذهنیت از مغز عاملان اجرایی و تصمیم‌گیران دولتی خارج شود، به‌طور طبیعی بخشی از مشکل حل می‌شود. گمان من نیز این است که تا حد زیادی در سطح مدیران این گره خوردگی اقتصاد کشور به برجام دیگر وجود ندارد و تولیدکنندگان ما نیز این ذهنیت را ندارند. 

وی با تاکید بر اینکه «کسانی که از گره خوردن اقتصاد به برجام و فروپاشیدن آن بدون مذاکره صحبت می‌کردند که عمدتا به لابی‌های خام فروشی و واردات وابسته بودند» اضافه کرد: لابی‌های تولید اغلب کل فعالیت خود را معطل برجام نمی‌دانستند. عاملان اقتصادی ما خود مزه آن را چشیدند که فعال شدن پیمان‌های منطقه‌ای بیش از برجام می‌تواند ظرفیت صادرات و احیای تولید را رقم بزند. راه‌های ارتباطی و مالی دیگری نیز وجود دارد و استفاده از ذخایر ارزی در کشورهای مقصد صادرات، عملا بسیاری از تحریم‌ها را دور زد و اینکه دولت‌های مختلف در اروپا و آمریکا سیاست فشار حداکثری را شکست خورده ارزیابی کردند، ناشی از همین معطل نماندن تولید به ارتباطات جهانی است.