توسعه صنعتی و اقتصادی بدون توسعه فرهنگی ممکن نیست
در مراسم افتتاح موزه کتاب و میراث مستند ایران تاکید شد: سهم یک درصدی بخش فرهنگی از درآمدهای عمرانی به برنامه‌ی بودجه بازگردد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سیدرضا صالحی امیری (رئیس کتابخانه ملی ایران) در مراسم افتتاحیه موزه کتاب و آثار مستند ایران که صبح امروز (۲۴ بهمن‌ماه) با حضور سخنگوی دولت و معاون اول رئیس‌جمهور در کتابخانه ملی برگزار شد؛ گفت: انگیزه ما از تشکیل چنین محافلی این است که بگوییم اصحاب فرهنگ می‌توانند علی‌رغم تنوع افکار سیاسی – اجتماعی با یکدیگر زیست کنند. خدا را شاکریم که موزه کتاب و میراث مکتوب را امروز در حضور شخصیت‌های فرهنگی، لشکری و کشوری افتتاح می‌کنیم.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: آقای جهانگیری نماد و سمبل اعتدال و همچنین کارآمدی و موفقیت دولت یازدهم به‌شمار می‌آید. در دو سال اخیر کتابخانه ملی حرکت‌های مثبت قابل قبولی را انجام داده و این درحالی است که همکاران من انسان‌های بی‌منت و فرهیخته‌ای هستند که تمام تلاش خود را برای پویایی و فعال نگه داشتن اندیشگاه‌های کتابخانه ملی به خرج می‌دهند.
صالحی امیری سپس در توضیحی از فعالیت اندیشگاه‌های کتابخانه ملی اظهار داشت: در دو سال گذشته اندیشگاه‌های متعددی را فعال کردیم و بالغ بر ۱۶۰ نشست در سال گذشته و ۳۰۲ نشست در سال جاری برگزار کرده‌ایم. در حوزه تاریخ شفاهی نیز سرانجام پروژه تاریخ شفاهی پهلوی با ۵۰ جلد به بهره‌برداری و رونمایی رسیده است. همچنین بنا داریم میراث مکتوب و شفاهی را دقیق‌تر از قبل ساماندهی کنیم تا دیگر خطاهای سال‌های گذشته در این امر اتفاق نیفتد چراکه ما نسبت به نسل آینده و حفظ تاریخ حقیقی برای آن‌ها مسئولیم.
وی افزود: علاوه بر این‌ها برای فراهم کردن سهولت امکان دسترسی افراد از نقاط مختلف به گنجینه‌های مکتوب کتابخانه ملی تاکنون ۵ درصد از این آثار به صورت الکترونیک و دیجیتال نیز ثبت شده است. در آینده‌ای نزدیک این میزان تا ۲۰ درصد که سقف نُرم امروز جهانی است افزایش می‌یابد. دانشنامه‌های فرهنگی انسانی و پژوهش‌های فرهنگی نیز به‌صورت متعدد در این مرکز هم نگهداری شده و هم نسبت به ثبت جهانی آن‌ها در سازمان‌هایی مثل یونسکو، ایفلا و نهادهای دیگر اقدام کرده‌ایم. همین دو اثری که در سفر آقای رئیس‌جمهور به فرانسه به ایشان استرداد شد ناشی از همین ثبت ملی و منطقه‌ای در یونسکو بوده است.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی اضافه کرد: هزار و ۹۲۵ جلد کتاب خطی و هزار و ۱۶۷ نسخه آثار سنگی نیز به مخزن داده‌های سازمان اسناد اضافه شده است. دو میلیون نسخه متعلق به ایران و اسلام و نیم میلیون نسخه نیز در سایر کشور‌ها همچنان وجود دارد. در کل ۳۲۰ میلیون نسخه در حوزه ایران و اسلام شناسایی و چاپ شده که عموما در شبه قاره یا کشورهای دیگر هستند.
صالحی امیری همچنین درباره آغاز فعالیت مجمع کتابخانه‌های بزرگ (مکتب) یادآور شد: ۱۲ نهاد کتابخانه‌ای در کنار سایر نهادهای اسنادی و پژوهشی در مکتب گردهم آمده‌اند تا به توسعه و پیشرفت فرهنگ کمک کنند. ما معتقدیم سیاست، اقتصاد و جامعه را فرهنگ می‌سازد و چنانچه در هر حوزه‌ای می‌خواهیم به موفقیت و توسعه برسیم و مثلا زیرساخت‌های اقتصادی را اصلاح کنیم؛ اول باید اصلاحات فرهنگی انجام شود.
وی تاکید کرد: به همین دلیل در حوزه فرهنگی در داخل کشور نیازمند برجام ۲ هستیم. اگرچه تاکنون اهتمام خوبی به مسئله فرهنگ صورت گرفته و آشتی قابل قبولی بین فرهیختگان و دولت به وجود آمده است اما واقعیت این است که همچنان باید روی تعامل فرهنگی مناسب در حوزه‌های مختلف از میراث فرهنگی تا افزایش فعالیت‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات کار کنیم. هرچند این دو سازمان در دو سال اخیر فعال‌تر شده و کارهای خوبی ارائه داده‌اند.
صالحی امیری درباره آشتی فرهیختگان و دولت نیز متذکر شد: شکی نیست که آزادی‌های مشروع اهل قلم و فضای باز بیان اندیشه برای نخبگان فرهنگی بیشتر شده است و تنوع پذیرش سلایق و به رسمیت شناختن افکار مختلف به درجه مناسب‌تری رسیده است اما از آنجا که اصلاح فرهنگ اصلاح جامعه است؛ حوزه فرهنگ باید بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد.
احمد مسجدجامعی (وزیر فرهنگ دولت اصلاحات و عضو شورای شهر تهران) نیز در این مراسم درباره مجموعه تصویری تاریخ ایران که همزمان با افتتاح موزه کتاب و میراث مکتوب رونمایی شد؛ گفت: علی‌رغم اینکه این مجموعه ارزشمند خواهان و طالب زیادی در سراسر دنیا داشت اما آقای قاجار گرامی تصمیم گرفت مجموعه تاریخی تصویر ایران را در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار دهد تا این مجموعه ارزشمند در داخل کشور باقی بماند.
مسجدجامعی که دقایقی قبل از این مراسم در بازدید از موزه تحت تاثیر بعد فرهنگی جامعه ایرانی قرار گرفته بود؛ گفت: این روز‌ها نام شهرزاد را زیاد می‌شنویم چراکه سریالی در شبکه‌های خانگی توزیع می‌شود که با استقبال وسیع مردم روبرو شده و در مقایسه با آنچه از رسانه ملی به عنوان سریال پخش می‌شود مسائل اجتماعی و هنری را بهتر ارتقا داده و با هنرمندی چهره‌ای مثل آقای علی نصیریان بین مردم نفوذ کرده است. در یکی از جدی‌ترین فیلم‌های جشنواره سی و چهارم نیز با شخصیتی به نام شهرزاد آشنا می‌شویم. همچنین در جشنواره هنرهای تجسمی فرش که ۲۵۰ اثر برگزیده به آن راه یافته باز هم روایتی از شهرزاد را می‌بینیم.
وزیر فرهنگ دولت اصلاحات اضافه کرد: در واقع شهرزاد دیگر تنها دریک فضای تاریخی وجود ندارد و در رسانه‌ها و آثار هنری ما نیز دیده می‌شود و می‌توان گفت به نقل داستان هزار و دو شب یعنی شبی بعد از شب هزار و یکم پرداخته است. می‌خواهم بگویم شهرزاد روایت روح ایرانی و نماد تفکر فرهنگ جامعه ماست. شهرزاد دربرابر کسی به نام شهریار قرار می‌گیرد که از خونخواه‌ترین افراد زمان خود بوده اما توانست با علاقه‌مند کردن او به فرهنگ و داستان شرایط را تغییر دهد. به همین دلیل است که می‌گویم شهرزاد نشانی از مدنیت ایرانی به‌شمار می‌آید.
این عضو شورای شهر تهران ادامه داد: علاقه‌مند کردن شهریار به فرهنگ و داستان توسط شهرزاد همان خاصیت فرهنگ ایران است. در طی سال‌ها و در طول تاریخ پیش آمده که کشور ما مورد هجوم سایر تمدن‌ها و کشور‌ها قرار گرفته اما دشمن‌ترین افراد وقتی به داخل ایران وارد شده و در کشور ساکن می‌شوند به نوعی در فرهنگ ایرانی حل شده و به دوست تبدیل می‌شوند. آیا تاکید مجدد و چندین باره در این اسطوره تاریخی – داستانی نمی‌تواند توجهی مجدد به ویژگی مسحورکننده فرهنگ و تمدن ایرانی باشد. حتی در تمدن‌های بعد از اسلام که تعدد بیشتری دارند بسیاری از آن‌ها وام‌دار فرهنگ ایرانی هستند.
مسجدجامعی سپس به موفقیت‌های دولت در حوزه بین‌الملل نیز گریزی زد و بیان کرد: حالا که دولت توانسته راه تعامل و گفت‌وگوی عزت‌مندانه و قدرتمند با کشورهای مختلف را باز کند؛ چرا از این بعد مهم فرهنگی که تمدن ایران استفاده نکنیم تا در تمامی مبادلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ضمن گسترش روابط دشمن را به دوست تبدیل کنیم؟ فرهنگ می‌تواند به عنوان یک وسیله امکانی در اختیار دولت قرار بدهد تا در سطح مناسبات بین‌المللی و دیپلماسی فرهنگی حرف‌های قابل توجهی برای جهان داشته باشیم.
او همچنین با اشاره به اینکه شورای فرهنگ و صنعت اولین بار در زمان وزارت اسحاق جهانگیری آغاز به کار کرده است؛ به ارائه دو پیشنهاد در حوزه‌های مختلف و مرتبط با فرهنگ پرداخت و گفت: در برنامه چهارم توسعه مسائل فرهنگی از اهمیت بالایی برخوردار بود و گونه‌ای برنامه‌ریزی شده بود تا دستگاه‌ها و نهادهای مختلف در امور فرهنگی دستی داشته باشند. مثلاً مقرر شده بود یک درصد از درآمد فعالیت‌های عمرانی در اختیار بخش فرهنگی قرار بگیرد یا موارد دیگر. این نگرش می‌تواند الگویی برای برنامه توسعه ششم نیز باشد و این بند که دولت گذشته آن را از مصوبات برنامه توسعه حذف کرد دوباره جزو بندهای برنامه توسعه ششم قرار بگیرد.
مسجدجامعی تاکید کرد: مورد دوم افزایش گفت‌وگو با اصحاب فرهنگ و استمرار شنیدن صحبت‌های آن‌هاست. اصحاب فرهنگ می‌تواند افکار عمومی را در اختیار دولتمردان قرار دهند و نکات ضروری و مهم را به آن‌ها یادآوری کنند.
سیدمحمود دعایی (مدیرمسئول روزنامه اطلاعات) نیز بعد از تعریف چند خاطره از امام خمینی تاکید کرد: امروز موزه بزرگی را افتتاح کردیم که دستاورد مهمی به‌شمار می‌آیند. قبل از شما نیز بزرگانی در دوران اصلاحات و سازندگی بودند که اهمیت جایگاه فرهنگ و نهادهای فرهنگی را درک می‌کردند. امیدواریم جایگاهی که فرهنگ در آن دوره داشت و موسساتی مثل مرکز دایره‌المعارف اسلامی و... که تحت نظارت این عزیزان سازماندهی شده‌اند بیشتر مورد توجه قرار بگیرند.
دعایی افزود: سازمان دایره‌المعارف متاسفانه در آستانه تعطیلی است و یک سال است که پرسنل صبور این سازمان پرداخت حقوقی نداشته‌اند. امیدواریم دولت اعتدال اجازه ندهد چراغی را که در دولت‌های گذشته روشن شده به دلیل چنین مشکلات مالی خاموش شود. در دوران اصلاحات آقای خاتمی عزیز برنامه‌ای داده بودند تا درصد پرسنل سازمان دایره‌المعارف که از فرهیختگان به شمار می‌آید افزایش حقوق ۲۰ درصدی شاملشان شود. از میان این افراد نزدیک ۲۶۰۰ نفر بودند که به دلیل بازنشستگی قبل از مصوب شدن این قانون نمی‌توانند از این مزایا استفاده کنند و در تنگنا به‌سر می‌برند. جا دارد این تعداد محدود که بسیاری از آن‌ها نیز هر ساله به دلیل کهولت سن از دنیا می‌روند در این طرح گنجانده شوند تا دستکم مشکلی از نظر امرار معاش نداشته باشند.
مصطفی محقق داماد (عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی) نیز در ابتدای سخنانش برای روشن‌تر شدن اهمیت فرهنگ به بیان داستانی از امیرکبیر پرداخت و گفت: وقتی به امیرکبیر خبر رسید که فرزند شخصی فقیر علی‌رغم الزام به آبله‌کوبی به دلیل عدم استفاده از واکسن آبله بیمار شده و از دنیا رفته علت را جویا شد و وقتی شنید که پدر این کودک از ترس اینکه با آبله کوبی جن به بدن فرزندش وارد نشود اجازه آبله‌کوبی نداده ضجه زد و گفت: اگر ما در هر کوچه و بازار مدرسه‌ای می‌ساختیم و فرهنگ را ترویج می‌دادیم جایی برای جن‌گیری و رمالی باقی نمی‌ماند تا کودک ایرانی به دلیل ناآگاهی از بین برود.
محقق داماد سپس جهانگیری را خطاب قرار داد و گفت: معاون محترم رئیس دولت تدبیر و امید شما هم حتماً‌بار‌ها این آیه قرآن مجید را شنیده‌اید که می‌گوید «خداوند احوال هیچ قومی را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه خودشان بخواهند» خواست تغییر و اقدام برای اصلاح نیز جز در سایه رشد علمی و فکری و آگاهی و شعور یافتن میسر نمی‌شود. اگر کسی در درون ملت فکر می‌کند توسعه صنعتی و اقتصادی بدون توسعه فرهنگی ممکن است صددرصد در اشتباه است حتی توسعه سیاسی و اجتماعی نیز نیازمند توسعه فرهنگی است.
عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی سپس به اتفاقی مثل برجام به اهمیت آگاهی درست مردم از آن اشاره کرد و گفت: اگر مردم با تفکر و با تمام مغز و استخوان خود درک نکنند برجام یعنی چه شما موفق نخواهید بود. تنها راه فهماندن به مردم نیز رشد فکری و فرهنگی جامعه است. در چنین صورتی است که مردم می‌فهمند واقعاً چه کاری انجام شده و برجام چه نقشی در زندگی آینده آن‌ها خواهد داشت.
محقق داماد در ادامه درک فرهنگی را مقدم به سایر جنبه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دانست و گفت: اگر به رشد صنعت و اقتصاد اهتمام داریم اول باید به فرهنگ توجه کنیم. حتی انقلاب صنعتی غرب نیز بعد از رشد فرهنگی اتفاق افتاده است. اگر افکار و اندیشه‌های قرون وسطی همچنان درغرب جریان داشت آیا انقلاب صنعتی اتفاق می‌افتاد؟ ترویج دانش و فرهنگ، گسترش کتاب و کتابخانه باید در راس امور قرار بگیرد. دانشمندان و اندیشمندان ما باید تکریم شوند تا جامعه به رشد فرهنگی برسد.
در پایان این مراسم از مجموعه تصویری تاریخ ایران که شامل ۴۲۰ هزار عکس، ۳۱ هزار اسلاید و ۲۳۰ ساعت فیلم می‌شود؛ رونمایی شد و کامران قاجار (گردآورنده)، بهرام میرزاعابدینی (عکاس بخش شخصیت‌ها و آداب و رسوم)، لیلا دوانی و ماهرخ می‌راعلائی (از دست‌اندرکاران تهیه مجموعه تصویری تاریخ ایران) با دریافت لوح تقدیر؛ تجلیل شدند.
همچنین لوح ثبت شده در حافظه جهانی تحت عنوان کلیات سعدی که در سفر فرانسه به رئیس جمهور اهدا شده بود به سازمان اسناد و کتابخانه ملی تحویل داده شد.
وزیر اقتصاد و دارایی، وزیر آموزش و پرورش، رئیس سازمان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مدیرعامل خانه کتاب، مسعود سلطانی فر و سیدمحمد بهشتی از دیگر حاضرین در این جمع جلسه بودند.