رئیس کتابخانه مجلس تاکید کرد:
اهمیت ایجاد بستر الکترونیکی برای نمایه‌ها
هستند سفرنامه‌هایی که با غرض ورزی و بدبینی نوشته شده‌اند و حاوی اطلاعاتی دور از حقیقت هستند که ریشه در نادانی و نا آگاهی سیّاح دارد یا به علت حفظ منافع سیاسی و ملی خودش است.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی و امور بین‌الملل کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، دومین جلسه از سلسله نشست‌های نقد کتاب این مرکز، شنبه نهم بهمن ماه به نقد و بررسی کتاب «نمایه تحلیلی – موضوعی سفرنامه‌های ترجمه شده سیّاحان انگلیسی درباره ایران» تألیف آزاده حیدری اختصاص داشت. این اثر توسط انتشارات کتابخانه مجلس منتشر شده است.
در آغاز نشست، حیدری (کارشناس کتابداری کتابخانه مجلس شورای اسلامی) به تشریح محتوای اثر پرداخت و اشاره کرد: سفرنامه‌ها، توصیف دیده‌ها و شنیده‌ها با ترکیبی از برداشت‌های فکری و شخصی جهانگردان است از یک سرزمین و مردم آن، زندگی روزانه آنان، آداب و رسوم، خلق و خو، خوردنی‌ها، پوشیدنی‌ها، صنعت و…. تاکنون سفرنامه‌های زیادی درباره ایران نوشته شده است که برخی از آن‌ها حاوی اطلاعات دقیق و مهمی است. اما هستند سفرنامه‌هایی که با غرض ورزی و بدبینی نوشته شده‌اند و حاوی اطلاعاتی دور از حقیقت هستند که ریشه در نادانی و نا آگاهی سیّاح دارد یا به علت حفظ منافع سیاسی و ملی خودش است. اما اگر این‌گونه سفرنامه‌ها را هم با دید انتقادی و با دقت مطالعه کنیم، آن‌ها را روشنگر نکات مبهم و تاریک تاریخ و گذشته ایران می‌یابیم.
وی افزود: سفرنامه‌ها از جمله منابع مهم اطلاعاتی درباره تمامی جنبه‌های ایران هستند که در کتابخانه‌ها یافت می‌شوند و امروزه با افزایش تحقیقات تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و…، نقش پررنگ‌تری را ایفا می‌کنند. سفرنامه‌ها منابع غنی اطلاعاتی هستند که نه فقط راجع به تاریخ ایران، بلکه راجع به همه مسایل مربوط به ایران و ایرانیان، به صورت خاص و جزیی سخن به میان آورده‌اند. طبیعی است که برای استفاده بهینه از اطلاعات این سفرنامه‌ها باید تدابیری اندیشیده شود تا محققان بتوانند به راحتی سفرنامه‌ها را یا به عبارتی مأموریت سیّاحان و دیدگاهشان راجع ایران را بشناسند و سفرنامه‌ای را برای تحقیق خود انتخاب کنند که بیشتر با حوزه مورد پژوهش‌شان هماهنگی داشته باشد، لذا تعیین موضوعات این سفرنامه‌ها به طور دقیق، کاری مهم است.
حیدری ادامه داد: این منابع به عنوان یکی از منابع مهم کتابخانه‌ای محسوب می‌شوند، اما متاسفانه به نوعی مهجور مانده‌اند، به طوری که تاکنون هیچ نمایه‌سازی بدین شکل درباره موضوعات مندرج در سفرنامه‌ها صورت نگرفته و با نگرش موضوعی و به قصد طبقه‌بندی موضوعی سفرنامه‌ها با دیدگاه کتابدارانه به آن‌ها نگریسته نشده است.
وی اظهار داشت: در این پژوهش سعی در طبقه‌بندی موضوعی شاخص‌های مندرج در سفرنامه‌ها و تحلیل محتوا به شکل کمّی است تا محققان با الگوبرداری از این موضوعات اخص به تحقیق و پژوهش‌های مهم تاریخی درباره ایران عزیز بپردازند. این امر محقق نمی‌شد مگر با بازیابی دقیق تک تک سفرنامه‌ها از قفسه‌های کتابخانه‌ها در مرحله اول و سپس مطالعه دقیق و صفحه به صفحه آن‌ها و سپس تهیه یادداشت‌های محتوایی از نوشته‌های سیّاحان درباره موضوعات مختلف و مقایسه این موضوعات با سرعنوان‌های موضوعی فارسی به عنوان معیار تعیین موضوعات و سپس تعیین میزان تکرار این موضوعات که به شکل اعداد و ارقام، همراه تعیین جزئیات سفر و استخراج اطلاعات شخصی سیّاحان در سفر به ایران انجام شد.
این کارشناس کتابداری کتابخانه مجلس افزود: در این تحقیق سعی در ریز نگاری و جزیی نگری محتوا بود؛ به همین دلیل موضوعات ریز و ظریفی از بیانات سیّاحان استخراج شده است. این موضوعات استخراج شده، با سرعنوان‌های موضوعی فارسی مستند شد و آن دسته از موضوعاتی که امکان مستند کردنشان وجود نداشت، به همان شکل ثبت شده در سفرنامه‌ها، در جداول قرار گرفت.
در ادامه، مهردخت وزیرپور کشمیری (عضو هیات علمی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی) گفت: در بخش دوم این کتاب، نمایه تفکیک موضوعی آمده که زمینه‌های علمی از جمله جغرافیایی، تاریخی و… را در برگرفته است. برای بازیابی جامع این اطلاعات، نیاز به یک نرم‌افزار تخصصی بوده و خانم حیدری با کمک همسرش، نرم افزاری را برای این کار در نظر گرفته است. در نهایت امیدوارم کتابخانه مجلس حمایت تمام و کمال مالی و معنوی خود را از این اثر ادامه دهد و خانم حیدری هم بتواند به زودی جلدهای دیگر این اثر را آماده کند.
سپس محمد حسن زاده (عضو هیات علمی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس) گفت: نمایه‌ها در واقع دروازه‌های ورود علم هستند و نمایه‌نویسان خودشان علم یا محتوایی تولید نمی‌کنند، اما امکان دستیابی به محتواهای علمی را برای نویسندگان فراهم می‌کنند. همیشه شروع رشد علم و آغاز تحقیقات، نیاز به دسترسی به نمایه‌ها دارد.
حسن زاده در ادامه، ویژگی‌های این اثر را چنین برشمرد: ۱. جامعیت؛ ۲. تبحر نمایه‌پرداز؛ ۳. استفاده از نرم‌افزار؛ ۴. نگاه استاندارد و یکسان در کل اثر؛ ۵. ارجاعات چندگانه؛ ۶. مراجعه به منابع مختلف که البته باید در مقدمه اثر لیست می‌شد؛ ۷. توسعه‌پذیری این کار که می‌توان تا جلدها ادامه‌اش داد و باید گفت یک کار تمام نشدنی است اما بهتر است از این پس فقط الکترونیکی منتشر شود چون طبق دیدگاهی، دیگر دوره چاپ نمایه‌ها و فهرست‌ها سرآمده و نیازی هم به بودن این نمایه‌ها به صورت متنی نیست.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس پیشنهاد کرد که بستر الکترونیکی برای این اثر ایجاد شود؛ چون نمایه‌ها به صورت کتابی استفاده چندانی ندارند و همچنین بر چاپ سریع‌تر سایر جلدها نیز تاکید کرد، چرا که اکنون و تا قبل از انتشار بقیه جلدها، این کار ناقص و ناکامل است.
سپس حجت‌الاسلام والمسلیمن قاسمیان (رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی) از اهمیت نمایه‌ها به عنوان اتفاقی جدید در حوزه کتابداری یاد کرد و برای ایجاد بستر الکترونیکی انتشار این اثر هم شرکت نرم افزاری نور را پیشنهاد داد و از حیدری خواست برای ارتباط با این مرکز جهت ارائه نمایه‌ها و ساخت یک پلتفرم (بُن سازه) اختصاصی برای این کار تلاش کند.
در ادامه حاضران در جلسه که همگی همکاران و پژوهشگران کتابخانه مجلس بودند، به نقد اثر پرداختند.
