جلیل گلشن:
پنج سال آینده با بحران کمبود نیروی انسانی در میراث فرهنگی مواجه می‌شویم
نشست «یک عمر تجربه» باحضور جلیل گلشن بافقی در مجموعه نیاوران برگزار و بر بحران کمبود نیروی انسانی درمیراث فرهنگی تاکید شد.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، نخستین نشست از سلسله نشست‌های «یک عمر تجربه» با حضور چهره فاخر میراث فرهنگی کشور در سال ۱۴۰۲، استاد جلیل گلشن بافقی پیشکسوت باستان‌شناسی در سالن کنفرانس مجموعه نیاوران برگزار شد.
در این نشست که با حضور بیژن مقدم (مدیر این مجموعه) و جمع دیگری از علاقمندان تشکیل شد، جلیل گلشن (پیشکسوت باستان‌شناسی کشور) اظهار داشت: در تعاریف کنوانسیون‌های مختلف در دنیا، میراث ناملموس عامل صلح، دوستی و رفاقت در سطح جهان است و فعالان حوزه میراث فرهنگی همچون مادری هستند که با رفتار خود فرهنگ را به فرزندانش آموزش می‌دهد.
او افزود: تفاوت میراث فرهنگی با تشکیلات دیگر در این است که فعالان این حوزه، میراث ناملموس گذشتگان را با خود حمل و به نسل جدید منتقل می‌کنند؛ درواقع فعالان میراث فرهنگی از راهنمای موزه تا پژوهشگران و در تمامی سطوح، حامل فرهنگ کشور هستند و با رفتار و راهنمایی خود نسبت به مخاطبان، فرهنگ ارزشمند گذشته را به نسل حاضر منتقل و این نسل نیز به نسل‌های بعدی انتقال خواهد داد.
او با اشاره به اهمیت و جایگاه نیروی انسانی و بویژه کارشناسان و متخصصان در میراث گفت: ما در ۴ و یا ۵ سال آینده با ازدست دادن تعداد زیادی از کارشناسان قدیمی با یک بحران و سونامی مواجه خواهیم شد. از نظر من نیروی انسانی مهمترین سرمایه میراث فرهنگی است؛ و متاسفانه در دوره‌ای به کارشناسان میراث‌فرهنگی کم توجهی شد.
گلشن با تاکید بر این نکته که باید کارتان را درست و دقیق انجام دهید گفت: در تمام طول خدمتم همواره با گشاده رویی به محل کار رفتم؛ چرا که این حوزه عشق و علاقه می‌طلبد و تا زنده هستیم نمی‌توانیم ازمیراث فرهنگی جدا شویم.
او با بیان فرازی از نهج البلاغه در نامه وصیت حضرت علی (ع) به امام حسن (ع) توضیح داد: «ای فرزند، اگر چه من به اندازه پیشینیان عمر نکرده ام، ولی در کارهاشان نگریسته‌ام و در سرگذشتشان اندیشیده‌ام و در آثارشان سیر کرده ام، تا آنجا که، گویی خود یکی از آنان شده ام. و به پایمردی آنچه از آنان به من رسیده، چنان است که پنداری از آغاز تا انجام با آنان زیسته‌ام و دریافته‌ام که در کارها آنچه صافی و عاری از شایبه است کدام است و آنچه کدر و شایبه‌آمیز است، کدام. چه کاری سودمند است و چه کاری زیان آور. پس برای تو از هر عمل، پاکیزه‌تر آن را برگزیدم و جمیل و پسندیده‌اش را اختیار کردم و آنچه را که مجهول و سبب سرگردانی تو شود، به یک سو نهادم. و چونان پدری شفیق که در کار فرزند خود می‌نگرد، در کار تو نگریستم و برای تو از ادب چیزها اندوختم که بیاموزی و به کار بندی. و تو هنوز در روزهای آغازین جوانی هستی و در عنفوان آن. هنوز نیتی پاک داری و نفسی دور از آلودگی.»
او ادامه داد: با توجه به این نامه متوجه می‌شویم کسی که تاریخ می‌داند، می‌تواند تمام حرکاتی که در حال حاضر انجام می‌شود را با توجه به نمونه‌های مشابه گذشته تحلیل کرده، تصمیم بگیرد که چه کند و برای آینده برنامه ریزی نماید.
این باستان‌شناس پیشکسوت کشورمان با بیان تفاوت میان مورخ و باستان‌شناس گفت: مورخ از مکتوبات دیگر مورخین که تابع حکام روز، نظرات شخصی و یا منافعشان بوده استفاده می‌کند که هم صحت و هم جای تردید دارد؛ اما باستان‌شناس با دیدن و تحلیل نقش‌ها می‌تواند بگوید که در یک دوره خاص، آنچه مردمان تولید کرده‌اند در چه کمیت و کیفیتی بوده است.
او توضیح داد: نقش‌ها بازگوکننده محیط فرهنگی، طبیعی و اقتصادی هر منطقه هستند و با بررسی طرح‌های بر روی اشیا می‌توان به اوضاع اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی مناطق پی برد و محیط انسانی را در دوره‌های گذشته بازسازی کرد.
او با اشاره به اهمیت بالای پژوهش در حوزه میراث فرهنگی اظهار داشت: امروزه متاسفانه بخشی از میراث فرهنگی به خصوص بناهای تاریخی از پژوهش جدا شده است و می‌بایست علاوه بر مرمت، درخصوص بنا پژوهش نیز انجام گیرد تا بتوان به تمامی موارد پنهان و ناملموس آن پی برده و آن را آشکار نمود. اگر پژوهش در حوزه میراث فرهنگی انجام نشود نمی‌توانیم حاملان میراث فرهنگی باشیم و وظیفه خطیری که بر عهده‌مان است را به درستی انجام دهیم.
گلشن با بیان اینکه در تعابیر از ایران به عنوان بهشت باستان‌شناسی نام برده شده افزود: این تعبیر به این دلیل است که ایران در حوزه پژوهش و مطالعه درخصوص سیر حرکت انسان از اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس مطالعات مبدا انسان از افریقا بوده و یکی از خط سیرهای انسان ایران بوده است؛ از اینرو اگر فکر کنیم که چه می‌خواهیم به مخاطب و گردشگر منتقل کنیم بسیاری از مشکلات حل شده و با پژوهش‌های کاربردی در این حوزه بسیاری موانع از میان خواهند رفت.
او با اشاره به دوره باستان‌شناسی ویژه کودکان که سال‌های گذشته در مجموعه نیاوران برگزار شده، گفت: آموزشی که در کودکی داده شود همیشه در ذهن باقی مانده و هیچگاه فراموش نمی‌شود و تاثیر آموزش از سنین پایین جهت آشنایی نسل جدید با مفاهیم مربوط به میراث فرهنگی بسیار پررنگ و پر اهمیت است.
او عمر باستان‌شناسی در دنیا را حدود ۲۰۰ سال عنوان و آن را علم جدیدی خواند که نیاز به تکنولوژی‌های روز و استفاده از تخصص سایر باستان‌شناسان در سراسر دنیا جهت موفقیت در این حوزه دارد.
پیشکسوت باستان‌شناسی کشور اظهار داشت: افراد متخصص باستان‌شناسی در ایران به تعداد کافی وجود دارند، اما اگر بخواهیم در این حوزه موفق عمل نماییم نیاز است که از نظر تجربی و عملی شرایط و امکاناتی فراهم کنیم تا این افراد بتوانند از اساتید باستان‌شناسی در تجزیه و تحلیل‌های خود بهره ببرند.
او تصریح کرد: داشتن مدرک دانشگاهی تنها شرط نیست بلکه باید تجربه کسب کرد و از بزرگان و اساتید آموخت.
گلشن با اشاره به تاریخ‌سازی برخی کشورهای منطقه گفت: وقتی من کلاس چهارم بودم بحرین استان سیزدهم ایران بود اما امروز آن‌ها با صرف پولهای کلان و استفاده از باستان‌شناس‌های خارجی در حال تاریخ‌سازی برای خودشان هستند.
او تاکید کرد: برای تحلیل درست گذشته باید از تکنولوژی و روش‌های نوینی که در دنیا وجود دارد استفاده کنیم و اگر علم روز را نداشته باشیم از دنیا عقب خواهیم ماند؛ از اینرو بهترین راه در کشورمان جهت رسیدن به این هدف تشکیل هیئت باستان‌شناسی با حضور متخصصان باستان‌شناسی دیگر کشورهای دنیا به سرپرستی یک خبره باستان‌شناس ایرانی است.
این چهره ماندگار میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: جلوگیری از قاچاق و غارت میراث فرهنگی توسط اجانب یا قاچاقچیان همان مجاهدتی است که رزمندگان ما در دفاع مقدس کردند.
گفتنی است پاسخ به پرسش‌های حاضران در نشست پیرامون مسائل مربوط به حوزه باستان‌شناسی توسط استاد گلشن پایان بخش این نشست بود.
