همگرایی کامل میان ساترا و دستگاه‌های امنیتی و فرهنگی برقرار است

به گزارش خبرنگار ایلنا، در یک سال گذشته سریال‌های بسیاری از شبکه نمایش خانگی به پخش رسیدند و همچنین چندین پلتفرم فعالیت خود را آغاز کردند و می‌توان گفت که نسبت به سال‌های گذشته، در این یک سال کمتر شاهد حواشی مربوط به تقابل پلتفرم‌ها، تولیدکنندگان آثار با نهاد ناظر بر محتوای شبکه نمایش خانگی (ساترا) بودیم.

شاید بتوان این روزها را آرام‌ترین دوران ساترا دانست در حالیکه همواره بحث‌های بسیاری درباره مرجعیت قانونی ساترا برای نظارت بر شبکه نمایش خانگی مطرح بود و بسیاری از سینماگران و حتی کارشناسان حقوقی وجود این نهاد نظارتی را غیرقانونی می‌دانستند.

در شرایط حاضر که حواشی سال‌های گذشته کم‌رنگ‌تر شده انتظار می‌رود که می‌توان بهتر و دقیق‌تر درباره برنامه‌ریزی‌ها و اولویت‌های ساترا صحبت کرد. به همین مناسبت با محمدصادق افراسیابی (معاون کاربران و تنظیم‌گری اجتماعی ساترا) گفتگویی داشتیم که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید:

نسبت به سال‌های گذشته می‌توان سال ۱۴۰۲ را سالی دانست که از زمان تأسیس ساترا کم‌حاشیه‌ترین سال برای این سازمان بود. به نظر شما چه عواملی این فضا را ایجاد کرد؟

در سال ۱۴۰۲ مرجعیت ساترا بیشتر از سال‌های قبل توسط سکوها و هنرمندان به رسمیت شناخته شد و همگی همکاری خیلی جدی با ساترا داشتند و یکی از دلایل این اتفاق ناشی از این است که در سال ۱۴۰۲ جایگاه قانونی ساترا با تصویب و ابلاغ ماده واحده تعیین الزامات رسانه‌های صوت و تصویری فراگیر توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تثبیت شد. به نظر من یکی از دلایل اصلی کنار رفتن حواشی در سال گذشته همین مسئله بود و بخش دیگر افزایش مرجعیت ساترا ناشی از تنظیم‌گری تعاملی و تنظیم‌گری هوشمند ساترا است؛ به این معنا که سکوهای خواستار دریافت مجوز از طریق درگاه صدور مجوزها درخواستشان را مطرح می‌کنند و همکاران ما در اداره صدور مجوز به سرعت درخواست‌ها را بررسی می‌کنند و اگر سکو شرایط لازم را داشته باشد مجوز اولیه را صادر می‌کنند و برای تمدید آن مجوز مدیران سکو به گذراندن دوره‌های آموزش نیاز دارند که این دوره‌ها بسیار کمک‌کننده است چرا که مدیران با قوانین و مسئولیت‌های اخلاقی و اجتماعی خودشان در قبال مخاطبان آشنا می‌شوند.

تبدیل مجوز موقت به مجوز دائم از طریق یک دوره آموزشی بسیار مهم صورت می‌گیرد که به عقیده من این دوره آموزشی نقش بسیار مهمی در کاهش تنش‌ها در شبکه نمایش خانگی و رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر دارد.

در خصوص سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی هم باید بگویم که این آثار وقتی درخواست مجوز می‌کنند، از نویسنده و کارگردان برای حضور در شورای تولید دعوت می‌شود، گفتگو انجام می‌شود تا اگر اثر نیاز به اصلاحاتی دارد این اصلاحات به صورت داوطلبانه توسط نویسنده و کارگردان اجرا شود. در حوزه شورای انتشار هم وقتی یک اثر تولید می‌شود، مجدداً تهیه‌کننده، کارگردان و مدیر سکویی که قرار است اثر را منتشر کند، به شورای انتشار دعوت می‌شوند و اگر ساترا ملاحظاتی دارد، موضوعات به صورت حضوری و تعاملی مطرح می‌شود و این تعامل باعث می‌شود که تولیدکنندگان و منتشرکنندگان اثر با ما همکاری خوبی داشته باشند.

علاوه بر همه این موارد، به نظر من ساترا توانسته افکار عمومی را نسبت به وظیفه و مأموریتی که دارد توجیه کند. امروز افکار عمومی نسبت به گذشته، ساترا را بیشتر می‌شناسد و می‌داند که این سازمان دقیقاً چه کاری، بر چه مبنایی و بر چه اساسی انجام می‌دهد. نخبگان در سال ۱۴۰۲ قطعاً برداشت دقیق‌تری از ساترا دارند و به نظر من مدیران رسانه‌های جمعی و خبرنگاران بهتر می‌دانند که ساترا چه کاری انجام می‌دهد. گفتگوهایی که روابط‌عمومی ساترا با برخی از هنرمندانی که برای دریافت مجوز داشت و در اختیار رسانه‌ها قرار داد بسیار کمک‌کننده بود برای اینکه رسانه‌ها متوجه شوند نگاه اکثریت هنرمندان نسبت به تنظیم‌گری ساترا مثبت است. در کنار همه این مسائلی که مطرح کردم و البته کمبودهایی که شاید در گذشته وجود داشت، به اعتقاد من یک جریان تحریف هم وجود داشت که سعی می‌کرد اگر مسئله‌ای بین هنرمندان و ساترا به وجود می‌آمد آن را بسیار برجسته می‌کرد و نظر اکثریت هنرمندان در رسانه‌های جمعی شنیده نمی‌شد. ساترا امروز کمک کرده که نظرات اکثریت هنرمندان هم شنیده شود و این جریان باعث شد که رسانه‌های جمعی و فعالان رسانه به عنوان گروه واسط بین حاکمیت و مردم به یک برداشت دقیق‌تری از نقش و جایگاه ساترا برسند.

آیا در دوره آموزشی که ساترا برای مدیران پلتفرم‌ها در نظر دارد فقط به مباحث محتوایی پرداخته می‌شود؟

در این دوره آموزشی سیاست‌های فرهنگی کشور در فضای دیجیتال توضیح داده می‌شود. در این دوره قوانین، آیین‌نامه‌ها سیاست‌های محتوایی که سکوها باید بشناسند توضیح داده می‌شود. ما اساتیدی در این کلاس‌ها داریم که موضوعات حقوقی را مطرح می‌کنند و در این دوره‌ها من هم مدرس هستم و مباحث فرهنگی را آموزش می‌دهم که از جمله آن‌ها می‌توان به مکتب‌ها و رویکردهای فرهنگی اشاره کرد که در ابتدا توضیح داده می‌شود و بعد از اینکه افراد با نظریه‌های مختلف آشنا شدند به صورت مصداقی به سیاست‌های کلان فرهنگی می‌پردازیم.

علاوه بر این مباحث ما اساتید اقتصادی هم داریم که حوزه تخصصی اقتصاد پلتفرم‌ها و راه‌های درآمدزایی آموزش داده می‌شود.

در نیمه دوم سال گذشته سریال‌هایی بودند که انتقادات و واکنش‌های تندی نسبت به محتوای این آثار مطرح شد که بر خلاف انتظارها پخش این سریال‌ها متوقف نشد. چه رویکردی این ثبات را ایجاد کرده که با واکنش‌های مختلف در جامعه مجوز ارائه شده باطل نشود؟

ساترا رفتار و واکنش هیجانی ندارد و نوعی تنظیم‌گری روان و مطابق با قانون را دنبال می‌کند. اگر اثری مجوز تولید بگیرد قطعاً ساترا از تولید آن حمایت می‌کند و اگر اثری تولید شد و توانست مجوز نمایش بگیرد قطعاً ساترا از مجوز خودش صیانت می‌کند.

ما بر این عقیده‌ایم که شورای صدور مجوز در ساترا متشکل از حضور افرادی خبره است و حتماً نظر و رأی این شورا برای ساترا بسیار مهم است. پس از مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی نمایندگان نمایندگان حقوقی دستگاه‌ها هم در این شورا حضور دارند. در واقع تعامل ما از طرفی با هنرمندان است و از طرف دیگر با دستگاه‌های حاکمیتی مختلف نیز تعامل داریم. بنابراین اگر مسئله‌ای وجود داشته باشد در همین شورا مطرح می‌شود و اگر مسئله‌ای نباشد از آنجا که نماینده قوه قضاییه هم در شورا حضور داشته کاملاً مشخص است که اثر توانسته نظر این قوه را نیز کسب کند.

شاید در گذشته گاهی اوقات برخی آثار توقیف می‌شدند که بخشی از این ماجرا به دلیل عدم همگرایی ساترا و دستگاه‌های امنیتی و فرهنگی و دستگاه قضایی بود.

تصور می‌رفت که همگرایی با دستگاه‌های مختلف منجر به محدودتر شدن فضا شود؟

ارزیابی ما باید منطبق بر واقعیت باشد. واقعیت این است که آمار مخاطبان شبکه نمایش خانگی افزایش پیدا کرده و امروز شاهد یک رقابت بسیار فشرده بین چند پلتفرم برتر هستیم و هر ماه یک پلتفرم از پلتفرم‌های دیگر در میزان مخاطب موفق‌تر است و این رقابت نشان می‌دهد که اتفاقاً شورا به پلتفرم‌ها کمک می‌کند که کار بهتری تولید کنند و اثرشان بتواند منطبق بر سلیقه مخاطبان ایرانی باشد.

نماینده‌های دستگاه‌های مختلف که در این شورا حضور دارند افرادی متخصص هستند. به عنوان مثال آقای پاشایی به عنوان نماینده دادستانی کل کشور فردی است که عمری است کار فرهنگی کرده و از فضای فرهنگ و هنر دور نیست. سایر نمایندگانی که از وزارت ارشاد در این شورا حضور دارند هم افرادی هستند که این حوزه را به خوبی می‌شناسند. علاوه بر این چهار شخصیت حقیقی که در شورای ساترا عضو هستند با نگاه قوی کارشناسی خود به این شورا وزن داده‌اند و حضور این افراد باعث شده که نگاه‌ها بسیار دقیق باشد و در بسیاری مواقع این شورا به بهتر و مخاطب‌پسندتر شدن اثر کمک کرده است.

مسئله کمکِ این شورا به بهتر شدن آثار موضوعی نیست که فقط من به آن معتقد باشم و حتی سینماگرانی مثل آقای نوید محمودی تهیه‌کننده «پوست شیر» می‌گوید ساترا به ما بسیار کمک کرد تا ما اثری پر مخاطب داشته باشیم. آقای رشیدپور چندی پیش برای دریافت مجوز ساخت یک برنامه به ساترا مراجعه کردند و گفتند اولین نکته‌ای که در شورای مجوز ساخت نظر من را جذب کرد حضور 12 چهره شاخص فرهنگی در این شورا بود. اتفاقاً بر خلاف این نظر که شاید معتقد است که این شورا فضا را بسته‌تر کرده باید بگویم که این شورا به بهتر شدن فضا و فعالیت پلتفرم‌ها بسیار کمک کرده است.

در واقع این شورا باعث شده کیفیت آثار به سطح بالاتری برسد و در عین حال قوانین و آیین‌نامه‌های محتوایی کشور رعایت شود. ساترا بر این عقیده است که اگر یک اثر مجوز می‌گیرد، محتوایش مطابق قوانین و آیین‌نامه‌های کشور است اما ممکن است یک اثر در لبه خطوط قرمز مجوز گرفته باشد و اثری هم از خطوط قرمز دور باشد و اینجا ساترا باید کار دیگری انجام دهد و آن این است که خودش از جهت محتوایی اثر را ارزیابی کند و اثری که مطابق با ارزش‌هایی فرهنگی است را تشویق کند.

این تشویق چگونه انجام می‌شود؟

ما به چند طریق آثاری که محتواهای ارزشمندی دارند را تشویق می‌کنیم. اولین روش این است که در رادیو نمایش برنامه‌ای با عنوان کافه نقد راه‌اندازی شده است که سریال‌های نمایش خانگی در این برنامه نقد و بررسی می‌شوند و آثاری که محتوای ارزشمندی دارند تبلیغ می‌شوند. این برنامه از چند پلتفرم نیز پخش می‌شود و آثار مناسب‌تر از این طریق تبلیغ و ترویج می‌شوند.

علاوه بر این آقای جبلی این امکان را فراهم کردند که آثار مجوز گرفته از ساترا در بخش‌های خبری تلویزیون معرفی شوند. قطعاً ما آثاری که محتوای مناسب‌تری دارند را از این طریق تبلیغ می‌کنیم. علاوه بر این آقای جبلی به ساترا دستور داده‌اند آثاری که برای رسانه ملی مناسب هستند کپی‌رایتشان خریداری شود و از تلویزیون پخش شوند. این کار هم انجام شده و چند اثر توسط رئیس محترم ساترا به رسانه ملی معرفی شده‌اند که فعلاً دو اثر در مرحله تصمیم‌گیری و جمع‌بندی نهایی است.

اقدام دیگر ما این است که از ظرفیت سامانه‌های تحلیل محتوا استفاده می‌کنیم و آثاری که برای خانواده مناسب هستند را معرفی می‌کنیم و علاوه بر این برنامه‌های دیگری هم برای حمایت از آثار با محتوای مناسب داریم.

رده‌بندی سنی آثار بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟

ما آیین‌نامه رده‌بندی سنی را به همه پلتفرم‌ها ارائه دادیم و همه محصولات اعم از محصولات داخلی و خارجی باید رده‌بندی سنی شوند. اگر یک کار خاص مجوزش مشروط به رده‌بندی سنی باشد این اتفاق در همان شورای صدور مجوز انتشار رخ می‌دهد و در آنجا تعیین می‌شود که این اثر صرفاً برای کدام رده‌بندی سنی است.

سکوها مکلف به رده‌بندی سنی همه آثار ایرانی و خارجی‌اش است و ما بر اساس این رده‌بندی‌ها هم به سکوها امتیاز مثبت یا منفی می‌دهیم. همه سکوهای دارای مجوز از ساترا ارزیابی می‌شوند و این ارزیابی در نوع حمایت‌های ساترا موثر است. به عنوان مثال ما برای حضور سکوها در نمایشگاه رصتا یک یارانه در نظر می‌گیریم و این یارانه بر اساس رتبه آن سکو ارائه می‌شود.

عوامل مختلفی در رتبه‌بندی و امتیازات سکوها تأثیرگذار است. به عنوان مثل سکویی که رده‌بندی سنی داشته باشد امتیاز مثبت می‌گیرد و سکویی که آثارش بدون رده‌بندی سنی باشد امتیاز منفی می‌گیرد.

انتقاداتی نسبت به نمایشگاه رصتا نیز مطرح شد که برخی آن را جریانی در مقابل صنوف دانستند. آیا ساترا با صنوف خارج از رصتا نیز برنامه و تعامل دارد؟

ما با صنوف مختلف در تعامل و ارتباط هستیم. اتحادیه تولیدکنندگان فیلم و سریال ایران، کانون تخصصی رسانه‌های دیداری ایران و... صنوفی هستند که با ما تعامل دارند. نمایشگاه رصتا اتفاقاً فرصتی برای ارتباط بهتر ساترا با صنوف است و بسیاری از این صنوف در این نمایشگاه هم حضور دارند. هر صنفی که تمایل به حضور در این نمایشگاه داشته باشد ما قطعاً استقبال می‌کنیم.