شروع فرآیند صلح با طالبان از اهمیت بسیاری برخوردار است/ آتش‌بس میان طالبان و کابل در عید فطر اقدامی مثبت بود

پروفسور «پل استانیلاند» استاد علوم سیاسی در دانشگاه شیکاگو است. حوزه تحقیقات وی جنگ داخلی در افغانستان و پاکستان، امنیت بین‌الملل و سیاست قومی در جنوب آسیا است. 

پل استانیلاند با اشاره به تحولات سال گذشته در افغانستان گفت: چه‌بسا مهم‌ترین نکته در رابطه با تحولات افغانستان شروع فرآیند صلح با طالبان بود. در ماه سپتامبر، آمریکا «زلمای خلیل‌زاد» را به‌عنوان دیپلمات و فرستاده خود در امور افغانستان منصوب کرد. وی پیشتر سفیر آمریکا در افغانستان و عراق بود. گزینش خلیل‌زاد به‌عنوان نماینده ویژه آمریکا در امورد افغانستان تلاش‌ها برای رسیدن به صلح در این کشور جنگ‌زده را شدت بخشیده است و وی به‌خوبی توانسته این مهم را پیش ببرد. 

این تحلیل‌گر سیاسی در ادامه افزود:‌ خلیل‌زاد از زمان انتصابش چندین‌بار به منطقه سفر کرده است و با نمایندگان طرف‌های طالبان و دولت افغانستان و همچنین طرف پاکستانی به گفت‌وگو نشسته است. مهم‌ترین دستاورد خلیل‌زاد را می‌توان گفت‌وگوی مستقیم با نمایندگان طالبان عنوان کرد. 

یکی دیگر از تحولات مهم در افغانستان، آتش‌بس در این کشور به مناسبت عید فطر بود. پس از ۱۷ سال درگیری، دو طرف توانستند در ماه ژوئن، حتی برای مدتی کوتاه، درگیری‌ها را متوقف کنند. البته طالبان به درخواست «اشرف غنی»، رئیس‌جمهوری افغانستان برای ادامه آتش‌بس دست رد زد و متاسفانه این صلح دوام آنچنانی نداشت. با این حال، نفس چنین رویدادی خود از اهمیت بسیاری برخوردار است. 

با این حال، افغانستان همچنان قربانی تروریسم است و حملات گروهک تروریستی داعش و شبه‌نظامیان طالبان حملات طالبان و داعش قربانیان بسیاری در میان غیرنظامیان داشته است. در سال ۲۰۱۸، ۱۲ نیروی آمریکایی نیز در افغانستان کشته شدند. گزارش ارتش آمریکا حکایت از آن دارد که کنترل دولت افغانستان بر خاک خود به پایین‌ترین میزان خود رسیده است، یعنی حدود ۵۵ درصد!

استاد علوم سیاسی در دانشگاه شیکاگو همچنین با اشاره به انتخابات پارلمانی در افغانستان گفت: در ماه اکتبر، افغانستان انتخابات پارلمانی را از سر گذراند. با این وجود، نتایج این انتخابات دردسرهای زیادی به دنبال داشت. دلیل این دردسرها اختلاف میان کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایت انتخاباتی شد. دردسر دیگر، ادامه حملات داعش به ننگرهار‎ و کابل نیز کشته‌های بسیاری بر جای گذاشت. آیا صلح احتمالی با طالبان می‌تواند به این فجایع پایان دهد؟ باید منتظر بود و دید. منتهی شخصا گمان نمی‌کنم اوضاع این کشور جنگ‌زده به این زودی‌ها رفع‌ورجوع شود. البته گفت‌وگوهای صلح به‌خوبی ادامه دارد و پیشرفت‌های بسیاری حاصل شده است. اما من یاد گرفته‌ام که در دنیای سیاست باید به ناامیدی و شکست عادت کرد! 

وی سپس با اشاره به تحولات در پاکستان گفت: پاکستان نیر همانند افغانستان انتخاباتی سراسری را از سر گذراند و نتیجه به قدرت رسیدن «عمران خان»، نخست‌وزیر فعلی این کشور، بود. اوضاع پاکستان نیز چندان تعریفی ندارد. پاکستان کشوری است بدهکار و دچار بحران. البته باید تنش‌های کشمیر را نیز به این فهرست اضافه کرد. 

عمران خان از زمان روی کار آمدن کوشیده است برخی روابط خارجی کشورش را بهبود بخشد؛ از جمله عربستان سعودی. سفر «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان، به پاکستان می‌تواند قدم بسیار مثبتی برای اسلام‌آباد باشد و سرمایه‌گذاری‌های سعودی‌ها این کشور را از اوضاع اقتصادی نابسامانش درآورد. اصولا عمران خان در مجامع بین‌المللی بازخورد خوبی داشته است. به رغم آن‌که پاکستان در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی قرار گرفته است، اما ترکیه وعده کرده که از اسلام‌آباد در این زمینه و همچنین بحران کشمیر در سازمان ملل حمایت کند.

«ماهاتیر محمد»، رئیس‌جمهوری مالزی، نیز با آغوش باز دعوت عمران خان برای سفر به پاکستان را پذیرفت. 

   استانیلاند در ادامه گفت: اوضاع در کشمیر و تنش میان اسلام‌آباد و هند چندان چیز جدیدی نیست. ولی دو طرف در ماه‌های گذشته این تنش‌ها را به سطح بالاتری رسانده‌اند. وضعیت آنچنان بغرنج شده بود که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا، در نشست خبری خود پس از دیدار با «کیم جونگ‌اون»، رهبر کره شمالی اشاره مستقیم به این تنش‌ها کرد. بنابراین رابطه میان دو طرف باید عادی‌سازی شود. این که کدام یک تقصیر بیشتری در این میان دارد اصولا مهم نیست و نمی‌شود هم آن را معین کرد. 

چالش دیگری که پاکستان باید با آن روبه‌رو شود، سروکله زدن با ترامپ است. این البته اصلا کار آسانی نیست، چراکه اصولا کمتر کسی است که بتواند با رئیس‌جمهوری آمریکا خوب کنار بیاید. با این وجود، باید منتظر ماند و دید وضعیت چگونه پیش می‌رود، خصوصا در زمینه تنش‌های میان اسلام‌آباد و دهلی نو.