در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
سناریوی دارودسته نیویورکی‌ها برای بازار نفت/ ترکش‌های نایمکس ادامه دارد/ الگوبرداری نفت از جوجه‌کُشی
یک کارشناس حوزه بین‌الملل انرژی با بیان اینکه اتفاقی که در بازار بورس انرژی نیویورک افتاد غیر قابل جبران است، گفت: موقعیت ژئوانرژی ایران بین دریای خزر و خلیج فارس و نیز به اصطلاح هفت دریا شرایطی را فراهم کرده است که در چارچوب غیرسیاسی شدن صنعت نفت و انرژی بتواند در جهت تامین امنیت عرضه انرژی برای مصرف کنندگان و تامین امنیت تقاضا برای تولید کنندگان انرژی نقش مهم و قابل توجهی را مدیریت و هدایت کند.
محمود خاقانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره وضعیت تولیدکنندگان نفت پس از واقعه روز دوشنبه WTI اظهار داشت: تولیدکنندگان نفت خام اوپک نظیر آنگولا، نیجریه و عراق که ظرفیت کافی برای فرآورش نفت خام ندارند و همچنین قراردادهای تضمینی بلندمدت فروش نفت خام با خریداران عمده، در این دوران بحران کرونائی و فروپاشی بورس انرژی نایمکس آمریکا بیشترین ضرر را متحمل می‌شوند. در حال حاضر عراق عنوان دومین تولیدکننده و صادرکننده نفت‌خام اوپک بعد از عربستان است و بیشترین حجم نفت تولیدی در عراق بصورت خام صادر می‌شود. عربستان هم صادرکننده نفت بصورت خام است، اگرچه اخیرا قرارداد بلندمدتی به منظور حصول اطمینان برای فروش نفت‌خام با چین در بخش پائین دستی صنعت نفت توافق کرده است. در هر حال ظرفیت فراورش نفت‌خام در میان کشورهای عضو اوپک بطور تخمینی حدود نصف میزان حجم نفت خامی است که تولید می‌کنند.
بحران بالادست و پایین دست نمی‌شناسد
وی افزود: تجربه نشان داده است اوپکی‌ها هرگز پایبند به تولید نفت‌خام در سطح سهمیه توافق شده بین خودشان نبوده و بیشتر تولید و صادر کرده‌اند. در هر حال تولیدکنندگان و صادرکنندگانی که قراردادهای بلند مدت با واردکنندگان دارند در وضعیت بهتری در مقام مقایسه با تولیدکننده و صادرکننده‌ای که بصورت تک محموله‌ای به اصطلاح Spot Market فعال هستند، قرار دارند. این نکته را هم باید مدنظر قرار داد که برای اولین بار در تاریخ صنعت نفت بخش بالا دستی (اکتشاف، تولید، صادرات و...) و بخش پائین دستی (فرآورش، توزیع و...) در شرایط مشابه قرار گرفته و هر دو بخش با بحران نبود تقاضا برای مصرف در بازار دست به گریبان هستند.
چه کسانی منفعت کردند؟
این کارشناس بین‌الملل انرژی در ادامه درباره اینکه چه کسانی از این اوضاع بهره می‌برند، گفت: مالکان مخازن انبار کردن نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی در این شرایط بازار خوب سود کرده و می‌کنند. طبیعی است که وقتی برای کالائی در بازار تقاضای خرید نباشد تولید کننده آن را در انبار نگه می‌دارد و با ایجاد کمبود در بازار جلوی کاهش قیمت را می‌گیرد تا تقاضا در بازار افزایش پیدا کند. در واقع ذخیره سازی و انبار کردن از ابزارهای کنترل قیمت در بازار محسوب می‌شود. مالکان نفتکش‌ها هم در این شرایط سودهای خوبی به جیب‌شان سرازیر شده است. بسیاری از تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت‌خام ناگزیر شده‌اند نفت‌خامی که مشتری ندارد را روی نفت‌کش ها نگهداری کرده و بدنبال مشتری باشند.
آمریکا چاه‌هایش را می‌بندد؟
وی بیان کرد: آژانس بین المللی انرژی اخیرا تائید کرده است که هرگز صنعت نفت جهان انتظار چنین شرایطی را نداشته و منتظر آن نبوده است. تمام مخازن موجود در آمریکا به احتمال قوی تا اواسط ماه مِی 2020 کاملا پر خواهند شد و تولیدکنندگان نفت‌خام در آمریکا به احتمال قوی چاره‌ای جز کاهش تولید و یا حتی متوقف کردن تولید نفت‌خام نخواهند داشت.
تحویل یک بشکه نفت باضافه 100 دلار پول نقد
خاقانی تصریح کرد: تحلیلگرانی که قبلا قیمت نفت‌خام در بازار بورس انرژی نایمکس را منفی ارزیابی کرده بودند، حالا می‌گویند این احتمال وجود دارد که قیمت نفت‌خام به منفی صد دلار در ماه مِی 2020 هم برسد. پل سنکیی Paul Sankey درتحلیلی در ماه مارس 2020 پیش بینی کرده بود که قیمت نفت‌خام در بازار بورس انرژی ممکن است منفی شود . اما، بسیاری حرف او را باور نکردند. اما همه شاهد بودند که در روز اول اردیبهشت ماه 99 (21 آوریل 2020) قیمت نفت‌خام شاخص آمریکا WTI حدود سیصد درصد فروریخت و به منفی 37 دلار در هر بشکه برای تحویل در ماه مِی 2020 رسید. پل سنکیی Paul Sankey اخیرا گفته است که قیمت منفی برای نفت‌خام شاخص بازار بورس انرژی آمریکا فقط بدلیل برخی مسائل و بهم ریختگی در بازار نایمکس رخ نداد بلکه واقعیتی که اتفاق افتاد بهم رسیدن بازار بشکه‌های کاغذی و بشکه‌های واقعی بود. به این معنی که آخرین کسانی که قرارداد بشکه‌های کاغذی را در دست داشتند و در سررسید قرارداد تبدیل به بشکه‌های فیزیکی نفت‌خام شدند در منطقه محصور به خشکی کوشینگ Cushing اوکلاهما Oklahoma گیر افتاده بودند و کاری از دست‌شان ساخته نبود. بنابراین، تصور کنید شما صاحب نفت‌خامی هستید که هیج جائی برای تخلیه و نگهداری آن ندارید، چه می‌کنید؟ حاضر هستید حتی تا صد دلار برای هر بشکه بدهید که یکی این نفت‌خام را از شما بگیرند.
ترکش‌های نایمکس فعلا ادامه دارد
وی اظهار داشت: وضعیتی که ما در حال حاضر در بازار بورس انرژی نایمکس تجریه می‌کنیم به این زودی‌ها پایان نخواهد یافت. زیرا کاهش تولید نفت‌خام در سر چاه‌ها هفته‌ها و ماه‌ها طول می‌کشد. تحلیلگران گروه وودمکنزی هم به این نتیجه رسیده‌اند که مخازن نفت‌خام در منطقه کوشینگ Cushing آمریکا تا نیمه دوم ماه مِی 2020 بکلی پُر خواهند شد و جای خالی نخواهند داشت. بنابراین، انتظار می‌رود که شرایط کنونی تا مدتی ادامه داشته باشد.
این کارشناس بین‌الملل بازار نفت درباره سرونشت نفت تحویل ژوئن نیز بیان کرد: گر چه نگرانی از برخورد نظامی در خلیج فارس تا حدی به افزایش قیمت نفت‌خام شاخص بازار بورس انرژی نیویورک WTI کمک کرد و تا بالای بشکه‌ای 15 دلار رساند، اما سئوال مطرح این است که وقتی زمان سررسید قراردادهای بشکه‌های کاغذی فرامی‌رسد و به بشکه‌های فیزیکی تبدیل می‌شوند وضع بازار و به ویژه مخازن و انبارهای نگهداری نفت خام بهتر خواهد بود؟ نکته مهمی که کارشناسان مهندسی انرژی توجه به آن را جلب می‌کنند این واقعیت است که تا تقاضا برای مصرف افزایش پیدا نکند وضع همین است. بنابراین، باید احتمال داد ماجرای اول اردیبهشت ماه 99 (21 آوریل 2020) برای نفت‌خام‌های تحویلی در ماه ژوئن 2020 تکرار شوند و قیمت‌ها همچنان در بخش منفی قرار داشته باشند.
الگوبرداری نفت از جوجه‌کُشی
وی در ادامه به نقش ایران در شرایط کنونی پرداخت و گفت: اخیرا در ماجرای جوجه‌هائی که زنده به گور شدند، گفته شد این اقدام برای تنظیم بازار و کنترل قیمت‌ها است، در صنعت مرغداری همیشه جوجه‌هائی را که اضافه تولید شده‌اند، می‌کشند. مشابه همین اقدام در بازارهای بورس انرژی در گذشته و حال برای تنظیم بازار و بازار سازی و بازاربازی برای حفظ قیمت‌های مورد نظر اقدام و عمل می‌شده است. بطور مثال تحریم نفتی و یا ایجاد نتش و خطر برخوردهای نظامی، انفجار خطوط لوله انتقال نفت و گاز و غیره صورت می‌گرفت، هنوز هم صورت می‌گیرد. گفته می‌شود وقتی آل‌سعود تصمیم گرفت میزان تولید نفت‌خام را به 12 میلیون بشکه در روز برساند از بابت باز پرداخت وام‌هائی بود که از نظام مالی و بانکی امریکا گرفته بود. روسیه هم با توجه به اطلاعاتی که در این زمینه داشت در اجلاس مشترک اوپک و غیراوپکی‌ها همه را متعجب کرد و از جلسه خارج شد تا اینکه ترامپ تلفنی با پوتین صحبت کرد که تولید را کاهش دهند.
حادثه نایمکس جبران می‌شود؟
خاقانی خاطرنشان کرد: در تمام محاسبات گذشته سناریوی ویروس کرونا و کاهش عظیم و ناگهانی تقاضا در بازار دیده نشده بود، اتفاقی که در بازار بورس انرژی نیویورک افتاد غیر قابل جبران و غیر قابل بازگشت به شرایط کار و تجارت به روش معمول توصیف شده است. بازار بورس‌های انرژی به آخر خط تاثیرگذاری در بازار نفت رسیده‌اند و روزها برای بقای آنها به شمارش افتاده است.
موقعیت ژئوانرژی ایران و یک برگ برنده
وی در ادامه تاکید کرد: رئیس جمهور ایران در ماه دسامبر 2014 در کنفرانس داووس پیشنهاد کرد که برای کوتاه کردن دست دلالان که منافع آنها تولید التهاب و اضطراب در بازار است، تولید کنندگان و مصرف‌کنندگان با هم برای سرنوشت بازار و قیمتی که تولید مقرون به صرفه باشد و خریدار بتواند پرداخت کند مذاکره و توافق کنند. اکنون ایران می‌تواند در این راستا ایفای نقش کند. موقعیت ژئوانرژی ایران بین دریای خزر و خلیج فارس و نیز به اصطلاح هفت دریا شرایطی را فراهم کرده است که در چارچوب غیرسیاسی شدن صنعت نفت و انرژی بتواند در جهت تامین امنیت عرضه انرژی برای مصرف کنندگان و تامین امنیت تقاضا برای تولید کنندگان انرژی نقش مهم و قابل توجهی را مدیریت و هدایت کند.
