«نگهبان‌شب» می‌تواند در اسکار موفق باشد/ سیاست‌زدگی در سینما مذموم است

به گزارش ایلنا، امیررضا مافی میزبان برنامه ابتدا ضمن گرامیداشت آغاز هفته دفاع مقدس، بیان کرد: ۴۳ سال از تهاجم رژیم بعث عراق به ایران می‌گذرد. یاد و خاطر شهدای جنگ تحمیلی و تمام کسانی که اگر نبودند ما الان در آرامش و آسایش زندگی نمی‌کردیم و حتما سینما معنای کنونی خود را نداشت، گرامی می‌داریم؛ افرادی که از خون خود گذشتند تا تاریخ این سرزمین باشند و آسایش کنونی را مدیون آن‌ها باشیم.

وی در ادامه مطرح کرد: این هفته مصاحبه‌ای از محمد خزاعی رییس سازمان سینمایی با فریدون جیرانی منتشر شد که سروصدا برپا کرد‌. مصاحبه‌ای که ابتدا قرار بود سینمایی باشد اما بیشتر سیاست زده بود! اینکه آقای خزاعی علارغم دعوت‌های ما به حضور در رسانه‌ ملی، تصمیم گرفت نخستین گفت‌وگوی رسمی‌ خود را شبکه مجازی انجام دهد، یک انتخاب است. سکوت آقای خزاعی در موضوع‌هایی که در برنامه رخ داد، شایسته نیست. اول از همه تبدیل گفت‌وگو سینمایی به گفت‌وگوی سیاست‌زده، دوم اینکه در خلال این گفت‌وگو چیزهای غیرمنصفانه‌ای به سینما منتسب شد که ما در مقام پاسخگویی به آن برنمیاییم.

وی ادامه داد: اما ۲ موضوع خیلی مهم در این گفتگو هست که باید به آن اشاره کرد. اصطلاحی به کار رفت به نام سینمای متفکر اما تعریف دقیقی از آن ارایه نشد. همین مساله باعث می‌شود که مخاطب جوان‌تر سینما احساس کند فیلمسازان فکور دیده نمی‌شود، اما در واقع هرکسی که فیلم می‌سازد متفکر است و اندیشه‌ دارد.

میزبان «نقد سینما» یادآور شد: همچنین اصطلاح سینمای لبه‌دار و سینمایی که نکات پیچیده اجتماعی را مطرح می‌کند، اشاره و گفته شد که قرارست جلوی سینمای متفکر گرفته شود، سینمایی که طبق نظر فریدون جیرانی و دوستانشان ایدئولوژیک است. اما بنده عقیده دارم رفتار دوستانی که فضا را قطبی می‌کند، ایدئولوژیک‌تر است و در تلاش هستند سینما را به نفع خودشان مصادره کنند.

میزبان برنامه گفت: سینما قرارست کارکرد فرهنگی داشته باشد و حتما امر سیاسی در آن دخیل است اما سیاست‌زدگی مذموم است. تفاوت امر سیاسی و سیاست‌زده در این است که امر سیاسی حیات‌بخش اجتماع است؛ اما سیاست‌زده به دوقطبی شدن هیجان‌های سطح جامعه می‌انجامد. در ساحت و قامت سینما پرسشی شبیه اینکه چرا رفراندوم برگزار نمی‌کنیم، عجیب است. علی‌رغم پاسخ‌های دقیق محمد خزاعی وقتی به دوقطبی و سیاست‌زدگی می‌رسیم، فرهنگ فراموش می‌شود. امیدوارم تلاش کنیم از فضای قطبیده فاصله بگیریم و سینما را به روزهای روشن خود نزدیک کنیم.

اولین بخش نقدسینما به میز نقد سینمای ایران اختصاص داشت که مینو خانی کارشناس سینما و محمد صابری روزنامه‌نگار سینمایی از فیلم سینمایی «شماره ۱۰» گفتند.

مینو خانی ابتدا بیان کرد: بعد از چند دهه ضرورت ساخت فیلم‌های اردوگاهی به ویژه آثاری که به ما فرصت می‌دهد که جبهه مقابل را ببینیم و بشناسیم و حتی خاطراتی که از آن‌ها شنیدیم، چه قدر ضرورت دارد؟ اگر از این منظر به فیلم نگاه کنیم، به پاسخ‌های مهمی می‌رسیم. ما تاکنون فیلمی که اسارتگاه‌های عراق را به این شکل نشان دهد، نداشتیم.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم دفاع مقدس را بشناسیم باید مردم، رزمندگان و جبهه مقابل را ببینیم. درحالی که جبهه مقابل همیشه با خلا مواجه بوده و به اتحاد جهانی علیه ما اشاره نشده است. ما تا زمانی که نتوانیم قدرت دشمن را نشان دهیم، قدرت و پیروزی ما حلقه مفقوده خواهد داشت که این باعث می‌شود شکل شعاری و بزرگنمایی بگیرد. اگر بخواهیم از تمام جنگ و شهرهای بمباران شده بگوییم باید سال‌های سال برای ثبت این بخش از تاریخمان فیلم بسازیم. از این جهت فیلم «شماره ۱۰» فیلم قابل تاملی است.

این کارشناس سینما خاطرنشان کرد: وقتی متن واقعی داریم و قرارست تبدیل به اثر تصویری شود، به طور طبیعی یک گام رو به جلو به سمت ارزش‌های بصری برمی‌داریم. این فیلم بر اساس ۲۵ کتابی که اسرا نوشتند ساخته شده است. اینکه کمک کنیم خاطرات در قفسه کتابخانه‌ها نمانند و تبدیل به فیلم شوند، یک اتفاق بسیار مهم است. ذخیره منابع تصویری مولف به گونه‌ای پربار بود که توانست در تاریخ و جغرافیای ما بگنجد. «شماره ۱۰» به لحاظ محتوا و فرم بینامتنی‌ست.

در ادامه محمد صابری روزنامه‌نگار سینمایی مطرح کرد: مواجهه من با فیلم در جشنواره فجر بدون اغراق همراه با شگفتی بود. فیلم از همان ابتدا کلیشه‌های بصری ما از سینمای جنگ را از بین می‌برد و بیش از آنکه گزاره‌های تاریخی در میان باشد، سینمایی‌ست. این تلاش بسیار ارزشمند است. سخت‌گیری‌ها و وسواس‌هایی را که در خلق فضای بصری دیدم، بسیار به دلم نشست.

وی افزود: حمیدزرگرنژاد از چهره‌های ارزشمند سینماست که مطمئنم هنوز بهترین اثرش را نساخته است. او فراتر از تکنیک سینما به مقوله‌ جنگ علاقه‌مند و به شدت اهل پژوهش و کنکاش است و همچنین دست روی گزاره‌های بکر و ناگفته می‌گذارد. ایشان یک بازه‌ ۴ تا ۵ ساله درگیر داستان فرار دو اسیر بوده است که طبق گفته‌ خودش گویا تنها اسرای ایرانی هستند که موفق به فرار شده‌اند.

این روزنامه‌نگار سینمایی توضیح داد: «شماره ۱۰» به لحاظ سینمایی و محتوایی یکی از مهمترین آثار فجر ۴۱ بود که بدترین رفتار را در عرضه فیلم انجام دادیم. مشکل امروز سینما فراتر از تولید در عرضه است. تصمیم اشتباهی بود که این فیلم بدون محدودیت سنی در رسانه ملی عرضه شد و ای کاش استانداردها رعایت می‌شد و تحمل می‌کردیم تا در مقطع اکران با اتفاقات خوبی مواجه می‌شدیم.

صابری خاطرنشان کرد: ناگفته نماند که فیلم از گزاره‌های احساسی و نزدیک شدن به کاراکترها باز می‌ماند و یک جاهایی فرم از داستان جلو می‌افتد. در فصل پایانی این اثر که باید کنش قهرمانانه به وجود بیاید، الکن می‌ماند. مجید صالحی در بازی خود سنگ تمام گذاشته است اما کاراکتر در فیلمنامه ضعف دارد.

امیررضا مافی در ادامه برنامه مطرح کرد: خبر درگذشت آرش میراحمدی برای جامعه هنری ناگوار و تاسف برانگیز بود. ما بسیاری از هنرمندان را داریم که کم‌کار و فراموش شدند. این اتفاقات با درد فراوانی که ایجاد می‌کند، تلنگرهایی است که باید به معیشت و اقتصادشان توجه کنیم. عده‌ای هستند که به شهرت سلبریتی‌ها نیستند و وضعیت زندگی‌شان دچار خدشه شده است که باید مورد توجه قرار بگیرند‌.

وی یادآور شد: انتخاب فیلم «نگهبان‌شب» رضا میرکریمی برای اسکار انتخاب خوبی بود و به نظر می‌رسد که می‌تواند در اسکار موفق باشد.

در میز نقد سینمای جهان، آرش خوشخو و محمدرضا مقدسیان به گفتگو درباره «نجات سرباز رایان» پرداختند.

آرش خوشخو ابتدا بیان کرد: ما با کارگردانی روبه‌رو هستیم که در ترسیم احساسات ساده مانند ترس، مرگ، عشق، شجاعت و... بی‌نظیر است و تسلط دارد. این اثر به لحاظ ساخت و روایت پیچیده است اما با احساسات ساده سروکار داریم.

وی ادامه داد: سکانس ابتدایی فیلم به لحاظ گرافیکی و شکلی که از مرگ و گلوله و جنگ ارایه می‌دهد، بی‌نظیرست اما قدرت کارگردان را چند دقیقه‌ بعد می‌بینیم؛ جایی که خبر مرگ سه فرزند را به مادر می‌دهند. آنجاست که متوجه می‌شویم میزانسنی که اسپیلبرگ در نظر گرفته، فوق العاده است.

این منتقد یادآور شد: ما در دهه ۸۰ موج فیلم‌های ضدجنگ را در آمریکا داریم تا سال ۲۰۰۱ که حمله به افغانستان و عراق اتفاق می‌افتد. اسپیلبرگ متوجه شده است که در شرایط مختلف باید چکار کند و سند ملی از جنگ جهانی دوم برای جوانان آمریکا می‌سازد. ما هم باید از ۸ سال دفاع مقدس سندهای بزرگی به جا بگذاریم که بماند.

در ادامه محمدرضا مقدسیان عنوان کرد: ۲ مدل مواجهه با فیلم وجود دارد. اول اینکه به ۱۹۹۸ زمان ساخت فیلم برویم تا پی ببریم که چگونه فیلمی با موضوع جنگ ساخته می‌شده است. دوم با دیدگاه امروزی به آن نگاه کنیم. من نگاه اول را ترجیح می‌دهم و به عنوان مخاطب ایرانی نمی‌توانم هنگام تماشای فیلم خود را از ملیتم جدا کنم.

وی ادامه داد: فیلم با پرچم آمریکا شروع و همچنین تمام می‌شود. ما چه قدر در سینمایمان جرئت داریم که پرچم ایران را با حس خوب به نمایش بگذاریم؟ این فیلم هیچ ابایی ندارد کشته شدن سربازان آمریکایی را به طرز فجیع نشان بدهد، همچنان که ابا ندارد بگویم سرباز می‌ترسد و شکست می‌خورد اما پای اعتقاداتش می‌ایستد و ادعا دارد که کسانی را شکست می‌دهد که قدرت زیادی داشتند. این فیلم جمهوریت و آزادی را به واسطه خانواده شکل می‌دهد. این رگه‌های فیلم بسیار مهم است که حتی برای آینده خط‌مشی تهیه می‌کند.

مقدسیان خاطرنشان کرد: ما قهرمان جنگ زیادی داریم که در فیلم‌ها به خوبی به آن اشاره نشده است. قهرمانان جنگ و ملی را باید در تاریخ ثبت کنیم تا مخاطب در ذهنش بماند.

در ادامه «نقدسینما»، میز گفتگوی ویژه با موضوع «هم‌افزایی نهادهای فرهنگی در تولید آثار ملی» با حضور محمد ساسان (مدیر مرکز تولیدات سینمایی سوره) برپا شد.

وی ابتدا بیان کرد: ما منابع، تاریخ شفاهی و قصه‌هایی که عزت‌مند هستند، کم نداریم اما متاسفانه در این میان فیلمنامه و متن کم است. البته در یک دهه اخیر تلاش‌های بسیاری برای بهبود و ارتقا متون انجام گرفته است. علاقه مندم بگویم که تجربه من در دو سال اخیر ثابت کرده است که وقتی متنی را با نهادهای فرهنگی اشتراک می‌گذاریم، پاسخ مثبت می‌گیریم. اگر ما هم به متن مناسبی برخوردیم، اقبال دو طرفه خوبی رخ داده، البته موانع مختلفی در این میان اثرگذار است.

مدیر مرکز تولیدات سینمایی سوره بیان کرد: در این میان و به ظاهر نهادها بر سر اهداف و تصمیمات کلان اختلاف ندارند و آنچه بیان می‌شود، همدلی است اما خیلی مواقع از اتفاقات کوچک و ایرادات ساختاری ضربه می‌خوریم. به عنوان مثال ممکن است یک اظهارنظر سرنوشت فیلم را عوض می‌کند. امسال آثار فراتری مرتبط با سینما داریم که تولید مشترک است. به عنوان مثال در همکاری ما با فارابی یا سازمان فرهنگی هنری شهرداری که به خوبی همفکری و همگرایی شکل گرفته است. متاسفانه ما در فضای حاکمیتی با ساختاری چابک روبه رو نیستیم به لحاظ بوروکراسی اداری این موضوع به همکاری نهادها ضربه می‌زند که باید اعتماد شکل بگیرد.

ساسان درباره اقناع نهادهای نظامی برای همکاری در آثار سینمایی اظهار کرد: ما مشکل جدی در زمینه ترجمه هدفمان برای این نهادها داریم. همچنین آن‌ها هم قوانینی دارند که باید برای ما ترجمه شود. شاید در این سال‌ها سازمانی مانند اوج که فضای مفاهمه بیشتری با نظامی‌ به ویژه سپاه داشته است، توانسته آن‌ها را با زبان هنرمند آشنا کند. اما همچنان این نهادها بعضا در مواردی سخت اعتماد می‌کنند و گاهی در میانه اظهارنظر برخی باعث ایجاد تردیدهایی می‌شوند که ضربه‌های جدی به اثر می‌زند. حقیقتا در زمینه‌ تولید آثاری مانند دفاع مقدس نیازمند همکاری با نهاد‌های نظامی هستیم. اصرار مجموعه‌های نظامی برای صرف کردن بودجه‌ی فرهنگیشان که خودشان آثاری بسازند؛ باعث خلق آثاری شده که به لحاظ هنری، فنی و کیفی اصلا قابل دفاع نیست.

مدیر مرکز تولیدات سینمایی سوره درباره تعداد آثار سازمان سینمایی سوره که برای جشنواره فجر ۴۲ حاضر می‌شوند، مطرح کرد: امسال به امید خدا ۶ اثر برای جشنواره فیلم فجر آماده می‌کنیم که ۴ اثر سینمایی رئال و ۲ اثر انیمیشن هستند که در این مسیر از مشارکت و هم‌افزایی با نهادهای فرهنگی بهره برده‌ایم. امیدوارم در راستانی شعار سازمان سینمایی سوره یعنی «این قصه قهرمان دارد»، آثار درخوری را در حوزه سینمای قهرمان محور برای مخاطب آماده کنیم. برخی از این آثار یا اقتباس از تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی هستند و یا بر مبنای داستانی واقعی ساخته می‌شوند. 

ساسان در پایان خاطرنشان کرد: یکی از این آثار مربوط به روزهای آغازین جنگ در اواخر دهه پنجاه و مبتنی بر کنش قهرمان‌محور شهید علی اکبر شیرودی است. اثر دیگر ما «صبح اعدام» است که قصه یک ساعت و نیم پایانی از عمر حاج اسماعیل رضایی و طیب حاج رضایی در دهه چهل و پس از قیام ١۵ خرداد است. این دو اثر در مشارکت با بنیاد سینمایی فارابی تولید می‌شوند. فیلم دیگر ما فضایی اجتماعی- حادثه‌ای در دوره زمانی دهه هشتاد دارد و مربوط به زلزله بم است و با مشارکت موسسه تصویرشهر تولید می‌شود. اثر سینمایی دیگری ویژه نوجوانان داریم که مربوط به دهه ۶۰ می‌شود و توسط باشگاه فیلم سوره و با مشارکت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان توسط یک کارگردان اولی تولید خواهد شد. در کنار اینها دو اثر انیمیشن کودکانه نیز حاصل رویداد رویازی داریم که مراحل پایانی خود را پشت سر می‌گذارند و حاصل زحمت دو گروه مختلف در شهرهای مشهد و کاشان هستند و از این حیث یک تنوع ژانری و همچنین استانی و فیلمسازی داریم.