نگاهی به مهمترین تحولات ترکیه در سال ۲۰۱۹؛
افشارسلیمانی: افول آک‌پارتی در استانبول/ مشکل توازن‌بخشی در روابط با مسکو و واشنگتن/ قمارِ‌آنکارا، از سوریه تا لیبی/ داووداوغلو علیه اردوغان
تحلیلگر مسائل ترکیه گفت: افول آک‌پارتی در انتخابات شهرداری‌ها نشان از اعتراض مردم به سیاست داخلی و خارجی دولت ترکیه دارد؛ سیاست‌هایی که از خرید اس۴۰۰ گرفته تا اعزام نیرو به شمال سوریه و لیبی را در بر می‌گیرد.
«افشار سلیمانی» سفیر سابق کشورمان در آذربایجان در تشریح مهمترین وقایع ترکیه در سال ۲۰۱۹ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: بعد از کودتای ۲۰۱۵ ترکیه، تحولات این کشور در عرصه داخلی و خارجی وارد فاز جدیدی شد. در آن زمان بحث برخورد با منتسبان به جریان «فتح‌الله گولن» و اخراج ده‌ها هزار نفر از شاغلان در ارگان‌های مختلف اعم از رسانه‌ای و نظامی شروع شد و تاکنون ادامه دارد و همین روند باعث شد تا تحولات ترکیه در سال ۲۰۱۹ تا حدودی متاثر از آن وضعیت شود؛ به گونه‌ای که مساله کردها و پرونده سوریه در سال گذشته میلادی همچنان به عنوان یک چالش در سیاست خارجی ترکیه مطرح است. مساله بعدی که در سال ۲۰۱۹ بارها اخبار مربوط به آن از سوی رسانه‌ها منتشر شد، بحران اقتصادی ترکیه، بالا رفتن تورم و بیکاری بود که موجب شد حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان هدف نارضایتی مردم قرار بگیرد.
«باخت آک‌پارتی در استانبول»
وی ادامه داد: نتیجه این نارضایتی‌ها را در انتخابات شهرداری‌ها شاهد بودیم؛ تا جایی که آک‌پارتی در استانبول به رقبای خود باخت. گرچه معدل آرای حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری‌ها بالا بود اما به هر ترتیب اردوغان و حزبش یک پیام اخطار مهم از سوی ملت دریافت کردند. پس از برگزاری انتخابات شهرداری‌ها شاهد بودیم که بسیاری از شهرداران منتسب به حزب دموکراتیک خلق‌ها مورد هجمه قرار گرفتند و در ادامه تمدید حبس «صلاح‌الدین دمیرتاش» در زندان را شاهد بودیم. در ادامه، تضاد با کردها همچنان در سال ۲۰۱۹ ادامه داشت که نگرانی‌هایی را در عرصه داخلی به وجود آورد. این مخالفت‌ها و اعتراض‌های مردمی به خوبی نشان می‌دهد که دموکراسی در ترکیه قابل ذبح کردن نیست؛ چراکه ابزارهای آن همچنان موجود است و اگر اردوغان به دوران گذشته برگردد، اوضاع می‌تواند تا حد زیادی درست شود. واقعیت این است که رئیس جمهور ترکیه هنوز نتوانسته از ابزار «ناسیونالیسم تُرکی» به خوبی خروجی مطلوبش را کسب کند.
«اس ۴۰۰، سامانه تشدید اختلاف»
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: اتفاق دیگری که در سال ۲۰۱۹ رخ داد این بود که آنکارا با هدف توازن‌بخشی در سیاست خارجی‌اش به سمت شرق و خصوصاً روسیه متمایل شد. درست است که مسائلی مانند خط لوله‌گاز و پروژه‌ای مانند تُرک استریم تا حد زیادی جلو رفته اما این روند، تقابل با آمریکا را به همراه داشت. اوج این رویارویی پس از خرید سامانه پدافندی اس ۴۰۰ توسط ترکیه مشخص شد و در آنجا شاهد چالش علنی میان آنکارا و واشنگتن بودیم. حتی اردوغان قصد داشت در این میان از ابزارهای اروپایی خود مانند ناتو استفاده کند که برخلاف تمام این طرح‌ریزی‌ها با تحریم از سوی آمریکا مواجه شد. این روند و بحث دور شدن ترکیه از ایالات متحده و ادامه آن می‌تواند در سال ۲۰۲۰ هم برای آنکارا مشکل‌ساز شود. جمع‌بندی‌ها بر این نظر است که ترکیه از خرید اس۴۰۰ متضرر شده و نتوانسته توازن مدنظرش در روابط خارجی با واشنگتن و مسکو را ایجاد کند.
«چشمه صلح، قمار بر امنیت ملی ترکیه»
سلیمانی افزود: موضوع دیگر، عملیات چشمه صلح است که در سال ۲۰۱۹ میلادی توسط آنکارا در مناطق شمالی سوریه انجام و به یک هزینه جدی برای آنکارا تبدیل شد. باید متوجه باشیم که ترکیه تاکنون سناریوهای زیادی را در شمال سوریه طرح‌ریزی و اجرا کرده و هم‌اکنون به دنبال تغییر اقلیم در مناطق مذکور است تا بتواند با کردها تقابل کند. به نظرم ترکیه هزینه‌هایی که در سال ۲۰۱۹ میلادی در سوریه انجام داده را نتوانسته آنگونه که می‌خواهد به بهره‌برداری برساند. مساله اینجاست که چالش میان آنکارا و دمشق به این زودی حل و فصل نمی‌شود و بهتر بود که اردوغان با اسد بر سر میز مذاکره می‌نشست. به همین دلیل هزینه‌های ترکیه در سال ۲۰۲۰ میلادی در سوریه ادامه خواهد داشت؛ چراکه اردوغان در قضیه کردها، بر امنیت ملی کشورش قمار کرد.
«لیبی، باتلاقِ ایدئولوژیک»
وی تصریح کرد: یکی دیگر از پرونده‌هایی که ترکیه جدیداً و در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی به آن ورود کرد بحران لیبی است. باید متوجه باشیم که پرونده لیبی برای ترکیه بیشتر جنبه ایدئولوژیک با درون‌مایه‌های سیاسی دارد. آنکارا با فاکتور رهبری جهان اسلام وارد معادله لیبی شده و به دلیل چسبندگی تفکر فعلی ترکیه با اخوان‌المسلمین، ترکیه به دنبال تقابل با عربستان در لیبی است. از این جهت باید بگوییم که کار از حمایت اخوان‌المسلمین هم گذشته و بدون تردید لیبی برای ترکیه باتلاقی خواهد بود که اردوغان اهداف فروش تسلیحات و دستیابی به منابع انرژی دولت وفاق ملی لیبی را پیگیری می‌کند. آنکارا به دنبال آن است که همانند سناریوی سوریه، هزینه‌هایی را در لیبی صورت دهد تا بتواند میوه خود را بچیند، اما معلوم نیست که پارلمان ترکیه پنجشنبه این هفته اعزام نیرو به لیبی را تایید می‌کند یا خیر.
«تایید کشتار ارامنه: کارت ترامپ در برابر آنکارا»
این تحلیلگر مسائل ترکیه در پایان خاطرنشان کرد: موضوع بعدی که در سال ۲۰۱۹ با محوریت ترکیه رخ داد، تایید کشتار ارامنه در سال ۱۹۱۵ توسط دولت عثمانی بود که اگر سنای آمریکا آن را با دوسوم آراء تصویب می‌کرد، ترامپ نمی‌توانست شناسایی قتل عام ارامنه را وتو کند ولی به هر حال رئیس جمهوری آمریکا آنرا وتو کرد؛ چراکه ترامپ معتقد است تصویب این قانون ترکیه را به سوی روسیه هدایت می‌کند؛ هر چند رویکرد کنگره در رابطه با ترکیه با نگاه ترامپ به این کشور تفاوت‌هایی دارد. این اقدام اعتراض‌های زیادی از سوی ترکیه در بر داشت اما باید متوجه بود ترکیه یکی از اعضای موثر ناتو به حساب می‌آید و تا زمانی که ترامپ در کاخ سفید حضور دارد، روابط میان واشنگتن و آنکارا تابع منحنی‌های کوچک و بزرگ خواهد بود. این در حالی است که ترکیه در سال ۲۰۲۰ هم با چالش توازن‌بخشی به روابط خود با روسیه و آمریکا روبه‌رو خواهد بود. به هر ترتیب این مسائل به علاوه خیزش رقبای داخلی اردوغان مانند احمد داوود اوغلو، علی باباجان و همچنین عبدالله گل و تشکیل احزاب جدید می‌تواند اردوغان را در سال ۲۰۲۰ به چالش بکشد و نگرانی‌هایی را برای حزب عدالت توسعه در سال جدید میلادی به وجود بیاورد.
