یک خطاط و کاتب قرآن مطرح کرد؛
فعالیت در بازار خوشنویسی به «اعتبار» و «عملکرد» هنرمند بستگی دارد/ ما صاحبان هنرها نیستیم بلکه صرفا امانت‌داریم
قربان‌پور که کاتب قرآن است؛ درباره فعالیت در زمینه خوشنویسی می‌گوید: همه چیز به اعتبار و عملکرد شما بستگی دارد. کیفیت آثاری که خلق می‌کنیم و به سفارش دهنده ارائه می‌دهیم، مهم است. مطمئنا بالا بودن کیفیت آثار تضمینی برای سفارش‌های بیشتر است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مسلم است خط مرسوم مسلمانان پس از اسلام «نسخ» بوده و «تعلیق» را اولین خط ایرانیان می‌دانند. به طور کامل‌تر خط «تعلیق» با نام «ترسل» ترکیبی از دو خط «نسخ» و «رقاع»؛ اوائل سده هفتم مورد توجه قرار گرفت و پس از یک قرن به مرور از کانون توجه خارج شد. اما در میان خطوط ایجاد شده توسط استادان خوشنویس، خط نسخ که در اوائل قرن سوم هجری قمری توسط ابن مقله شیرازی ابداع شده، همچنان مورد توجه است. این خط علاوه بر زیبایی‌های بصری، به دلیل ویژگی‌هایش در اعراب و حرکات و آواها خط مورد توجه کاتبان قرآن کریم بوده است. کتابت را باید یکی از مهمترین بخش‌های خوشنویسی ایران دانست. کتابت قرآن کریم و احادیث و روایت کاری دشوار و زمان‌بر است که این روزها تقریبا به فراموشی سپرده شده است. به هرحال تحولات رخ داده در دنیای دیجیتال و وجود امکانات گسترده برای طراحی و چاپ بر وجود هنرهای سنتی و با قدمت تاثیر گذاشته که خوشنویسی و کتابت هم از این قاعده مستثنی نیستند.
با اینکه کتابت قرآن و احادیث و روایات به دلایل گوناگون که مقوله دیجیتال و چاپ‌های کامپیوتری مهمترین آنهاست) ظاهرا در دنیای امروز مورد توجه نیست، اما اینگونه هم نیست که خطاطان و مدرسان و اساتید به آن بی‌توجه باشند.
مهرناز قربان‌پور یکی از هنرمندانی است که همچنان بر تمرکز و فعالیت روی خط «نسخ» تاکید دارد. او که کاتب قرآن نیز هست، تلاش دارد با آموزش درست؛ خوشنویسی را زنده نگه دارد. او سال گذشته نمایشگاه آثار قرآنی «نسخ و نقش» را به مدت ده روز در تهران و در گالری «گویا» برگزار کرده بود.
مهرناز قربان‌پور طی گفتگو با ایلنا، از فعالیت‌های اخیرش گفت و درباره بازار فروش آثار خوشنویسی در کشور توضیحاتی ارائه کرد. در خلال گغتگو آثاری از این خوشنویس قابل رویت است.
شما سال گذشته نمایشگاه «نسخ و نقش» را داشتید که در شهریور ماه سال گذشته برگزار شد، از آن زمان تاکنون چه فعالیت‌هایی داشته‌اید. ارتباط کم‌رنگ خوشنویسان با رسانه‌ها این تصور را ایجاد می‌کند که خوشنویسی در رکود به سر می‌برد.
من به لطف خدا به طور مستمر و همیشه در حال کار و فعالیت هستم. طی این مدت هم سفارش‌هایی داشتم که به انجام آنها مشغول بودم. آموزش هم مقوله‌ای است که در این زمینه فعالیت جدی دارم. آموزش برایم بنا به چند دلیل مهم برایم اهمیت دارد. انجام کارهای هنری نمایشگاه‌های بعدی هم مدام دغدغه کاری من است. یعنی زمانی که نمایشگاهی دارم یا در نمایشگاهی حضور یافته‌ام، پس از پایان کار دوباره فعالیت‌های من ادامه دارد. کلا هنر خوشنویسی دلمشغولی دائم من هست من مدام تو ذهنم با فرمها و صفحات درگیرم تا اثری خلق شود.
منظورتان از انجام سفارش‌ها بخش فروش آثارتان است؟
بله. گاه مخاطبان به عنوان مشتری سفارش‌هایی دارند که من انجام آنها را می‌پذیرم.
اینکه بتوان از راه هنر ارتزاق کرد، اتفاقی خوشایند است. کم و کیف بازار شما چگونه است؟
من در بسیاری از مواقع زمانی که با دوستان صحبت می‌کنم می‌بینم از بازار و وضعیتی که دارد بسیار شاکی هستند. آنها می‌گویند بازاری که وجود دارد قوی نیست. اما من می‌گویم همه چیز به «اعتبار» و «عملکرد» شما بستگی دارد. کیفیت آثاری که خلق می‌کنیم و به سفارش دهنده ارائه می‌دهیم، مهم است. مطمئنا بالا بودن کیفیت آثار تضمینی برای سفارش‌های بیشتر است.
خودتان در این رابطه چه تجربه‌ای دارد؟
اصولا اهل مصاحبه کرده و صحبت درباره این موارد نیستم.
از مجموعه «نسخ و نقش» با همکاری مرضیه ضرابی/ سوره شمس
سکوت افراد با تجربه و عدم توضیح درباره موارد مهم به معنی عدم انتقال تجاربشان به تازه کارهاست. احتمالا شما با توجه به سابقه‌تان چنین روحیه‌ای ندارید.
خلق و ارائه یک اثر گاها منجر به سفارش‌های بعدی می‌شود اما با این حال این کیفیت اثر است که منجر به ادامه داشتن این روند می‌شود. هنرمندان ما با خلق و ارائه آثار با کیفیت است که می‌توانند در بازار هنر فعالیت کنند. ارائه آثار با کیفیت بازخوردهای خوبی در پی خواهد داشت و همین اتفاق ایجاد سفارش‌های بعدی را رقم می‌زند. این بستر ابعاد گسترده‌ای دارد. زمانی که ما قدمی را برمی‌داریم شرایط برای برداشتن قدم‌های بعدی فراهم می‌شود.
زمانی که از بازار صحبت می‌کنیم و بحث خرید و فروش مطرح می‌شود، خواه‌ناخواه هنرمند به خلق آثار بازاری سوق داده می‌شود و به مرور تن به این جریان می‌دهد. برای شما این هراس وجود ندارد یا احیانا در این ورطه گرفتار نشده‌اید؟
خیر من همواره برای حفظ کیفیت آثارم به عنوان هنری فاخر تلاش کرده‌ام. مثلا اگر قرار باشد صفحه‌ای را به شما هدیه بدهم و همزمان فردی برای انجام یک کار هزینه کند، تفاوتی در کار من ایجاد نخواهد شد. زمانی که پشت میز می‌نشینم حس من یکی خواهد بود و دچار تفاوت نخواهد شد. برای من تفاوتی نمی‌کند که برای انجام کار رقمی تعیین شده باشد یا خیر . یا مثلا بگویم فلان فرد پول بیشتری می‌دهد پس کمتر روی کارش وقت بگذارم. یا به دلیل دیگر زمان بیشتری صرف یک اثر کنم. اصلا چنین تعریفی برایم وجود ندارد.
چقدر برای بازاری نشدن آثارتان تلاش کرده‌اید؟
همیشه سعی کرده‌ام هیچوقت درگیر کار بازاری نشوم و هنوز این اتفاق نیفتاده است. البته افرادی که با من کار کرده‌اند هیچوقت کار بازاری از من نخواسته‌اند و چنین سفارشی نداشته‌ام. اغلب به من گفته‌اند بهترین اثرت را خلق کن.
بخشی از فعالیت شما مانند دیگر هنرمندان فعالیت در فضای مجازی است. مانور دادن و کار کردن در این بستر را چگونه می‌بینید؟
فضای مجازی بسیار خاص است و باید همواره مراقب این موضوع باشیم که درگیر انجام کارهای سطحی نشویم. حفظ فضای ایده‌آل فعالیت درفضای مجازی مقوله‌ای حساس است. با همه دشواری‌ها من شخصا وظیفه خودم می‌دانم برای تعلیم بیشتر و گسترده‌تر خوشنویسی در فضای مجازی فعالیت کنم.
چه تفکری شما را به این نگرش می‌رساند که در قبال هنر و آموزش آن انجام وظیفه کنید؟
ما صاحبان هنرها نیستیم و آنها امانت‌هایی هستند که در اختیار ما قرار گرفته‌اند. حال من در این روزگار و در سال‌های فعالیتم شانس داشته‌ام و شانس با من یار بوده که هنری چون خوشنویسی همراه من باشد.
همه هنرهای ایرانی میراث ما هستند. پاسداری از میراثی چند هزارساله کار راحتی نیست.
همینطور است و من اشاعه این هنر و میراث را وظیفه خود می‌دانم. اگر حتی بتوانم پنج نفر را به سمت خوشنویسی سوق دهم بخشی از وظیفه‌ام را انجام داده‌ام.
آیا در این زمینه و با توجه به فعالیت‌های مجازی‌تان به دستاوردهایی هم در این زمینه رسیده‌اید؟
همیشه طی این سال‌ها آموزش برایم بخش ثابتی بوده و وجود داشته است. حدود ۲۵ سال است که مشغول فعالیت هستم و در تمام این سال‌ها مشغول آموزش دادن هم بوده‌ام. در دوره‌ای آموزش را کنار گذاشتم. در ادامه با وجود همه‌گیری بیماری کرونا بود که فعالیت‌های هنری زیادی وجود نداشت، آموزش که برایم مقوله‌ای جدی است به صورت آنلاین شکل گرفت و به مرور کامل‌تر شد. من از همان زمان آموزش به شیوه مجازی را ادامه دادم و از آنجایی که تصویری درس می‌دهم، به شیوه‌هایی خیلی خوبی هم رسیدم. این شیوه برای من به گونه‌ای شده که انگار شاگرد کنارم حضور دارد یا من نزد او هستم. آنها هم از این شیوه رضایت دارند. من این شیوه را می‌پسندم به این دلیل که در بخش آموزش حیطه مرا گسترش می‌دهد. من از تقریبا از تمام شهرهای ایران و خارج از کشور شاگرد دارم. به هرحال بهره‌گیری از این شیوه در دنیای امروز امتیازاتی برای هنرمندان و هنرجویان دارد.
یک اثر دیگر از مجموعه «نسخ و نقش»
البته که آموزش حضوری بهتر است اما وقتی شرایطش نباشد نباید هنرجو برای ادامه مسیر به بن بست برسد مهم این است که مربی و مدرس ضمن صبوری با حوصله عمل کنند و هم اینکه طی تجربیاتی که کسب می‌کنند، راه‌های خوبی را برای آموزش اتخاذ نمایند. انتخاب راه درست موضوع مهمی است. تصورم این است که در بهره‌گیری از این شیوه موفق بوده‌ام. من شاگردانی مجازی داشته‌ام که از مبتدی شروع کرده‌اند و مشغول فعالیتند. برخی از آنها درگیر مقطع فوق ممتاز هستند. شاید تعجب کنید اما من این دسته از شاگردانم را اصلا ندیده‌ام. حتی در فلان روستا در شهری دور افتاده شاگرد دارم. این روند در آموزش برایم ادای دین است.
با توجه به اینکه عملا فعالیت در بازار هنر را تجربه می‌کنید، به نظرتان آیا هنرهای سنتی چون خوشنویسی و تابلوهای فاخر در هیاهوی هنر و مارکت پرزرق و برق امروز همچنان در میان مخاطبان ایرانی خریدار دارد؟
بببیند، خوشنویسی هنری خاص است و ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم؛ هر جا می‌رویم تابلوی خوشنویسی ببینیم. باید گفت خوشنویسی هنر فاخرو موزه‌‌ای است. مردم خیلی خوشنویسی را دوست دارند اما تعداد معدودی می‌خواهند یا می‌توانند چنین آثاری داشته باشند. انگار آدم‌هایی که با معنا ارتباط برقرار می‌کنند، بیش از دیگران خوشنویسی را دوست دارند.
از «کتابت» بگویید. این هنر که بخش قدرتمند خوشنویسی ماست؛ امروزه مورد توجه است؟ اینگونه به نظر می‌رسد که «کتابت» دیگر مورد توجه نیست و گویا منسوخ شده است.
بله تا جایی با شما موافقم و مطمئنا توجه‌ها به «کتابت» خیلی کم شده، اما این موضوع دلیل نمی‌شود که من هم به آن بی‌توجه باشم و انجامش ندهم. البته عملکردم به اندازه وسعم است. هنرمندان و استادانی داریم که در گذشته کارها را به درستی و قوی‌ترین شکل ممکن انجام داده‌اند. ما فقط می‌توانیم سعی کنیم جای پای بزرگان قدم بگذاریم. من به اندازه توانایی‌ام تلاش می‌کنم دینم را به آنچه روزگار به دست من سپرده، ادا کنم. همین.
آیا قرارنیست شاهد آثار شما در قالب نمایشگاه باشیم؟
ابتدای گفتگو گفتم که من مدام کار می‌کنم. واقعا این دغدغه را دارم که با هر نمایشگاه حرفی نو برای مخاطبان داشته باشم. واقعا دلم نمی‌خواهد بیست سال دیگر به عقب باز گردم و به امروز خودم نگاه کنم و بگویم عملکردم غلط بوده و زمانم را از دست داده‌ام. دغدغه‌ام این است بهترین کاری که تا الان انجام نداده‌ام را انجام دهم.
اگر ناگفته‌ای مانده بفرمایید.
من کارم را خیلی دوست دارم و با آن یکی شده‌ام. من اگر خط ننویسم تمام آن روز را به خط نوشتن فکر می‌کنم. واقعا تمام روز در کمین این هستم تا خودم را به میز کارم برسانم. هرگز پیش نیامده اصطلاحا با ناله و غر زدن به سراغ خطاطی بروم و از آنچه انجام می‌دهم ابرازخستگی کنم. حتی اگر شب باشد و خسته باشم با انرژی خطاطی می‌کنم. در پایان برای شما و همه هنرمندان دغدغه‌مند آرزوی سلامتی دارم.
عکاس: ملیکا فرش‌فروش
