ایلنا بررسی کرد؛
چرا برای ایمن‌سازیِ معادن از تکنولوژی‌های جدید استفاده نمی‌شود؟
هنوز زمان زیادی از مرگ دلخراشِ کارگرانِ جوانِ معدن طرزه نگذشته است. حوادثی که هر چند وقت یکبار اتفاق می‌افتد و احساساتِ بسیاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تمام. مشکل اینجاست که حوادث در ایران بیش از حد در مرحله‌یِ «موضوع در دست بررسی است» باقی می‌ماند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، کارگری در معدن، شغلِ پرمخاطره‌ایست؛ در همه‌جای دنیا همین است. معادن آمار قابل توجهی از حوادث و تلفاتِ ناشی از کار را به خود اختصاص می‌دهند اما این به معنای آن نیست که جلوی بروز حوادث را نمی‌توان گرفت. امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته، میزان امنیت در معادن به طور چشمگیری بالا رفته است. معادن در کشورهای توسعه‌یافته دیگر مثل یک قرن پیش، نیم قرنِ پیش، سی سالِ پیش و حتی ده سالِ پیش، قربانی نمی‌گیرند. کارگران در بسیاری از این کشورها به مدد توسعه‌ی فن‌آوری در امنیتِ بیشتری کار می‌کنند و شرکت‌های معدنیِ پیشرو در تلاشند تا میزان این حوادث را به صفر برسانند. این درحالیست که صنعت معدن در برخی از این کشورها نقش قابل توجهی در اقتصاد آن کشور ایفا می‌کند.
در ایران و دیگر کشورهای در حال توسعه وضع اما فرق دارد. به گفته‌ی بهرام شکوری (رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران) در ایران تنها ۵درصد از مساحت کشور دست فعالان معدنی است که ۵۰درصد آن تعطیل و عملا دو و نیم درصد به معادن اختصاص دارد. با این اوصاف و با توجه به میزانِ پایین فعالیتِ معدنی درکشور، آمار حوادث ناشی از کار در معادن بالاست. اخبار و حوادثی که از گوشه و کنار صنعتِ معدن به گوش می‌رسد، خبر از نوعی اهمال کاری در سطوح مختلف مدیریتی می‌دهد. گویی حتی اراده‌ای برای بهبودِ وضعیتِ ایمنی در معادن وجود ندارد.
بعد از حادثه‌ی یورت قرار بود ایمنیِ معادن موردتوجه قرار بگیرد اما…
طبق گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس در تیرماه ۹۹ منتشر کرده است، استفاده از فناوریهای نوین منجر به کاهش جدی مخاطرات و ارتقای ایمنی در معادن می‌شود. در این گزارش آمده است «موضوع ایمنی در معادنِ ایران پس از حادثه‌ی معدن یورت، ابعاد دیگری یافت و حساسیتهای بیشتری را برانگیخت. از جمله تصمیم گرفته شد تا به فناوریهای نوین ایمنی بیشتر توجه شود و برای ایمن‌سازیِ معادن، بازرسی پیوسته از معادن (به خصوص معادن ذغال‌سنگ) انجام شود. همچنین ایده ایجاد چهار پایگاه اورژانس در استان‌های معدنی کشور مطرح شد، اما تاکنون عملیاتی نشده است.»
اینکه بسیاری از طرح‌ها بلافاصله بعد از وقوع حادثه‌ای مطرح می‌شود و بعد از مدتِ کوتاهی از یاد می‌رود، موضوع تازه‌ای نیست. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بحث مربوط به استفاده از فناوریهای نوین، بعد از حادثه‌ی معدنِ یورت مطرح شد اما صرفا در حدِ حرف باقی ماند. سوال این است که چرا اگر استفاده از فناوری و تجهیزاتِ نوین تا این اندازه می‌تواند به کاهش مخاطرات معدن کمک کند و جان بسیاری از کارگران را نجات دهد، تلاشی برای خرید این تجهیزات نمی‌شود؟!
تحریم‌ها و افزایش نرخ ارز نقش قابل توجهی در عدم دسترسی به تکنولوژی‌ها دارد
بهرام شکوری (رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران) در خصوص علل بروز حوادث در معادن به ایلنا گفت: در بروز حوادث معدن موضوعاتی چون ایمن بودنِ ابزار و ماشین‌آلات، اهمیت بسیاری دارد و فراهم کردنِ این تجهیزات به توانِ کارفرما برمی‌گردد. بخشی دیگر از علل حوادث نیز به محیط کار مربوط است؛ وضعیتِ تونل‌ها، شیب جاده‌ها، روشن بودن مسیر، علامت‌گذاری مسیرها و… که رسیدگی به وضعیت همه‌ی اینها می‌تواند جلوی حوادث ناشی از کار در معادن را بگیرد.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران در خصوص اهمیت استفاده از فناوریهای نوین در افزایش ایمنیِ محیط کار گفت: استفاده از تکنولوژی در کاهش حوادث معدن اهمیت بسیاری دارد. امروزه در دنیا از ماشین‌های بدون سرنشین استفاده می‌شود، همچنین انواع و اقسام خودروهای مورد استفاده‌ی آن‌ها، سنسور دارد و اگر به مانعی برسد، مکث می‌کند و یا مثلا از ابزارها و تکنولوژی‌هایی استفاده می‌شود که اگر در محیط گازی تولید شود، اخطار می‌دهد.
وی در خصوص موانع دسترسی به تکنولوژی‌های روز دنیا برای کاهش حوادث معادن در ایران، گفت: طبیعتا تحریم‌ها نقش قابل توجهی درعدم دسترسی ما به این تکنولوژی‌ها دارد. به علاوه باتوجه به افزایش نرخ ارز و به تبعِ آن گرانیِ تجهیزات، خریدِ آن برای کارفرمایان صرف نمی‌کند. البته برخی اوقات تجهیزاتی که در دنیا تولید می‌شود با وضعیت ما هم‌خوانی ندارد؛ به طور مثال من یادم می‌آید که سیستم پمپ‌های انژکتورِ برخی از ماشین‌آلاتِ خریداری شده، بر مبنای گازوئیلِ استاندارد کشورهای اروپایی طراحی شده بود و با گازوئیل غیراستاندارد ما کار نمی‌کرد. در نتیجه آمدند و سیستم را تغییر دادند و یوروها را پایین آوردند تا بتوانند از این ماشین‌آلات استفاده کنند.
شکوری افزود: به نظر می‌رسد هم باید فضای بین‌المللی درست شود و نرخ ارز، نرخ واقعی خود را پیدا کند و هم دولت با کارفرمایان همراهی کند و وام‌های کم بهره بدهد تا کارفرمایان بتوانند از این تجهیزات و تکنولوژی‌های جدید استفاده کنند تا شاهد کاهش حوادث در معادن باشیم.
بدون حمایت دولت نمی‌توان تجهیزاتِ معادن را به روزرسانی کرد
غلامرضا غفوری (مشاور حفاظت فنی و خدمات ایمنی وزارت کار) نیز در گفتگو با ایلنا در خصوص نقش تکنولوژی در کاهش حوادث کار در معدن گفت: بحث تکنولوژی به اصل طراحیِ سیستم‌های ایمنی و کنترلی در فرآیند تولید و تجهیزات دستگاه‌ها برمی‌گردد. در بحث اصول کنترلی در حوزه‌ی HSE می‌گوییم اولین راهکار حذف خطر است و بعد از اینکه خطر را دیدیم باید با اقداماتی شرایط بروز مجدد آن حوادث را کامل از بین ببریم. معمولا ما زمانی می‌توانیم خطرات را با بالاترین اثربخشی حذف کنیم که تکنولوژی را به روز نماییم و اولین اولویت کنترل خطرات نیز همین است.
غفوری گفت: در تکنولوژی‌های جدید، خطرات قدیمی شناسایی شده و بر مبنای آن مهندسین و طراحان اقدامات کنترلی لازم را انجام می‌دهند. به عنوان مثال اگر صنعتی با مواد مذاب سروکار دارد و این مواد مذاب در فرآیندهای قدیم در تماس با کارگر بوده در تکنولوژی‌های جدید این تماس حذف می‌شود تا کارگر با آن در ارتباط نباشد. بنابراین بحث به‌روزرسانی تکنولوژی، بهترین و موثرترین راهکار برای کنترلِ خطرات ناشی از کار است.
وی با بیان اینکه قیمت بالای تجهیزات مانعِ بزرگی برای استقبالِ کارفرمایان از استفاده از تکنولوژی‌های جدید است، گفت: در شرایط اقتصادیِ موجود و با توجه به افزایش قیمت ارز، کارفرمایان برای خرید تجهیزات از کشورهای دیگر با مشکل مواجه هستند. در کنار همه‌ی اینها بحث خدمات پس از فروش مطرح است، که این هم مسئله را سخت‌تر می‌کند. بنابراین به‌روز رسانیِ تجهیزات اولین و موثرترین روش است اما اقبالی از آن نمی‌شود.
غفوری با تاکید براینکه کارفرمایان به حمایتِ دولت نیاز دارند، گفت: شورای عالی حفاظت فنی کشور، وزارت کار و وزارت بهداشت باید طرحی را در قالب لایحه آماده کنند و برای هیئت وزیران بفرستند و بگویند اگر کارفرمایی خواست برای حفظ سلامت کارکنان و بالارفتنِ بهره‌وری و تولید، تکنولوژیِ جدیدی وارد کند، برای آن‌ها تسهیلاتی در نظر بگیرند.
«موضوع در دست بررسی است»؛ مرحله‌ای که هنوز از آن عبور نکرده‌ایم!
هنوز زمان زیادی از مرگ دلخراشِ کارگرانِ جوانِ معدن طرزه نگذشته است. حوادثی که هر چند وقت یکبار اتفاق می‌افتد و احساساتِ بسیاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تمام؛ قضیه به همین‌جا ختم می‌شود. مشکل اینجاست که در ایران، بررسی وقوع حوادث و جبران آن بیش از حد در مرحله‌یِ « موضوع در دست بررسی است» باقی می‌ماند. شاید به همین دلیل است که بعد از هر حادثه‌ای باید پرسید که آیا واقعا اراده‌ای برای بهبود وضعیت موجود، وجود دارد یا خیر؟!
ایمنی معادن، فراهم کردن تجهیزات لازم و استفاده از فناوریهای نوین که احتمال وقوع حوادث را تا حد بسیاری کاهش می‌دهد، باید با یاریِ دولت، کارفرما و نهادهای نظارتی محقق شود. نمی‌توان هیچ کدام از اینها را حذف کرد و بعد انتظار داشت که کار به درستی پیش برود. نمی‌توان در دورِ باطلِ «کارفرما پول ندارد و دولت بودجه ندارد» گیر کرد و انتظار داشت مسائل به خودی خود اصلاح شود! باید باور داشته باشیم که جانِ کارگران بیش از هرچیز دیگری اهمیت دارد.
گزارش: زهرا معرفت
