کارگردان انیمیشن «آخرین داستان» مطرح کرد:
انیمیشن ایرانی در بازار جهانی سود خوبی بدست می‌آورد/ باید انحصار از پلتفرمهای VOD برداشته شود/ صاحب شدن حقوق فیلم برای ۱۰ سال شایسته نماینده اسکار نبود
اشکان رهگذر در آستانه اکران آنلاین فیلمش که از ۱۷ شهریور آغاز می‌شود، بر لزوم رقابت‌پذیری در پلتفرمهای VOD تاکید کرد و گفت: دو پلتفرم معروف برخورد خوبی با ما نداشتند و می‌خواستند تمام حقوق آن را برای ۱۰ سال صاحب شوند. این نوع قرارداد اصلا شایسته انیمیشنی نیست که هم نماینده اسکار بود و هم جایزه‌های معتبر و متعددی را دریافت کرده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، انیمیشن سینمایی «آخرین داستان» به نویسندگی و کارگردانی اشکان رهگذر که پخش جهانی آن پیشتر در ۳۲ کشور جهان همچون آمریکا، روسیه، هند، اسپانیا و... آغاز شده بود، از روز دوشنبه (۱۷ شهریور) در پلتفرم آپرا اکران آنلاین می‌شود.
اکبر زنجانپور، حامد بهداد، لیلا حاتمی، پرویز پرستویی، اشکان خطیبی، باران کوثری، حسن پورشیرازی، شقایق فراهانی، ملیکا شریفی نیا، بانیپال شومون، روزبه فرخ نعمتی، بیتا فرهی، مجید مظفری و زهیر یاری از مجموع بازیگرانی هستند که در این انیمیشن صداپیشگی کرده‌اند.
«آخرین داستان» اولین انیمیشن بلند سینمایی تولیدشده در استودیو هورخش است که تاکنون موفق به دریافت ۱۵ جایزه ملی و بین‌المللی شده است. همچنین این انیمیشن به‌عنوان نماینده سینمای ایران در فهرست اولیه اسکار ۲۰۲۰ قرار داشت و برای اولین بار در جشنواره بین‌المللی فیلم انیمیشن انسی فرانسه به نمایش درآمد.
در ادامه گفتگویی با اشکان رهگذر به بهانه اکران آنلاین این انیمیشن سینمایی داشتیم که می‌خوانید؛
چه شد که تصمیم گرفتید بعد از اکران عمومی؛ انیمیشن آخرین داستان آن را روی پلتفرمهای VOD اکران کنید؟
ما در اکران عمومی با کم لطفی شورای اکران مواجه شدیم و تعداد سالن‌هایی که به اکران فیلم ما اختصاص دادند خیلی کم بود به شکلی که در بسیاری از شهرها فیلم ما اکران نشد و در بسیاری از شهرها مثل تهران به صورت تک سانس در ۵ – ۶ سالن اکران شد و ساعت‌های بدی از شبانه روز را به نمایش انیمیشن «آخرین داستان» اختصاص دادند که در نتیجه به هیچ عنوان نتوانست توقع ما را برآورده کند. از طرفی ما در مدت اکران با تعداد زیادی مخاطب روبرو بودیم که علاقمند به تماشای این انیمیشن بودند که به دلیل چینش بد در اکران امکان تماشای آن را پیدا نکردند. از نظر ما این اکران در حد و اندازه‌های زحمت و جایگاه انیمیشن «آخرین داستان» نبود در نتیجه تصمیم گرفتیم فیلم را بعد از شیوع گسترده ویروس کرونا که اتفاقا همزمان با آخرین روزهای نمایش عمومی فیلم بود؛ در پلتفرمهای VOD اکران آنلاین کنیم.
چرا برای اکران آنلاین سراغ یک پلتفرم گمنام رفتید و فیلم را در بستر پلتفرمهای معروف آماده نمایش نکردید؟
به خاطر برخوردی بود که با انیمیشن ما داشتند. ما از اسفند سال گذشته مذاکره را برای ورود به اکران آنلاین شروع کردیم و دو پلتفرم معروف این روزها برخورد خیلی خوبی با ما نداشتند و با این دیدگاه که چون با انیمیشن طرف هستند با یک عدد بسیار بسیار جزئی فیلم را قرار داد ببندیم و تمام حقوق آن را تا مدت ۱۰ سال صاحب شویم و این نوع برخورد و قرارداد اصلا شایسته جایگاه انیمیشنی نیست که هم نماینده اسکار بود و هم در جشنواره‌های داخلی و خارجی جایزه‌های معتبر و متعددی را دریافت کرده است. برای همین ما مذاکراتمان را با پلتفرمهای دیگر آغاز کردیم و در نهایت با سامانه آپرا که یک سامانه قدیمی در عرصه دانلود قانونی فیلم‌ها است و به تازگی بر بستر VOD فعالیت می‌کند با پیشنهاد و برخورد خوبی که داشتند به این توافق رسیدیم که «آخرین داستان» را در آنجا اکران کنیم.
برخوردی که دو پلتفرم معروف داشتند ناشی از شرایط انحصار در این عرصه است؟
به گمانم این برخورد از انحصار ناشی می‌شود. اینکه فرض را بر این بگذارند که یا ما یا هیچ کس؛ خیلی فرضیه حرفه‌ای نیست. ما در کشورهای دیگر هم فیلم را بر بستر VOD اکران می‌کنیم و همه جای دنیا یکسری قوانین وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. وقتی با یک ساختار مشخص که برای همه فیلم‌ها برابر است روبرو باشیم و بر اساس بازدید از فیلم و درصد مشخصی قرارداد منعقد شود قطعا این سوءتفاهم‌ها شکل نمی‌گیرد. ولی در این دو پلتفرم داخلی این موضوع خیلی سلیقه‌ای انجام می‌شود و چون انحصار نسبی وجود دارد، فضا را به سمتی می‌برند که هر چه میل خودشان باشد فارغ از زحمت و جایگاه فیلم‌ها با آن برخورد کنند.
با توجه به خطر دانلود غیرقانونی که همواره در کمین اکران آنلاین فیلم‌ها است، این موضوع روی اکران‌های خارجی و حضور در جشنواره‌های خارجی برای انیمیشن شما مشکلی ایجاد نمی‌کند؟
یکی از نکات مثبتی که پلتفرم آپرا داشت این است که پیگیری‌هایی است در زمینه دانلود غیرقانونی انجام می‌دهد. البته همه می‌دانیم که نمی‌توان به صورت مطلق جلوی این اتفاق را گرفت اما راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از این اتفاق وجود دارد ازجمله اینکه می‌توان جلوی درگاه‌های کانال‌های تلگرامی را گرفت و یا سایت‌هایی که دانلود غیرقانونی می‌گذارند را می‌توانند جلوی فعالیتش را بگیرند. ضمن اینکه به دلیل اکران آنلاین انیمیشن «آخرین داستان» در پلتفرمهای مختلف کشورهای جهان ازجمله روسیه یا چین یا کشورهای اروپایی، این احتمال هست که فیلم از آن نقطه قاچاق بشود.
شما برای ساخت این انیمیشن ۹ سال زمان گذاشتید و در یک اکران محدود آنطور که باید نتیجه زحمات گروهی شما دیده نشد. آیا این تعادل تولید و اکران انیمیشن‌های ایرانی می‌تواند شکل بگیرد؟ آیا از لحاظ فنی و تکنیکی می‌توان در بازه زمانی کمتری دست به تولید انیمیشن زد که انرژی و وقت کمتری بگیرد؟
من خیلی خوشبین نیستم که در ایران این تعادل میان عرضه و تولید شکل بگیرد. تعادل فقط برای آثاری حفظ می‌شود که یک ارگان و سازمان دولتی پشت کار قرار بگیرد. به عنوان مثال در زمان اکران انیمیشن ما اثر دیگری به صورت همزمان اکران بود که با حمایت حوزه هنری و اختصاص سالن‌های بیشتر توانست فروش خوبی کسب کند. وقتی برابری در اکران وجود ندارد و یک فیلم می‌تواند کل سالن‌ها را در اختیار بگیرد و فیلم دیگر تک سانس به نمایشش ادامه دهد نمی‌توان امیدوار بود انیمیشن در بخش خصوصی رشد کند و به تعادل امیدوار باشد. اما «آخرین داستان» توانست با فروش خارجی و جشنواره‌هایی که شرکت کرد این موضوع را جبران کند. اتفاقی که نشان از پتانسیل بالای انیمیشن در بازار سینمای جهان دارد. کدام فیلم داستانی ایرانی این شانس را دارد که در بازارهای مختلف جهان حضور پیدا کند و فروش خارجی خوبی داشته باشند؟ شاید در خوش بینانه‌ترین حالت ۱۰ فیلم این شانس را تا امروز داشتند. اما انیمیشن به هر شکلی که باشد این پتانسیل را دارد که به فروش خوبی در بازارهای جهانی دست پیدا کند، به خصوص «آخرین داستان» که مضمون جهان شمول خیر و شر را دارد و این شانس را داشتیم که در بازارهای جهانی به فروش خوبی دست پیدا کنیم.
آیا می‌شود از لحاظ تکنیکی زمان ساخت یک انیمیشن مثل «آخرین داستان» را با زمانی کمتر از ۹ سال ساخت؟ یا عرف جهانی همین مدت است؟
تولید انیمیشن نمی‌تواند در بازه زمانی کوتاه شکل بگیرد. یک روند طبیعی را باید طی کند. در تمام دنیا هم همین طور است. حتی در شرکت‌های بزرگی مانند دیزنی و پیکسار تولید یک انیمیشن بین ۳ تا ۴ سال طول می‌کشد. یک فرآیندی فارغ از مراحل تولید و پیش تولید و اکران است که مرحله ماقبل پیش‌تولید است که سناریو در حال شکل‌گیری است و فضاهای بصری در حال تکمیل شدن است که در این مرحله هم ۳-۴ سال زمان لازم است تا به نتیجه برسد و در مجموع همان حدود ۸-۹ سال برای ساخت یک انیمیشن در دنیا زمان لازم است و از این بابت ما در ساخت «آخرین داستان» خارج از عرف عمومی رفتار نکردیم. اما اگر می‌بینیم یک کارگردان در دیزنی و پیکسار هر سال یک فیلم دارد به این دلیل است که به خاطر امکانات شرکت‌های آمریکایی به صورت همزمان چند پروژه را با هم جلو می‌برند.
انیمیشن این پتانسیل را دارد که به فروش خوبی در بازارهای جهانی دست پیدا کند، به خصوص «آخرین داستان» که مضمون جهان شمول خیر و شر را دارد و این شانس را داشتیم که در بازارهای جهانی به فروش خوبی دست پیدا کنیم
در سالهای اخیر تولید انیمیشن در ایران رشد خوبی داشته است. وضعیت فعلی انیمیشن را چطور ارزیابی می‌کنید و آیا می‌توان امیدوار بود در آینده سهمی از بازار سینمای ایران را از آن خود کند؟
اگر بخواهیم در ظرف سینمای ایران بررسی کنیم فضای انیمیشن بسیار رشد کرده است. شاید تا همین ۵ سال پیش تصور این را نمی‌کردیم سالی یک انیمیشن در چرخه اکران داشته باشیم. اما امروز شاهد هستیم این اتفاق افتاده است و چه بسا سالی ۲ یا ۳ انیمیشن تولید شود. متاسفانه با این ظرفیت خوب در تولید شاهد هستیم که در ظرف اکران سینمای ایران جایگاه خوبی برای انیمیشن درنظر نمی‌گیرند، مگر اینکه تولیداتی به اکران برسند که به صورت سفارشی از سوی نهاد و ارگان خاصی حمایت شود.
چرا محتوای بیشتر انیمیشن‌های ایرانی که در بخش دولتی و یا بخش خصوصی تولید می‌شوند همگی برگرفته از داستان‌های اساطیری و تاریخی و یا موضوعات مذهبی است؟ چرا انیمیشن‌های ایرانی به سمت تولید آثاری با موضوعات روز جامعه نمی‌روند؟
دلیل اصلی‌اش شاید در واقعیات اجتماعی، تاریخی و فرهنگی ما نهفته است. ما در کشوری با پیشینه چند هزار ساله تمدن و تاریخ پر فراز و نشیب و سرزمین مذهبی زندگی می‌کنیم که همگی اینها به کارگردان‌های انیمیشن کمک می‌کند به دلیل فقدان پرداخت آن در سینمای داستانی به سراغ موضوعات از این دست بیشتر بروند. من فکر می‌کنم اگر تولیدات انیمیشن در سینمای ایران بالا برود به‌طور قطع به سراغ موضوعات روز هم خواهند رفت کما اینکه اطلاع دارم این اتفاق در چند انیمیشن که در دست تولید است، دارد شکل می‌گیرد.
گفتگو: علی نعیمی
