معاون گردشگری کشور در گفت‌وگو با ایلنا:
بهترین راه مقابله با ایران‌هراسی، حضور گردشگران است/ بیش از ۶۵ درصد تورهای ورودی کنسل شده‌اند/ گردشگرانی که سهوا بازداشت شده بودند، آزاد شدند
علی اصغر شالبافیان می‌گوید: عباراتی که درباره ایران توسط مسئولان کشورهای غربی به کار برده می‌شود، مطابق با واقعیت کشور نیست. اما به هر ترتیب منجر به لغو تورهای ورودی خصوصا از مبادی کشورهای اروپایی شده است. تاکنون بیش از ۶۵ درصد تورهای ورودی به صورت قطعی کنسل شده‌اند. این درحال است که بهترین راه مقابله با ایران‌هراسی، حضور گردشگران است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها بحث ایران‌هراسی بیش از گذشته رخ نمایی می‌کند از تبلیغات منفی و اخباری که علیه ایران در رسانه‌های خارجی منتشر می‌شود، گرفته تا مطالبی که سفارتخانه‌های کشورهای مختلف درخصوص ایران و هشدار سفر به ایران در سایت‌های خود بارگذاری می‌کنند و قرار گرفتن نام ایران در لیست قرمز کشورها و ناامن نشان دادن آن سبب شده تا بسیاری از گردشگران خارجی سفرشان به ایران را لغو کنند یا برای انتخاب ایران به عنوان مقصد سفر، تجدید نظر داشته باشند. نباید فراموش کرد که در بسیاری از موارد انتشار مطالب در سایت‌ها و فضای مجازی و رسانه‌ها یکی از مراجع انتخاب مقصد سفر برای گردشگران است و زمانی که گردشگران خارجی شروع به جستجو درخصوص جاذبه‌های مقصد سفر می‌کنند، مواجهه‌شان با واژه‌هایی مانند هشدار برای عدم سفر، ناامن بودن، بازداشت شدن و… سبب می‌شود بحث ایران‌هراسی بیش از گذشته گردشگران ورودی را تحت تاثیر قرار دهد. درنهایت اینکه بسیاری از تورهای ورودی کنسل شده و حوزه گردشگری با خسارت‌های فراوان روبه رو شده است. در این راستا با علی اصغر شالبافیان (معاون گردشگری وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) به گفتگو نشستیم.
بیش از ۴ دهه است که کشورهای غربی با استفاده از رسانه‌ها و انتشار تبلیغات منفی، تصویری نادرست از ایران ارائه داده و سعی در خدشه‌دار کردن برند گردشگری ایران دارند. این تلاش‌ها در سال‌های گذشته و به ویژه در پی ناآرامی‌های اخیر شدت گرفته. علاوه بر رسانه‌های جمعی، سایت‌های رسمی وزارت خارجه این کشورها نیز با بیان مطالبی غیرواقع در ارتباط با کشور ایران و قراردادن آن در لیست کشورهای قرمز تلاش دارند ایران را کشوری ناامن و خطرناک جلوه دهند. به طور مثال در سایت وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا آمده است: "به دلیل خطر ربوده شدن و بازداشت و حبس خودسرانه شهروندان ایالات متحده به ایران سفر نکنید." این روزها بحث ایران‌هراسی تا چه اندازه توانسته بر حوزه گردشگری ایران تاثیر بگذارد؟
از ابتدای سال ۱۴۰۱ برخی از کشورهای توصیه‌های عدم سفر به ایران را داشتند. در این راستا گزارشی از این مهم در تیرماه سال جاری احصاء و خدمت مسئولان وزارت خارجه تقدیم شد. طبیعتا این روزها بعد از ناآرامی‌هایی اخیر، این موضوعات تشدید شد. بسیاری از کشورهای غربی توصیه‌های جدی درخصوص عدم سفر به ایران را منتشر کرده‌اند.
عباراتی که درباره ایران توسط مسئولان کشورهای غربی به کار برده می‌شود، مطابق با واقعیت کشور نیست. اما به هر ترتیب منجر به لغو تورهای ورودی خصوصا از مبادی کشورهای اروپایی شده است. البته باید اشاره داشته باشم در حال حاضر در حوزه گردشگری ورودی، از ابتدای مهرماه علاوه بر آنکه یکی از زمان‌های پیک سفر اروپایی‌ها به ایران است و با لغو سفرها روبه رو هستیم، در بازارهای کشورهای همسایه همانند عراق نیز نه به دلیل ناآرامی‌های اخیر بلکه به دلیل آغاز سال تحصیلی و شروع مدارس و البته تاثیری که تقویم مذهبی بر سفر آن‌ها دارد، با کاهش میزان مسافران روبه رو بوده‌ایم. درواقع می‌توان گفت علاوه بر کاهش تورهای ورودی از کشورهای اروپایی با کاهش ورود گردشگران از کشورهای همسایه همچون عراق هم روبه رو هستیم که هریک علل خود را دارند. اما آنچه غیر قابل انکار است، ایران هراسی غیر واقعی است که این روزها بیش از گذشته و بیش از آنچه در تصور باشد رواج یافته. کمتر زمانی سابقه داشته که با این حجم از ایران هراسی روبه رو شده باشیم.
به بحث ایران هراسی اشاره داشتید و این مهم که این روزها با بیشترین هجمه درخصوص ایران هراسی و ساخت تصویری غیر واقعی از ایران در اذهان جهانیان روبه رو هستیم. راه مقابله با این مهم چیست و چگونه می‌توان در مقابل آن‌ها ایستاد و تصویری واقعی از ایران در ذهن جهانیان ساخت؟
راه مقابله آن است که باید ابزارهای معرفی ایران توسط تمام دستگاه‌های مسئول به کار گرفته شود، همچنین پیشنهادی به عنوان لغو روادید با کشورها را به مسئولان ذیربط ارائه دادیم که اگر عملیاتی شود، می‌تواند راه گریزی برای ایران هراسی باشد.
به نظر می‌رسد که تسهیل ورود گردشگران از منظر روادید بتواند به افزایش تعداد گردشگران و حضور بی‌واسطه گردشگران و دیدن واقعیت کشور، کمک کند. در حال حاضر پیشنهاد لغو روادید با بیش از ۴۰ کشور از جمله کشورهای حوزه بریکس همچون برزیل، روسیه و هند و چین… که ظرفیت رشد بازارشان وجود دارد، برخی از کشورهای منطقه و همسایگان را با توجه به رویکرد دولت و توسعه روابط با همسایگان در نظر گرفته‌ایم. نباید فراموش کرد که ابزاری بهتر از گردشگری برای مقابله با ایران هراسی وجود ندارد. بهترین ابزاری که می‌توان ایران واقعی را نشان داد حضور گردشگران و دیدن جاذبه‌ها است. ذهنیتی که درخصوص عقب ماندگی ایران در جهانیان بوجود آمده جز با سفر گردشگران و تبلیغی که آن‌ها می‌توانند درخصوص ایران داشته باشند، مرتفع نخواهد شد. باید در معرفی و تبلیغ جاذبه‌های ایران کار جدی‌تری انجام شود.
هرچند به بحث لغو روادید برای برون رفت از ایران هراسی اشاره داشتید اما سالهاست که با برخی از کشورها همچون سوریه، لبنان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، گرجستان، بولیوی، مصر، ارمنستان، ونزویلا، چین، هنگ‌کنگ، ماکائو، عراق و عمان و… لغو روادید داریم و گردشگران این کشورها برای سفر به ایران نیازی به دریافت ویزا ندارند. این لغو روادید تاکنون چه تاثیری در حوزه گردشگری ورودی داشته که همچنان به دنبال لغو روادید با کشورهای بیشتر برای عبور از بحث ایران هراسی هستیم؟
بحث لغو روادید درخصوص برخی از کشورها مانند چین، زمانی رخ داد که با شیوع کرونا مواجه شدیم و قطعا این مورد معیار خوبی برای سنجش تاثیر لغو روادید نخواهد بود. اما کشورهایی مانند آذربایجان یکی از بازارهای مهم گردشگر فرست به ایران است. حتا در همین مدتی که توافقنامه لغو روادید بین ایران و عراق به امضاء رسید از خردادماه تاکنون با افزایش تعداد گردشگران روبه رو شده‌ایم.
نگاه به تجربه کشورهایی که در حوزه گردشگری پیشرو هستند مانند امارات، عربستان و ترکیه، نشان می‌دهد که یکی از سیاست‌های توسعه گردشگری، تسهیل روادید با همسایگان است. خصوصا اکنون که درخصوص کشور ما تصویری غیر واقعی در دنیا انعکاس یافته، طبیعتا باید بتوانیم از ابزارهایی که در دست داریم مانند تسهیل ورود گردشگران، با درنظر گرفتن همه ملاحظات و جوانب از جمله امنیت ملی، اصول سیاست خارجه و عزت ملی و… بهره جوییم.
سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷) بود که موافقت‌نامه‌ای بین دولت جمهوری اسلامی و فدراسیون روسیه درباره لغو روادید سفرهای گروهی شهروندان دو کشور توسط وزرای امور خارجه امضاء شد. برنامه اجرایی این موافقت‌نامه پس از وقفه‌ای حدودا چهارساله و درحالی‌که قرار بود از سال ۲۰۱۸ به اجرا گذاشه شود، سرانجام در خردادماه سال ۱۴۰۰ (ژوئن ۲۰۲۱) به امضای مقامات گردشگری دو کشور رسید، اما باز اجرایی نشد. براساس این برنامه اجرایی اقدام مشترک، گروه‌های گردشگران ایران و روسیه از ۵ تا ۵۰ نفره که قصد سفر بین دو کشور را از طریق آژانس‌های مسافرتی داشته باشند، برای مدت ۱۵ روز اقامت، به ویزا نیاز نخواهند داشت. باتوجه به آنکه این توافقنامه یکی از مهم‌ترین موارد لغو روادید بین ایران و یک کشور خارجی است، چرا تاکنون اجرایی نشده است؟
موافقنامه کلی لغو روادید گروهی سفر گردشگران ایرانی و روس امضاء شده بود اما با توجه به شیوع ویروس کرونا طرف روس خواستار مرتفع شدن موضوعات مرتبط با کرونا بود. خوشبختانه دو ماه پیش طرف روس، طی پیامی جواب پیگیری‌ها را داد و اعلام آمادگی کرد. در این راستا جلسه‌ای تشکیل شد. فرآیند لغو روادید نیازمند طی کردن ساز و کار اداری است که توسط وزارت خارجه پیشنهاد شد و درحال انجام است. از طرف ایران کارها پیگیری شده و منتظر انجام مناسبات اداری طرف روس هستیم.
از آنجا که این توافقنامه درخصوص لغو روادید دو طرفه برای سفرهای گروهی است از این رو نیازمند زمان است. وزارت خارجه ایران و وزارت میراث و گردشگری ایران که هریک نقشی در این خصوص دارند، کارهایی که برعهده داشتند انجام داده‌اند و تایید موافقتنامه‌ها نیز از سوی طرف روس انجام شده و یکسری مناسبات اداری باقی مانده که باید انجام شود. طرف روس باید نهاد واسط برای انجام امور اداری معرفی کند که کارهای آن در حال انجام است و متوقف نشده.
چندی پیش رئیس جامعه هتل‌داران اعلام کرد «جریانات و رخدادهای اخیر در کشور باعث شد که بیش از ۸۵ درصد از گردشگران خارجی از کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیایی سفر خود را به ایران کنسل کردند». همچنین به گفته رییس جامعه تورگردانان ایران "انتشار اخبار منفی و غلط از ایران در رسانه‌های بین‌المللی سبب شد تا بسیاری از تورهای ورودی کنسل شوند. حتا ایران، توریست ژانویه را از دست داده است." رییس هیات‌مدیره تشکل حرفه‌ای راهنمایان گردشگری نیز اعلام کرده است: "تمام تورهای گردشگری ورودی از مبدا کشورهای آلمان، اسپانیا، امریکای‌جنوبی، برزیل و استرالیا به‌طور کامل لغو شده است." بر اساس برآوردهای معاونت گردشگری تاکنون چند درصد تورهای ورودی به کشور، کنسل و لغو شده‌اند؟
درصدی که توسط بخش خصوصی و همکاران ما در حوزه گردشگری مطرح می‌شود، قابل توجه است و البته که قرین به واقعیت است. به زودی این آمار توسط ادارات کل استان‌ها جمع‌بندی و اعلام می‌شود. آما آنچه که قطعی است، بیش از ۶۵ درصد از تورهای ورودی به صورت قطعی کنسل شده‌اند. از آنجا که آمار گردشگران ورودی و خروجی بر اساس کد ناجا ارائه می‌شود، این آمار به صورت منسجم تا آخر آذرماه اعلام خواهد شد.
بسیاری از وزارت‌خارجه‌های کشورهای مختلف بر احتمال بازداشت شدن گردشگرانشان در ایران تاکید دارند به طور مثال، کانادا اعلام کرده: "توانایی‌های ما در ارائه پشتیبانی‌های کنسولی به شدت محدود است. از هرگونه سفر به ایران اجتناب کنید. چون کانادایی‌ها تحت نظارت شدید مقامات ایرانی هستند و هر گونه رفتار خاص مانند عکاسی از مکان‌های عمومی، سفر به خارج از مکان‌های توریستی معمول و تعامل نزدیک با دوستان ایرانی می‌تواند منجر به بازجویی شود. اختلال در سامانه‌های ارتباطی مانند اینترنت موبایل محتمل است. نیروهای امنیتی برای پراکنده ساختن جمعیت از زور استفاده کردند که به کشته و زخمی شدن بسیاری انجامیده است."
حتا وزارت خارجه نیوزلند هم با هشدار درباره عدم سفر به ایران از اتباع خود خواسته که ایران را ترک کنند و اینکه"هر لحظه امکان تظاهرات در ایران وجود دارد و ممکن است این تظاهرات دامن گیر سفارت‌های غربی و خاورمیانه شود."
اتریش نیز از شهروندان خود خواسته از سفر به ایران خودداری کنند چون "از سپتامبر ۲۰۲۲ و گسترش ناآرامی‌ها، بازداشت‌های خودسرانه اتباع خارجی اتفاق می‌افتد."
وزارت خارجه استرالیا نیز با بیان اینکه خطر بازداشت شامل افراد با تابعیت دوگانه می‌شود، نوشته است: "ایران تابعیت دوگانه را به رسمیت نمی‌شناسد. قدرت کنسولی ما برای حمایت از اتباع با تابعیت ایرانی- استرالیایی بسیار محدود است. ما نمی‌توانیم ارائه خدمات و حمایت‌های کنسولی را در صورت دستگیری شما تضمین کنیم. دشمنی‌های شدیدی بین ایران و استرالیا در منطقه وجود دارد. همچنین ایران تنش‌های نظامی زیادی با آمریکا و سایر کشورها در منطقه دارد." آیا طی این مدت گردشگرانی از کشورهای خارجی و اروپایی در ایران بازداشت شده‌اند که چنین هجمه‌ای علیه سفر به ایران در میان کشورهای غربی شکل گرفته؟
درحال حاضر برخی از اتباع خارجی که الزاما با ویزای گردشگری به ایران نیامده‌اند در ایران حضور و حتا برخی از آن‌ها مستقر در ایران هستند. برخی از این افراد به لحاظ کاری در ایران حضور دارند و هدف آن‌ها صرفا سفر نیست. در این میان بازداشت‌هایی به جهت ملاحظات امنیتی در خصوص این اتباع صورت گرفته. اما گزارشاتی که ما از نهاهای امنیتی دریافت کرده‌ایم و جلسه‌ای که به این منظور داشتیم، نشان می‌دهد که بیشتر این افراد در کمترین زمان ممکن بعد از آنکه احراز می‌شود موضعی نداشتند یا سهوا تصویربرداری کرده‌اند، آزاد شده‌اند. به هیج وجه تصویر غیر واقعی که ارائه می‌شود با چیزی که در ایران وجود دارد، منطبق نیست.
البته یکی از وظایف وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کنار نهادهای مسئول دیگر که همه دغدغه گردشگری دارند، آن است که از حقوق گردشگرانی که به کشور سفر می‌کنند دفاع کند و برخی از مواردی که اشتباه دستگیر شده بودند در بازه زمانی چندساعته مورد پیگیری معاونت گردشگری و وزیر میراث و گردشگری قرار گرفتند و توانستند به تورشان ادامه دهند.
درواقع می‌توان گفت، معدود مواردی بود که شاهد بازداشت گردشگران بودیم اما تعداد آن‌ها به اندازه‌ای نبود که چنین هجمه‌ای راه بی‌افتد چراکه چنین مواردی در شرایطی که ممکن است وضعیت یک کشور به سمت ناآرامی برود، طبیعی است و ممکن است در هریک از کشورهای دیگر هم اتفاق بی‌افتد. پیش نیاز حضور دائمی گردشگران در هر کشور، موضوعات امنیتی است. طبیعی است که برای حفاظت و حراست از اتباع کشورهای خارجی و گردشگران، باید موضوعات امنیتی لحاظ شود اما به موازات آن دقت و توجه به آنکه این دغدغه‌های امنیتی در کنار حمایت حقوق گردشگر و حمایت از گردشگری صورت گیرد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
باتوجه به آنکه بیشترین هجمه علیه ایران و ایران هراسی توسط بریتانیا، آمریکا و کانادا صورت گرفته، حتا به تازگی وزارت خارجه بلژیک خواستار خروج شهروندانش از جمله دوتابعیتی‌های ایرانی-بلژیکی از ایران شد. این وزارتخانه طی بیانیه‌ای دلیل این امر را «نگرانی از بازداشت» شهروندان خود توسط ایران اعلام کرده است. در این بیانیه آمده است: "تمامی شهروندان بلژیک در ایران شامل دوتابعیتی‌ها در معرض خطر بازداشت و محاکمه هستند و این امر شامل تمام اشخاصی که به ایران سفر می‌کنند، از جمله سفرهایی که با هدف گردشگری صورت گرفته است، می‌شود." این صحبت‌ها چه تاثیری در تصمیم سایر کشورها برای ترغیب وعدم ترغیب گردشگرانشان برای سفر به ایران دارد؟
الزاما آنچه توسط کشورهای غربی درخصوص ایران مطرح می‌شود به حوزه گردشگری ارتباط ندارد بلکه موضوعات سیاسی و مناسبات بین کشورهاست. درواقع می‌توان گفت، موضوعات سیاسی به حوزه گردشگری ورود کرده و نمونه آن را می‌توان در توصیه به‌عدم سفر به ایران شاهد بود.
طبیعی است که ما نیز باید از ابزارهایی که در اختیار داریم برای معرفی چهره واقعی کشور استفاده کنیم. برخی از نهادهای غربی، رسانه‌هایی در اختیار دارند که در شکل دهی تصویر ساختگی از ایران موثر هستند. وقتی چنین فضایی به صورت ساختگی سعی دارد علیه ایران عمل کند ما نیز می‌توانیم از همان رسانه‌ها برای ساخت تصویری واقعی از ایران استفاده کنیم اما تحقق این امر نیازمند بسیج همگانی و حضور و تعامل تمام دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط است. ما در این نقطه با ضعف روبه رو هستیم. مبارزه با ایران هراسی و ساخت تصویری درست و واقعی از ایران در اذهان جهانیان کار یک دستگاه یا یک وزارتخانه نیست بلکه زمانی که با بسیج نیروهای ضد ایران برای ساخت تصویر غیر واقعی از ایران روبه رو هستیم، باید بسیجی برای ساخت تصویر واقعی از ایران از نظر امکانات و ساختار نیز صورت گیرد تا بتواند در مقابل آن بایستد و ایران واقعی را معرفی کند.
نیاز است تا امکان بازدید برخی از رسانه‌های خارجی را از سرزمین ایران فراهم کنیم تا بتوانند جاذبه‌ها و واقعیت ایران را انعکاس دهند.
سال‌ها شاهد برگزاری فم‌تورهای مختلف بودیم و اصحاب رسانه و البته فعالان حوزه گردشگری کشورهای بازار هدف گردشگری به منظور آشنایی و معرفی جاذبه‌ها به ایران سفر می‌کردند. آیا در حال حاضر فم تور داریم یا آنکه برنامه‌ای برای برگزاری چنین فم‌تورهایی داریم؟
طی چند سال گذشته فم تورهایی را به صورت مستمر برگزار کردیم اما باید صادقانه گفت که برگزاری این فم تورها طی ماه‌های اخیر دچار وقفه شده و به تاخیر افتاده است. از ماه بعد مجددا برگزاری فم تورها را خواهیم داشت. نباید فراموش کرد که اکتفا به برگزاری فم تورها برای ایجاد تصویر واقعی از ایران، کافی نیست. ما (معاونت گردشگری وزارت میراث و گردشگری) به تنهایی بضاعت رویارویی با تصویرسازی غیر واقعی از ایران را نداریم و نیاز است تا همه دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط در این حوزه ورود کنند. در این راستا، برنامه‌ای را به مسئولان مربوطه ارائه داده‌ایم که بتوانیم از ظرفیت بخش‌های مختلف استفاده کنیم و انگیزه لازم برای مقابله با ایران هراسی و امکان لازم برای ارائه تصویر درست از ایران را ایجاد کنیم.
معتقد هستیم شرکت در نمایشگاه گردشگری پیش رو و پیگیری برگزاری فم تورها، حضور رسانه‌های خارجی از کشورهای مختلف را باید شدت بخشید که تحقق این مهم نیازمند همکاری و تعامل فرابخشی و عزم جدی و همگانی است.
چرا نتوانستیم در حوزه جذب گردشگران جام جهانی ۲۰۲۲ قطر موفق عمل کنیم؟ آیا یکی از دلایل این امر به همان بحث ایران هراسی بازمی‌گردد چنانکه چندی پیش شاهد آن بودیم که سایت وزارت خارجه بریتانیا عنوان کرده بود: "ایران اروپاییان با تابعیت غیرایرانی را که با ویزای گردشگری به آنجا سفر کرده بودند بازداشت کرده است. جزیره کیش که جزیره ایرانی در نزدیکی قطر است همان خطری را برای اتباع بریتانیایی دارد که در خاک سرزمینی ایران وجود دارد. زیرا قوانین جمهوری اسلامی به شدت در آن اجرا می‌شود. در خاک کیش نیز شما کماکان در معرض بازداشت‌ها و حبس‌های خودسرانه هستید. بنابراین به شما اکیداً توصیه می‌کنیم از سفر به جزیره کیش خودداری کنید." آیا قرار نگرفتن ایران در گزینه‌های سفر گردشگران جام جهانی به این عوامل بازمی‌گردد؟
وقتی در شرایط موجود شاهد لغو سفر و تورهای عادی به ایران هستیم و گردشگرانی که از چند ماه قبل برنامه سفر به ایران را چیده‌اند و آن را قطعی کرده‌اند و محل اقامت و پروازشان را مشخص کرده‌اند و قصدشان سفر به سرزمین ایران است، سفرشان را لغو می‌کنند؛ دیگر نمی‌توان از گردشگرانی که مقصد سفرشان جای دیگری است انتظار داشت به ایران که مقصد مکمل است سفر کنند. قطعا انتخاب آن‌ها نیز تحت تاثیر موضوعاتی که تاکنون درباره آن‌ها صحبت کردیم، قرار می‌گیرد.
