سعدی معمار واژه‌هاست/ او فردوسی ثانی است

به گزارش ایلنا، شامگاه دوشنبه اول اردیبهشت‌ماه صفحه اینستاگرام کمیسیون ملی یونسکو-ایران در اولین شب برنامه‌ای با نام «نت گپ‌های یونسکویی» میزبان اصغر دادبه (استاد دانشگاه) و عبدالمحمود رضوانی (مترجم گلستان سعدی) بود.

در ابتدای عبدالمهدی مستکین که اجرای برنامه را برعهده داشت، گفت: امشب شبی خجسته است و بناست در محضر شیخ بزرگ سعدی که فزون بر ۷۵۰ سال است روح ما ایرانیان را پیرایش کرده میزبان دو استاد بزرگ سعدی‌شناس باشیم. کمیسیون ملی یونسکو به همت حجت الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون، این ایده خوب را مطرح کردند.

وی در ادامه خطاب به اصغر دادبه گفت: حضرت شیخ بیش از ۷۰۰ سال پیش بلای پریشانی عصر ما را می‌دانست که دادبه در پاسخ به او گفت: انسان در مشکلات و گرفتاری‌ها از جهاتی یکسان است، منتها ضعف، شدت و شکل این مشکلات فرق می‌کند. ایران کشوری است که تجربه حمله اهریمنان را دارد، چه آنگاه که مغول حمله کرد و چه حالا که کرونا؛ بنابراین پریشان حالی‌هایی که مردم بزرگ  ایران در اثر هجوم اهریمن داشته‌اند، کم نبوده، سعدی هم آن روزگاران را دیده و تجربه کرده است. باتوجه به اینکه یک هنرمند بزرگ است سخنش فرازمان است و در زمان خاص معنا ندارد. او به گونه‌ای سخن می‌گوید که گویا همه اعصار را پشت سر می‌گذارد. هر آنچه او برای رفع پریشان حالی‌های مردم آن دوران گفته الان هم مصداق دارد به طوری که می‌بینیم در بحران کرونا نخست وزیر اسپانیا شعر «بنی آدم اعضای یکدیگرند را می‌خواند» بر سر در سازمان هم همین شعر زده شده است.

دادبه بیان کرد: سعدی، فردوسی ثانی است یعنی هر آنچه را که فردوسی در آن روزگار انجام داده سعدی هم در روزگار خود انجام داده است. یعنی به بازسازی فرهنگ و ادبیات در روزگار خود پرداخت به طوری که به هر اثر او بنگریم این موضوع را می‌بینیم. پریشانی انسان معاصر به طور عام باعث توجه بزرگان ادب ما به جهان شده است. سعدی شاعر زندگی و فیلسوف انسان انسان‌گراست و مرکز توجه او انسان است، بنابراین طبیعی است  که او در هر شرایطی حرف داشته است.

وی تاکید کرد: من مخالفتی ما مدرنیت نداریم اما در این سال هایی که ما مدرن‌تر شده‌ایم برخی مسایل بیان می‌شود که خیلی شبیه فرهنگ ما نیست برای مثال چیزی که از آن‌وری‌ها یادگرفته‌ایم این است که بگوییم «این مشکل توست» در حالی که سعدی شعری با عنوان «تو که از محنت دیگران بی‌غمی نشاید که نامت نهند آدمی» دارد.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: سعدی حرفش را با عشق شروع و با عشق ختم می‌کند و اصلا او با عشق به انسان رسید. در کلام او عشق به انسان مطرح است. اگر او عشق به انسان نداشت ابیات او جاودانه نمی‌شد، بنابراین چه به محتوا و چه به صورت او بنگریم همین است. از سوی دیگر به نظرم وجه مادی انسان مهم است و باید رفع شود اما مساله‌ای که قابل توجه است آز است.

دادبه یادآور شد: در اینکه بشر نیازهایی دارد تردیدی نیست اما برخی نیازها کاذب هستند و برخی واقعی. خیلی از آدم‌ها برای بخش دوم تقلا می‌کنند، آزی که گردن بشر را گرفته و بزرگان بر آن تاکید دارند به طوری که می‌بینیم بر این باورند که اگر علم به آدمیت منتج نشود به درد نمی‌خورد.

سعدی معمار واژه‌ها

در ادامه عبدالمحمود رضوانی (مترجم گلستان) درباره سعدی گفت: کلام سعدی تاریخ مصرف ندارد یعنی مربوط به همه قرون و اعصار است، نه فقط مستقل از زمان بلکه مستقل از مکان است و در همه جا و همه وقت کاربرد دارد.

وی افزود: مکتب سعدی تقابلی بین خودخواهی و دگرخواهی است. او حتی با خودخواهی بی‌ضرر هم مخالف و از آن متنفر است. ثنویتی و دوگانگی در سعدی وجود دارد که از دو واژه اهل صومعه و اهل مدرسه استفاده می‌کند که شعر

«صاحبدلی به مدرسه آمد ز خانقاه

بشکست عهد صحبت اهل طریق را

گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود؟

تا اختیار کردی از آن این فریق را

گفت آن گلیم خویش برون می برد ز موج

وین جهد می کند که بگیرد غریق را»

بر همین موضوع دلالت دارد. پس مرام سعدی نجات غریق است نه گلیم خود را از آب بیرون کشیدن.

رضوانی درباره اینکه چگونه به ترجمه گلستان سعدی علاقه‌مند شد، اظهار کرد: من از کودکی با سعدی انس داشتم و حتی با سعدی فال می‌گرفتیم. ضمن اینکه خارجی‌ها فکر می‌کنند ادبیات ما تنها ادبیات شعری است و ما نوشتاری به صورت منثور نداریم به خاطر همین به سراغ گلستان رفتم تا به آنها ثابت کنیم ما از این نوع ادبیات هم داریم حتی در حد مینی‌مالیستی آن.

این مترجم درباره چگونگی ترجمه گلستان بیان کرد: ما در ترجمه چند رکن داریم که شامل زبان مبدا، زبان مقصد، اشراف به موضوع و امانتداری و حفظ سبک می‌شود اما در ترجمه آثار سعدی مترجم باید شم ریاضی و با موسیقی آشنایی داشته باشد. ریاضی به این دلیل که سعدی پر از تقارن است یعنی اگر داستان‌های سعدی را با شکل کاراکترهای ریاضی دربیاوریم و آنها را روی مانیتور نشان بدهیم، می‌بینیم که یک شکل هندسی ریاضی از آب درمی‌آید یعنی خیلی موزون است حتی اگر به صفت‌ها و اسم‌ها، رنگ‌های مختلف بدهیم یک تابلو درست می‌شود.

رضوانی تصریح کرد: سعدی معمار واژه‌هاست، با واژه‌ها مثل نت‌های موسیقی کار می‌کند و کلامش موسیقی دارد. وقتی سعدی را می‌خوانید یک حالت شعف به شما دست می‌دهد که این به دلیل ترشح آندروفین است که طبیعی است و در مغز انسان ایجاد می‌شود یعنی سعدی علاوه بر فصاحت و بلاغت به زیبایی کلام هم اندیشیده و به آن پرداخته است.

رضوانی اظهار کرد: در فرانسه نام بسیاری از بزرگان سعدی است و حتی گل زیبایی پرورش می‌دهند که سعدی نام دارد.

وی در پایان گفت: برخی می‌گویند در گلستان تناقض وجود دارد. اما باید عنوان کنم که کتاب گلستان یک کتاب رئال اما بوستان ایده‌آل است. گلستان وقایع نگاری است. در واقع سعدی در جامعه گشته و هر آنچه را که دیده نوشته است. پس در انسان‌ها تناقض وجود دارد به همین دلیل است که گلستان تناقض دارد، اما منویات سعدی را می‌شود در بوستان یافت. اگر در بوستان تناقض دیده شود آنگاه است که می‌توان گفت سعدی تناقض دارد. بعضی ها هم می‌گویند سعدی عرفان ندارد اما منظور ما از عرفان چیست؟ از همین رو باید به شعرهای او توجه کنیم.

در ادامه این برنامه علی خدایی از شاگردان محمدرضا شجریان موسیقی اجرا کرد. همچنین در این بخش محمدامین اکبرپور وی را با نواختن سه تار همراهی می کرد.

سه‌شنبه نیز ساعت 21 استاد ماحوزی با موضوع درنگی درباره پنج گنج حکیم نظامی در پخش زنده اینستاگرامی با مهدی مستکین گفتگو خواهد کرد. همچنین مهرداد ملکی نیز تنبورنوازی خواهد کرد.