مجید امینی به ایلنا گفت:
مدیران فرهنگی شهرستان‌ها اگر نفوذ نداشته باشند اتفاق مثبتی رخ نمی‌دهد/ امرار معاش و نبود شغل هنرمندان را به افرادی تحت فرمان تبدیل کرده است
موسس انجمن کارتونیست‌ها و کاریکاتوریست‌های گیلان معتقد است: زمانی که به تولید آثار سفارشی بپردازید به مرور از مسیر اصلی خارج می‌شوید. در همه هنرها اغلب آنهایی که به عنوان سلبریتی مورد توجه جامعه و مسئولان قرار می‌گیرند افرادی هستند که در این بازی افتاده‌اند، درحالیکه بسیاری از هنرمندان حرفه‌ای ما شرایط بسیار سختی دارند، زیرا تن به تولید آثار سفارشی نداده‌اند و هنرشان را نفروخته‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، کارتون و کاریکاتور که در زیر شاخه‌های هنرهای تجسمی قرار می‌گیرند هنری نوپا نیستند و حتی می‌توان گفت قدمت آنها از صنعت چاپ بیشتر است و پیش از روزنامه‌نگاری نیز مورد توجه بوده‌اند. حتی اگر به لحاظ تاریخی قدری عقب‌تر رویم به آثاری بر خواهیم خورد که در دوران باستان نیز وجود داشته است. با اینکه طی طول تاریخ جهان در مقاطعی نقاشان بزرگ و تاثیرگذار با آثار متعددی در سبک‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته‌اندر، اما کاریکاتور همچنان به حیات خود ادامه داده است. حال در دنیای مدرن امروز نیز با وجود انواع ابزارها و هنرهای جدید کارتون و کاریکاتور همچنان مورد توجه است؛ شاید دلیل اصلی این تداوم و حیات ارتباط مستقیم کاریکاتور با وقایع سیاسی و اجتماعی هر جامعه است، زیرا این هنر در همه کشورها زبانی ساده و گاه طنز یا هجو برای بیان انتقادات است. البته کاریکاتور صرفا وسیله‌ای برای انتقادات نیست و گاه جنبه سرگرمی و تفنن نیز دارد. کاریکاتور و کارتن در ایران نیز هنرهایی پرطرفدار هستند و نگاهی به آثار هنرمندان نسل‌های گذشته و امروز، گواهی بر اهمیت این مقولات در بیان موضوعات و مسائل مختلف است.
اما موضوعی که وجود دارد این است که کارتون و کاریکاتور در ایران بازار کار مشخصی ندارند و درحالیکه هنرمندان زیادی در این دو رشته فعالیت دارند، اما تنها نام برخی از آنها در رسانه‌ها و جامعه مطرح می‌شود. در میان فعالان رشته کاریکاتور مجید امینی، اهل و ساکن استان گیلان یکی از فعالان این رشته است. او فارغ‌التحصیل رشته گرافیک و دکوراسیون داخلی است و از ابتدای فعالیت تاکنون ضمن برگزاری چند نمایشگاه انفرادی و حضور در نمایشگاه‌های گروهی در جشنواره‌های مختلف ایرانی و خارجی حضور یافته و عناوینی چون جایزه دوم ششمین دوسالانه تهران، مدال «یومیوری شیمبون» ژاپن، جایزه ویژه «آیدین دوگان» ترکیه، جایزه ویژه «نصرالدین هوجا» را کسب کرده است.
امینی که در جشنواره فجر هنرهای تجسمی امسال نیز حضور داشته و در دو دوره این رویداد برگزیده شده، چند سال پیش به کمک دیگر هنرمندان برای اولین بار انجمن کارتونیست‌ها و کاریکاتوریست‌های گیلان را تشکیل داد.
وی طی گفتگو با ایلنا درباره جزییات این اتفاق توضیح داد و از مصائب و مشکلات هنرمندان عرصه کارتون و کاریکاتور گفت.
در خلال گفتگو تعدادی از آثار قدیمی و جدید مجید امینی قابل مشاهده است.
اثر مجید امینی با موضوع کرونا
شما چند سال پیش انجمن کارتون و کاریکاتور را تاسیس کردید. این تشکل در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟
حدودا سال ۱۳۹۲ بود که تصمیم بر تاسیس انجمن گرفتیم. البته پیش از آن نیز یکی از دوستان انجمن کاریکاتور گیلان را تشکیل داد که اساس نامه‌ای برایش تعریف شده بود، اما تداوم پیدا نکرد.
دلیل این عدم تداوم چه بود؟
چنین اتفاقاتی در استان‌ها و شهرستان‌ها دلایل زیادی دارد که یکی از اصلی‌ترین آنها مهاجرت هنرمندان به تهران است که این اتفاق در گیلان و در میان هنرمندان تجسمی نیز مرسوم است. دلیل چنین مهاجرت‌هایی که به ناچار رخ می‌دهد وضعیت معیشتی و اقتصادی بچه‌ها است. متاسفانه هنر در شهرهان‌ها به دلیل وجود کاستی‌های بسیار منبع درآمد و شغل محسوب نمی‌شود، اما در تهران وضعیت بهتر است. به هرحال اغلب جشنواره‌ها در پایتخت برگزار می‌شوند و رویدادهایی وجود دارد که به طور کم و بیش منجر به کسب درآمد شود.
اثری دیگر از مجید امینی با موضوع پول/ سال ۲۰۰۹
انجمنی که چند سال پیش توسط شما و همکارانتان تاسیس شد چه سرانجامی پیدا کرد؟
واقعیت این است که انجمن کارتونیست‌ها و کاریکاتوریست‌های گیلان در حال حاضر فقط وجود معنوی دارد و تداوم آن بر اساس ارتباطی است که میان هنرمندان این رشته برقرار شده است. اما اینکه ساختمان یا مکانی را با نام انجمن داشته باشیم خیر متاسفانه اینطور نیست.
دلیل یا دلایل این اتفاق چیست؟
در کل اینگونه است که تشکیل اصناف و انجمن‌ها در کشور به عواملی بیرونی بستگی دارد. مثلا اگر یک مسئول مانند مدیر یک دستگاه فرهنگی یا یک شهردار یا هر مسئول در راس دیگر، اگر در زمینه فعالیتی که دارد تخصص داشته باشد و نسبت به آن حوزه دغدغه داشته باشد این احتمال وجود دارد که اتفاق مثبتی را را رقم بزند. البته در کنار همه اینها، آنچه برای پیشبرد طرح‌ها و پروژه‌ها لازم است نفوذ مسئولان است. اگر مثلا شهردار یک شهر این ویژگی‌ها را داشته باشد، با نفوذ و پافشاری بر برخی مسائل می‌تواند شهری را دگرگون کند. در غیر این صورت هیچ طرح و پروژه‌ای سرانجام پیدا نمی‌کند. می‌خواهم بگویم تشکیل اصناف و انجمن‌ها و موسسات به کمک چنین مسئولانی امکان شکل گیری دارند و در غیر این صورت مطمئنا اتفاقات مثبتی رخ نخواهد داد. حدودا سال ۱۳۹۰، شخصی در اداره ارشاد رشت مسئولیتی گرفت. ایشان بر اساس شناختی که از من داشت برای تشکیل انجمن دعوت به عمل آورد و ما نیز طی جلساتی که داشتیم شرط‌هایمان را مطرح کردیم و در نهایت تمایل ایشان باعث شد به صورت خیلی جدی برای تشکیل انجمن تلاش کنیم. درادامه جمعی شکل گرفت و اساس نامه‌ای جدید تعریف کردیم و اعضای اصلی بر اساس رای گیری انتخاب شدند بالاخره انجمن شکل گرفت. اما در میانه راه چند نفر از دوستان بنا به دلایلی که در ابتدا گفتم به تهران و دیگر کشورها مهاجرت کردند و آن شخص مسئول هم دیگر در ارشاد نبود. موضوع مهم‌تر اینکه هر تشکل و انجمنی نیاز به بودجه دارد و این در حالی است که به ما بودجه‌ای داده نشد و از آن سال تاکنون که بیش از یک دهه طول کشیده هیچ بودجه‌ای به ما داده نشده! حال حساب کنید اداره‌های ارشاد استان در هر شهر ساختمانی چند طبقه با چند کارمند دارند که عملا بیکار هستند، اما زمانی که به عملکرد آنها نگاه می‌کنید متوجه می‌شوید که هیچ اتفاق مثبت و کاربردی را رقم نزده‌اند. در نهایت اینکه ما به حالت قهر از ارشاد بیرون آمدیم. تنها حرکت مثبتی که پس از تشکیل انجمن رخ داده این است که دوستان هنرمند دور هم جمع شده‌اند و میان آنها ارتباط و تعاملی ایجاد شده است.
بدون شرح/ اثر مجید امینی
هنرهای تجسمی و مقوله کاریکاتور و کارتون در استان گیلان چه جایگاهی دارد؟
به هرحال هنرهای تجسمی در استان گیلان، بخصوص شهر رشت همیشه مورد توجه بوده و هنرمندان این رشته که اغلبشان افرادی پرتلاش و معتبر هستند از گذشته تاکنون سری میان سرها داشته‌اند. این مسئله مربوط به دیروز و امروز نیست و از سال‌های پیش از انقلاب وجود داشته است. مثلا سال‌ها پیش، ده، پانزده سال پیش موزه هنرهای معاصر برای اولین بار گنجینه موزه را باز کرده بود و شاهد بودیم که اغلب آثار خریداری شده متعلق به هنرمندان استان گیلان بود. من پس از تشکیل انجمن به عنوان رییس یا نماینده در جلسات ارشاد شرکت می‌کردم و به طور معمول معاون‌های فرهنگی هنری وزارت ارشاد تهران در آنها حضور داشتند. بارها گفتم استان گیلان در زمینه هنرهای تجسمی و کاریکاتور و کارتون پتانسیل‌های بسیاری دارد اما کسی به این موضع توجه نکرد. و این را هم در نظر داشته باشید که اغلب هنرمندان گیلان صرفا برای پول و کسب درآمد و سود بیشتر فعالیت نمی‌کنند بلکه آنها را به فعالیت ترغیب می‌کند تعهدات اجتماعی و دغدغه‌هایی از این قبیل است.
یکی از آثار قدیمی مجید امینی
تعاملاتی که به واسطه تشکیل انجمن وجود داشته چه نتایج مثبتی را دربرداشته است؟
بهترین اتفاقی که پس از تشکیل انجمن حاصل شده، برگزاری چندین نمایشگاه انفرادی و گروهی بوده که برخی از آنها در تهران برگزار شده است. بچه‌های ما به صورت انفرادی در تهران نمایشگاه برگزار کردند و چند نمایشگاه گروهی نیز با آثار فاخر کاریکاتوریست‌های گیلان برگزار کردیم که بازخوردهای بسیار خوبی از آنها گرفته‌ایم. و اینکه به صورت موضوعی نیز نمایشگاه‌هایی داشتیم که یکی از آنها در خانه کاریکاتور برگزار شد. پیش از گرد هم آمدن و تعاملات، چنین اتفاقاتی میسر نبود. هنرمندانی داشتیم که فعالیت‌های جدی داشتند اما در حد شهرستان بودند و برگزاری نمایشگاه انفرادی و شرکت در نمایشگاه‌های گروهی باعث شده خودشان و کارشان را جدی‌تر بگیرند. و خب کار کردن در شهرستان تعاریف خودش را دارد و روزمرگی‌های زندگی در شهرستان‌ها نمود بیشتری دارد. بچه‌های شهرستان اگر خیلی زرنگ باشند به تهران نقل مکان می‌کنند که این مهاجرت‌ها نه فقط از لحاظ معیشتی و اقتصادی بلکه به لحاظ اجتماعی هم فعالیت‌های آنها را دچار تغییر می‌کند. کمترین امکانی که در تهران وجود دارد وجود گالری‌های متعدد است و اگر هنرمندی تصمیم به برگزاری نمایشگاه بگیرد در نهایت هدفش را عملی می‌کند در صورتیکه شهرستان‌ها در این زمینه دارای کمبودهای بسیارند. شخصا در تهران نمایشگاه‌های متعدد برگزار کرده‌ام و روال خودم را طی می‌کردم، اما بسیاری از دوستان اینگونه نبودند. تشکیل انجمن روند فعالیت این دوستان که کم و بیش در حال درجا زدن بودند را تغییر داد و به نوعی باعث ارتقاء کیفیت آثارشان شد.
اثری دیگر از مجید امینی
به طور قطع کارتون و کاریکاتور در کشور بازار اقتصادی ندارد و از طرفی بیش از یک سال و نیم است که کرونا زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده. طی این مدت از سوی ارشاد و دیگر نهادها برای رفع نیازهای معیشتی هنرمندان هنرهای تجسمی بخصوص رشته کاریکاتور و کارتون تسهیلاتی ارائه شده است؟
خیر هیچ کمکی وجود نداشته. شخصا برای گذران زندگی منبع درآمدی دارم اما متاسفانه اغلب دوستان اینگونه نیستند و به واسطه هنرشان کسب درآمد ندارند.
درست است که هنر در ایران بازار مشخصی ندارد، اما هنوز بسیاری از طراحان، نقاشان و کاریکاتوریست‌ها و تصویرگران از هنری که دارند کسب درآمد می‌کنند. لااقل در پایتخت اینگونه است.
بله می‌توان توسط هنر کسب درآمد کرد، اما موضوع این است که باید هنرت را به واسطه آثار سفارشی بفروشی! اتفاقا بسیاری از دوستان در این وادی افتاده‌اند که جای بسی تاسف است. زمانی که شما تحت فرمان باشی و به تولید آثار سفارشی بپردازی به مرور از مسیر اصلی خارج می‌شوی. در همه هنرها اغلب آنهایی که به عنوان سلبریتی مورد توجه جامعه و مسئولان قرار می‌گیرند آنهایی هستد که در این بازی افتاده‌اند، درحالیکه بسیاری از هنرمندان حرفه‌ای ما شرایط بسیار سختی دارند، زیرا تن به تولید آثار سفارشی نداده‌اند و هنرشان را نفروخته‌اند. در نتیجه نمی‌توانند به واسطه آنچه برایش زحمت کشیده‌اند کسب درآمد کنند. حال در این میان اگر هنرمند درگیر حادثه‌ای شود با به بیماری مبتلا شود، تازه با مشکلات جدی‌تری مواجه خواهد شد، زیرا معمولا بیمه‌ای در کار نیست و اگر هم باشد آنطور که باید هزینه‌های درمان را تامین نمی‌کند.
اثر مجید امینی/ برنده مدال نقره بیستمین جشنواره ضد جنگ صربستان
شما تجربه حضور در جشنواره‌های بین المللی را دارید و به هر حال عناوینی که کسب کرده‌اید افتخاری برای کشور محسوب می‌شود. این فعالیت‌های بین‌المللی و افتخارات کسب شده توسط شما تا چه حد مورد توجه مسئولان فرهنگی کشور بوده است؟
یا توجه به تجارب قبلی باید بگویم حضور در عرصه‌های بین المللی و کسب عناوین مهم برای مسئولان فرهنگی اهمیتی ندارد. یک سال پیش از کرونا با حضور در یکی از رویدادهای مهم خارجی (بیستمین دو سالانه ضدجنگ صربستان) که هنرمندان ۶۴ کشور دنیا در آن حضور یافته بودند، برگزیده شدم و مدال نقره کسب کردم که به دلیل اهمیت جشنواره اتفاق قابل توجهی بود. پیش از حضور در این رویداد دست راستم دچار آسیب دیدگی شده بود و شرایط سختی را برایم رقم زد و با تشخیص دکتر آن را گچ گرفته بودم. با اینکه بیمه بودم اما بنا به اتفاقاتی در کمال تعجب نامم از لیست بیمه‌شدگان حذف شده بود و واقعا برای درمان که بسیار زمان‌بر بود، در تامین هزینه‌ها با مشکل مالی مواجه شده بودم. از طرفی باید برای حضور در جشنواره به صربستان می‌رفتم. لذا برای اولین بار برای اینکه حد و اعتبار خودم را نزد مسئولان فرهنگی شهرم بدانم و از سهم خودم مطلع شوم به اداره ارشاد، شهرداری و استانداری مراجعه کردم و گفتم نه به عنوان یکی شهروند رشتی، بلکه به عنوان یک ایرانی برای حضور در جشنواره‌ای معتبر (با موضوع جنگ) به عنوان تنها نماینده کشورمان برگزیده شده‌ام و اثرم نیز ضد جنگ است. لذا از شما می‌خواهم هزینه رفت و برگشت مرا متقبل شوید (که البته این خواسته را حق خودم می‌دانستم و می‌دانم). درنهایت هر کدام از مسئولان شهرداری و استانداری، توجیه و بهانه‌ای آورند و پرداخت هزینه رفت و آمد را به دیگر بخش‌ها موکول کردند که در نهایت اتفاقی نیفتاد. اداره ارشاد نیز که مسئولانش مرا می‌شناختند، گفتند بعدا چهار میلیون به شما خواهیم داد که هنوز این اتفاق رخ نداده است. حال در مقابل به نوع خدمات و برخورد کشور میزبان توجه کنید؛ از جشنواره برای من دعوتنامه فرستادند و محل اسکان و خدمات رفاهی را تامین کرده کردند. حتی پیش از سفر زمانی که به سفارتخانه صربستان رفتم مسئولان مربوطه زمانی که نامه جشنواره و دعوتنامه را دیدند، گفتند به دلیل احترامی که برای جشنواره قائل هستیم شما را از هزینه ویزا که حدود یک و نیم تا دو میلیون است معاف می‌کنیم. و واقعا هم این اتفاق افتاد و آنها از من پولی نگرفتند. اینها را می‌گویم تا بدانید نحوه حمایت و برخورد مسئولان با هنرمندان بین المللی چگونه است، آنهم درحالیکه برای پرورش و آموزش من هیچ هزینه‌ای نکرده‌اند! در مقابل دیگر کشورها چقدر برای هنر و هنرمند و رویدادهای هنری ارزش قائلند. متاسفانه ما در چنین فضایی فعالیت می‌کنیم و از سوی هیچ نهاد یا سازمانی حمایت نمی‌شویم. در نهایت‌عدم حمایت‌ها و رفتارهای بد مسئولان منجر به بی‌انگیزگی فعالان خواهد شد و قاعدتا بچه‌های شهرستان بیش ار پایتخت‌نشینان آسیب می‌بینند و به انزوا می‌روند. یا اینکه در نهایت برای گذران زندگی به تولید و ارائه آثار سفارشی می‌پردازند و از تولید آثار فاخر هنری باز می‌مانند. در ادامه یک دهه بعد یا دو دهه بعد خواهیم دید که در مقطعی از تاریخ معاصر در فلان رشته هنرمندان موثر و مفیدی نداشته‌ایم و تازه آن وقت است که به دلایل این خلا فکر خواهیم کرد که دیگر دیر است.
اگر ناگفته‌ای مانده درباره‌اش توضیح دهید.
اگر بخواهم به طورکامل‌تر به بیان مشکلات هنرمندان بخصوص هنرمندان عرصه تجسمی و حوزه کارتون و کاریکاتور بپردازم زمان زیادی لازم است که در این مجال نمی‌گنجد اما در نهایت باید بگویم در شرایط و اوضاع اسفناکی به سر می‌بریم و کاش مسئولان فرهنگی کشور بیش از هر زمان دیگر قدر هنرمندان کشور را بدانند و آنها را مورد حمایت قرار دهند.
