در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
هزینه بالای تولید دغدغه فعالان عرصه انیمیشن/ سینمای انیمیشن فقط برای کودکان نیست
فیلمسازان آثار کوتاه انیمیشن معتقدند که در بین مخاطبان سینمای ایران نگاهی جدی به سینما انیمیشن وجود ندارد و تصور اکثریت بر این است که این سینما برای کودکان مناسب است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، برای اولین بار ده انیمیشن کوتاه هنری با عنوان «رویاهای رنگی» در یک بسته در سینماهای کشور اکران شده است. این اکران می‌تواند برای سینمای کوتاه انیمیشن اتفاق بزرگی به حساب بیاید و اولین قدم در راستای صنعتی شدن این سینما در کشورمان باشد.
به همین دلیل می‌توان به اکران این بسته انیمیشن نگاهی جدی داشت و آن را از جهات مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار داد. به همین منظور با چند تن از فیلمسازانی که در این بسته انیمیشن اثری در حال اکران دارند، گفتگویی داشتیم که در ادامه مشروح این گفتگوها را از نظر می‌گذرانید:
نظارت‌های سلیقه‌ای به سینمای انیمیشن آسیب می‌زند
عباس جلالی یکتا (کارگردان انیمیشن کوتاه «پسر دریا») اظهار کرد: اکران فیلم‌های کوتاه به صورت یک مجموعه در جهان امری متداول است و در ایران هم سینمای هنر و تجربه نمایش فیلم‌های کوتاه را داشته و به صورت ترکیبی هم بسته‌هایی متشکل از فیلم‌های رئال و انیمیشن اکران شده‌اند اما به صورت تخصصی تا امروز این اتفاق رخ نداده بود و در نوع خود به نظر من اکران بسته فیلم‌های کوتاه انیمیشن کاری خلاقانه است. در این باکس سعی شده تنوع و تکنیک‌های مختلفی به نمایش گذاشته شود که همین مسئله می‌تواند در جذب مخاطب تأثیرگذار باشد.
وی افزود: اینکه ما بتوانیم فیلم کوتاه و انیمیشن کوتاه را به عنوان یک محصول فرهنگی در سبد خانوار داشته باشیم قطعاً اتفاق مهمی است و اگر این اکران‌ها به صورت مداوم انجام شود، کم‌کم این سینما مخاطب خود را پیدا می‌کند و مخاطب متوجه می‌شود که کجا و به چه شکل این فیلم‌ها را ببیند. نکته دیگر این است که معمولاً فیلمسازان فیلم کوتاه برای مدیوم سینما آثارشان را تولید می‌کنند چراکه این فیلم‌ها معمولاً در جشنواره‌ها به نمایش گذاشته می‌شوند و به همین دلیل این دقت نظر را دارند که فیلمشان از کیفیت مطلوبی برخودار باشد و در نتیجه می‌توان گفت فیلم‌های کوتاه قابلیت اکران را دارند و می‌توانند از اکران سینماها سهمی داشته باشند. مطمئناً فیلم‌های کوتاه مخاطبان خاص خود را دارند و دانشجویان، محققان و متخصصان این عرصه همواره این آثار را دنبال می‌کنند و اگر ما بتوانیم همین مخاطبان را به فیلم‌های در حال اکران جذب کنیم کار بزرگی صورت گرفته که با تبلیغات مناسب می‌توان این فیلم‌ها را به مخاطبان خود معرفی کرد.
جلالی یکتا خاطرنشان کرد: معمولاً فیلم‌های کوتاه انیمیشن نسبت به مدیوم‌های دیگر فیلم کوتاه مثل مستند و فیلم‌های داستانی زمان بسیار زیادی را صرف تولید می‌کنند و معمولاً یک فیلم کوتاه انیمیشن حدود یک یا دو سال تولیدش زمان ببرد و به همین دلیل بودجه تولید این آثار بیشتر از دیگر فیلم‌هاست و معمولاً بودجه در نظر گرفته شده نمی‌تواند جوابگوی نیاز یک اثر انیمیشن برای تولید باشد.
وی افزود: یکی از راه‌های درآمدزایی برای تولیدکنندگان انیمیشن این است که فیلمساز در اثر مشارکت داشته باشد و بخشی از درآمد فیلم به او تعلق بگیرد. معمولاً فیلم‌های انیمیشن کوتاه می‌توانند از طریق حضور در جشنواره‌ها به درآمدی حداقلی برساند که در ایران تا حدی این جریان وجود دارد و اکران فیلم‌های انیمیشن در سینماها و همچنین در پلتفرم‌ها می‌تواند راه دیگری برای رونق گرفتن اقتصاد این سینما باشد.
این کارگردان در ادامه اظهاراتش گفت: یکی از اصلی‌ترین دغدغه تولیدکنندگان انیمیشن این است که بتوانند آزادانه آثارشان را تولید کنند و تحت نظارت‌های سلیقه‌ای قرار نگیرند چراکه این نگاه به این سینما آسیب می‌زند و در این صورت است که فیلمساز می‌تواند مدعی شود که این فیلم کاملاً بر اساس سلیقه خودش ساخته شده و می‌تواند پیامدهای فیلمش را هم بپذیرد.
جلالی یکتا تأکید کرد: مخاطب ایرانی مدیوم سینمای انیمیشن کوتاه را به خوبی نمی‌شناسد و تصورش بر این است که آنچه در تلویزیون به صورت سریال یا فیلم نمایش داده می‌شود محصول انیمیشن ایران است در صورتیکه یکی از مهم‌ترین و خلاقانه‌ترین و پرافتخارترین بخش سینمای انیمیشن به سینمای کوتاه این حوزه مربوط می‌شود که اصلاً در دسترس مخاطبان قرار نمی‌گیرد. آشنا شدن مخاطب با سینمای انیمیشن می‌تواند دستیابی به رونق اقتصادی در انیمیشن را ممکن کند و تلویزیون و پلتفرم‌ها می‌توانند جشنواره‌های انیمیشن کوتاه برگزار کنند و به این شکل کاری کنند که ارتباط لازم بین مخاطب و اثر ایجاد شود.
وی افزود: بازار انیمیشن یک بازار رقابتی در سراسر جهان است و در دیگر نقاط جهان سرمایه‌گذاری‌های بسیار کلانی در این عرصه صورت می‌گیرد به شکلی که ژاپن چند وقت پیش تأکید کرد سرمایه‌گذاری‌اش در عرصه انیمیشن نامحدود است و این نشان می‌دهد که کشورهای دیگر به اهمیت این سینما پی برده‌اند و می‌دانند که این سینما تا چه اندازه می‌تواند پر سود و تأثیرگذار باشد. به واسطه گسترش اینترنت و فعالیت‌های دورکاری ما با بازار جهانی وارد رقابت شده‌ایم و حتی انیمیشن‌سازهای ایرانی در پروژه‌های مختلف خارجی همکاری دارند و مبالغی به آن‌ها پرداخت می‌شود که می‌توانند آن را با کشور خودمان مقایسه کنند و به این شکل در این عرصه هم رقابتی به وجود آمده است.
وی در پایان درباره بزرگ‌ترین ضعف سینمای انیمیشن گفت: بزرگ‌ترین ضعف در این عرصه را من ضعف در تولید دانش می‌دانم به این معنا که در دانشگاه‌ها، ترجمه کتاب‌های انیمیشن و تکنیک در این عرصه ما عملکردی نداریم و دانش انیمیشن‌مان رشد چندانی نسبت به جهان ندارد.
فیلمسازان انیمیشن کمتر به سمت آثار تجربی می‌روند
برزان رستمی (کارگردان انیمیشن کوتاه «بالانس») اظهار کرد: موفقیت فیلم‌های انیمیشن کوتاه در سینماها به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد و یکی از این فاکتورها این است که ما چقدر می‌توانیم این سینما را به مخاطبان خود معرفی کنیم. اگر بخواهیم نگاهی صادقانه داشته باشیم واقعیت این است که غیر از کودکانی که فیلم‌های انیمیشن مشاهده می‌کنند، این سینما می‌تواند مخاطبان دیگری هم داشته باشد چراکه انیمیشن معمولاً به مفاهیمی می‌پردازد که ما کمتر با آن‌ها مواجه می‌شویم و در سینمای رئال این مفاهیم چندان مطرح نمی‌شوند.
رستمی خاطرنشان کرد: فیلم‌های کوتاه انیمیشن می‌توانند پکیج اکران فیلم‌ها در سینمای ایران را کامل کنند. قطعاً سینمای هر کشوری به فیلم‌های کمدی، اجتماعی، ترسناک و... احتیاج دارد و بسته فیلم‌های انیمیشن کوتاه هم می‌تواند جزوی از این آثار مورد نیاز سینما باشد اما برای حفظ و افزایش مخاطب ما نیاز به تبلیغات داریم و اولین باکس نمایش فیلم‌های انیمیشن کوتاه باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشد چراکه اگر شروع یک فعالیت با موفقیت همراه باشد در ادامه پیدا کردن آن بسیار تأثیرگذار است.
این کارگردان درباره دغدغه سینمای انیمیشن گفت: من فکر می‌کنم کلمه معضل، دغدغه و مشکل در کشور ایران با مسائل اقتصادی گره خورده چرا که ما از لحاظ دانش و تکنیک پا به پای کشورهای دیگر می‌توانیم فعالیت کنیم ولی متأسفانه مسائل اقتصادی همواره مانع این موفقیت بوده‌اند. منظور از مسائل اقتصادی صرفاً وجود مشکل در مسائل پولی و نقدی نیست بلکه بخشی از ماجرا به نبود امکانات مناسب یا نبود امنیت شغلی مربوط می‌شود. بسیاری از فعالان این عرصه به دلیل نبود درآمد کافی مجبور هستند که از فضای هنری کارشان دور شوند و به ساخت تیزر و... روی بیاورند و برخی هم با دست و پنجه نرم کردن با شرایط این سینما را تا امروز زنده نگاه داشته‌اند. به طور کل به نظر من هر فردی که در سینمای کوتاه کار می‌کند با این دست مشکلات مثل عدم وجود امنیت شغلی مواجه است چراکه اصلاً فعالیت در سینمای کوتاه به عنوان یک شغل شناخته نمی‌شود و به شخصه معتقدم که این یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سینماگران عرصه فیلم کوتاه در حوزه انیمیشن، مستند و داستانی است.
رستمی درباره ارتباط مخاطب با سینمای انیمیشن کوتاه گفت: عموم مردم نسبت به انیمیشن کوتاه هیچ شناختی ندارند و به طور کل تصور بر این است که انیمیشن یک برنامه کودک است در حالیکه واقعیت اینگونه نیست و فیلم‌های انیمیشن آثار پرمخاطبی در همه جای دنیا هستند که حتی می‌توانند مفاهیمی عمیق ارائه دهند که در فیلم‌های بلند نظیر آن را نمی‌توان مشاهده کرد. عموم مخاطبان ایرانی هنوز نگاه درستی به سینمای انیمیشن ندارند و من فکر می‌کنم کار بزرگ و سختی است که بخواهیم مخاطبان عموم را با این موضوع آشنا کنیم و این نیازمند همکاری تلویزیون و همچنین فعالیت مناسب برای تبلیغ آثار انیمیشن در فضای مجازی است.
وی افزود: ما هیچ فعالیتی در زمینه آشنا کردن اولیه مردم با سینمای انیمیشن انجام نداده‌ایم. یکی از بهترین مسیر‌هایی که می‌توانیم برای معرفی سینمای انیمیشن کوتاه انجام دهیم این است که فیلم‌های کوتاه سه تا چهار دقیقه‌ای مفهومی را در تلویزیون نمایش دهیم تا مخاطب عام با وجه دیگری از سینمای انیمیشن هم آشنا شود. سینمای انیمیشن را نباید برای مخاطبان کودک محدود کرد ولی در کشور ما اینگونه نیست و حداقل من تا امروز ندیده‌ام فیلمی انیمیشن مورد استقبال قرار بگیرد که مخاطب اصلی‌اش کودکان نیستند.
این کارگردان با اشاره به کمبود آثار تجربی در سینمای انیمیشن گفت: ما در ایران معمولاً در یک فرم مشخصی فعالیت می‌کنیم و به کارهای تجربی توجهی نداریم در حالیکه انیمیشن می‌تواند فرم‌های مختلفی هم داشته باشد و فیلمسازان می‌توانند در انیمیشن وارد عرصه سینمای تجربی شوند اما متأسفانه ما به دلیل هزینه بالای انیمیشن این ریسک را نمی‌کنیم که در این حیطه تجربه کنیم در حالیکه آثار تجربی انیمیشن در دنیا معمولاً منجر به اتفاقات خوبی شده است.
وی افزود: بیشترین توجه ما در سینمای انیمیشن به فیلمنامه و داستان است که البته بسیار مهم است اما به خاطر بالا بودن هزینه تولید در حوزه فرم از دنیا عقب هستیم و اگر فیلممان را به یک جشنواره معتبر بفرستیم معمولاً همه فیلم‌هایمان شبیه هم هستند و معدود آثار تجربی در بین فیلم‌های انیمیشن دیده می‌شود. در بسته‌ای که در حال حاضر اکران شده فیلم «دیوار چهارم» تا حدی رگه‌هایی از تجربه را دارد که قطعاً همین منجر به موفقیت این فیلم در دنیا شده است. هر داوری اگر متوجه شود که یک فیلمساز بخشی از زیست خود را در قالب اثری هنری ارائه کرده و جسارت تجربه داشته بیشتر به آن اثر توجه دارد.
وی در پایان تأکید کرد: هر چند که در بسیاری مواقع جز فرمولی نگاه کردن به پروسه تولید چاره دیگری نداریم، به نظر من بهتر است فیلمسازان ما در صورت امکان نگاه فرمولی را کنار بگذارند و وارد عرصه تجربه شوند. ما در ایران به دلیل زیستی که داریم به موضوعات خاص می‌پردازیم و اگر دقت داشته باشید متوجه می‌شوید که هر سال فیلم‌هایی در رویدادهایی مثل اسکار موفق هستند که موضوعی ساده دارند اما همان موضوع ساده را با بهترین پرداخت مطرح کرده‌اند و دغدغه فیلمسازان جهان سومی معمولاً مورد توجه قرار نمی‌گیرند چراکه اصلاً دغدغه‌هایشان مورد توجه جهان نیست. در پایان باید تأکید کنم که با وجود همه این معضلات هر سال فیلم‌های خوبی ساخته می‌شوند و مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی یکی از بهترین حامی‌های این گونه سینمایی است.
انیمیشن فقط برای کودکان نیست
امیر مهران (کارگردان انیمیشن کوتاه «شهر خاموش») اظهار کرد: به نظر من سینما در همه جای دنیا به یک صنعت تبدیل شده و انیمیشن هم از سینما جدا نیست. در کشور خودمان هم همه فیلم‌ها نیم‌نگاهی به موفقیت در فروش دارند و در انیمیشن کوتاه که کمی از جریان‌های اقتصادی دور است و بیشتر آثار بر موفقیت‌های هنری و بالا بودن سطح کیفی تمرکز دارند با اکران مناسب و در نتیجه رونق گرفتن عرصه تولید مطمئناً بخش خصوصی هم می‌تواند وارد این عرصه شود و به ساخت انیمیشن‌های کوتاه کمک کند.
مهران خاطرنشان کرد: انیمیشن به هنر لاکچری یا هنر گرانقیمت معروف است و دلیل این نگرش به گروهی بودن تولید انیمیشن و طولانی بودن زمان آن مربوط می‌شود. تولید انیمیشن یک کار پر هزینه و گرانقیمت است و به نظر من مهم‌ترین دغدغه کارگردان‌های انیمیشن به مسئله بودجه مربوط می‌شود، نهادهایی وجود دارند که از ساخت آثار انیمیشن حمایت می‌کنند اما همچنان بسیاری از پروژه‌ها به دلیل عدم وجود سرمایه کافی ساخته نمی‌شوند. شاید اگر یک تیمی وجود داشته باشد که به سازمان سینمایی کمک کند تا برآوردها در حوزه انیمیشن منطقی باشد تا اگر قرار است حمایتی صورت بگیرد این عددها واقعی باشد چرا که به نظر من در این صورت است که می‌توان به تولیدات بهتر و با کیفیت‌تر امیدوار بود.
وی درباره ارتباط مخاطب ایرانی با سینمای انیمیشن کوتاه گفت: متأسفانه این فرهنگ‌سازی در کشور ما صورت نگرفته که نگاهی جدی به سینمای انیمیشن وجود داشته باشد و بدانند که این سینما فقط مختص کودکان نیست. در همه جای دنیا سالانه فیلم‌های انیمیشن بسیاری اکران می‌شود که برای ساختشان بودجه‌های بسیاری صرف می‌شود و همه کسانی که این فیلم‌ها را می‌بینند کودکان نیستند و بخش اعظمی از مخاطبان این سینما بزرگسالان هستند. از آنجا که این فرهنگ‌سازی در کشورمان رخ نداده مخاطب سینمای ما تصور می‌کند که این سینما فقط مختص کودکان است. بنابراین در این بین سینمای انیمیشن کوتاه وضعیت به مراتب بدتری دارد، فیلم‌های کوتاه انیمیشن فقط در جشنواره‌ها اکران می‌شوند و در نتیجه فقط کسانی این فیلم‌ها را می‌بینند که به جشنواره‌ها می‌آیند و به همین دلیل سینمای انیمیشن کوتاه به صورت عمومی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. اکران بسته‌های انیمیشن می‌تواند کمک کند مخاطبانی که به هر دلیل برای اولین بار به دیدن انیمیشن کوتاه می‌روند متوجه شوند که این سینما هم می‌تواند برای آن‌ها جذاب باشد و به مرور میزان مخاطبان سینمای انیمیشن کوتاه افزایش پیدا کند.
این کارگردان در پایان گفت: سینما و انیمیشن یک هنر بین‌المللی هستند و زمانی می‌توانند به سطحی مطلوب برسند که بخش فرهنگی و همچنین تجاری آن در کنار هم رشد کرده باشد. بالطبع به دلیل تحریم‌ها خیلی وقتها انیمیشن‌های ایرانی که می‌توانند با کمپانی‌های بزرگ همکاری کنند این امکان برایشان میسر نمی‌شود. به عقیده من کشور ما غنی از هنرمندان عرصه انیمیشن است و من به شخصه آدم‌های زیادی را سراغ دارم که با کمپانی‌ها کار می‌کنند ولی تا زمانیکه این اتفاق در ابعاد بزرگتر اتفاق نیفتد سینمای انیمیشن ایران در همین حد و اندازه باقی خواهد ماند. بسیاری از متخصصان ایرانی در این عرصه در پروژه‌های بزرگی همکاری می‌کنند و اگر بازار کار مناسب شکل بگیرد این افراد می‌توانند در کشور خودمان اثر تولید کنند. من بزرگ‌ترین ضعف سینمای انیمیشن ایران را همین مسئله می‌دانم که لازم است بازار کار مناسبی در این عرصه شکل بگیرد. در حوزه فیلمنامه نیز به پیشرفت بیشتری نیاز داریم، از آنجا که انیمیشن‌سازها معمولاً افراد تکنیکالی هستند به بخش‌های فنی نسبت به فیلمنامه بیشتر توجه دارند.
