در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
«لابی‌گری» و « بشکه گوشت خوک» ۲ اصطلاح بودجه‌های غیرشفاف / لزوم نظارت آنلاین شهروندان بر فرآیند بودجه‌ریزی
یک پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه در واژگان بین المللی علم بودجه‌ریزی ۲ اصطلاح «لابی گری» و «بشکه گوشت خوک» برای معضل بودجه‌های غیرشفاف مطرح شده است، گفت: در کشورهای پیشرفته مرسوم است که مردم در بودجه‌ریزی و اجرای آن نظارت آنلاین دارند
به گزارش خبرنگار ایلنا، در موازات معضلاتی همچون کسری بودجه و عدم تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده آن، بودجه سنواتی ایران سالهاست از فقدان دو عنصر حیاتی به نام «شفافیت» و «پاسخگویی در برابر مردم» رنج می‌برد. اگر از یک سو مردم و مجلس شورای اسلامی را به نمایندگی از آنها، به عنوان کارفرمای بودجه ریزی و تزریق پول به ارگان‌ها و نهادها و از سوی دیگر دولت و سازمان برنامه و بودجه را در نقش پیمانکار اجرای این تصمیمات بدانیم، در این صورت اگر نظارت مطلوبی از سمت کارفرما بر پیمانکار اعمال نشود، ریسک نفوذ رفتارهای سلیقه‌ای و دلبخواهی در جهت تامین و تخصیص بودجه افزایش خواهد یافت و در نتیجه این رفتارهای سلیقه‌ای شاهد عدم اولویت بندی هزینه کرد بودجه، اتلاف و انحراف منابع و در نهایت نارضایتی عمومی خواهیم بود.
سند بودجه در ایران در مقایسه با روند بودجه‌ریزی در کشورهای توسعه یافته دارای نواقص متعددی است. این نواقص در سه استاندارد بین‌المللی «شفافیت بودجه»، «مشارکت شهروندان» و «نظارت بر بودجه» خود را نشان داده است.
«لابی‌گری» و « بشکه گوشت خوک» عواقب عدم شفافیت بودجه
صمد عزیزنژاد پژوهشگر اقتصادی در گفت‌وگو با ایلنا، با بیان اینکه مهم‌ترین ثمره شفافیت بودجه، پاسخگو کردن ارکان بودجه‌ریزی و دولت در برابر هر یک از شهروندان و نمایندگان آنها در مجلس شورای اسلامی است، گفت: بنابراین هر چه استانداردهای بین المللی شفافیت در بودجه‌ریزی بیشتر رعایت شود به همان میزان دولت در برابر مردم پاسخگو خواهد شد
عزیزنژاد با اشاره به اینکه شاخص‌های شفافیت بودجه در ایران مطلوب نیست و به همین خاطر شاهد ناکارآمدی نظارت بر بودجه عمومی و کل هستیم، ادامه داد: قانون و ضابطه معینی برای برخورد با تخلفات بودجه‌ای وجود ندارد و به همین دلیل بعضا شاهد هستیم با لابی‌گری‌هایی بین دولت و مجلس، این تخلفات به حاشیه کشیده شود یا از آن چشم‌پوشی می‌شود.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه حتی در استانداردهای بین المللی با موضوع مبارزه با فساد و شفافیت، درباره لابی‌گری بین دولت و مجلس 2 اصطلاح به نام «هوای یکدیگر را داشتن(لابی گری)» و «بشکه گوشت خوک» وجود دارد، در تعریف این اصطلاحات گفت: در « هوای یکدیگر را داشتن» تخلفات دولت در اجرای بودجه با سکوت مجلس در ازای دریافت حق‌السکوت همراه می‌شود و در «بشکه گوشت خوک» دولت در ازای تایید لایحه بودجه خود در مجلس به نمایندگان جایزه پرداخت می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: رتبه و جایگاه ایران در مقایسه با برخی کشورها در زمینه شفافیت بودجه از میانگین کم است و با کشورهای پیش‌رو در این زمینه فاصله داریم
چگونه تاخیر گزارش تفریغ، مدیران را از پاسخگویی فراری می‌دهد؟
عزیزنژاد با بیان اینکه تفریغ بودجه گزارش نظارتی است که از عملکرد دولت بابت مصارف و هزینه‌هایی که باید مطابق با قانون بودجه انجام می‌داده است، راستی آزمایی به عمل می‌آورد، گفت: متاسفانه انتشار تفریغ بودجه در ایران با تاخیر زیادی انجام می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در فاصله میان قانون بودجه سنوات گذشته با زمان انتشار گزارش تفریغ آن شاهد جابه‌جایی، استعفا و تغییر مدیریت در بدنه دولت هستیم، گفت: تاخیر مداوم ارائه گزارش تفریغ راه‌فراری را برای مسئولان ذی ربط گشوده است تا از بابت کم‌کاری و سهل انگاری خود در مواجه با برنامه بودجه مرتبط با زمان پست مدیریتی خود، پاسخگو نباشند.
وی در ادامه به سازوکار پیمایش بودجه باز اشاره کرد و افزود: در این روش مدرن بودجه ریزی قبل از آنکه یک وزیر بخواهد بودجه پیشنهادی خود را به مجلس ارائه دهد، ابتدا باید تمامی پیشنهادات معاونین و کارکنان وزارتخانه را اخذ کند و سپس از نظرات شهروندان صاحب نظر در این زمینه استفاده کند.
لزوم راه‌اندازی پارلمان مجازی برای نظارت آنلاین شهروندان بر بودجه
این پژوهشگر اقتصادی با اشاره به اینکه تفریغ بودجه معمولا در قالب اسناد رسمی به مجلس ارائه می‌شود و شهروندان اطلاعات دقیقی از آن پیدا نمی‌کنند، ادامه داد: هیچ دستورالعملی و قانونی وجود ندارد تا شهروندان یا سازمانهای مردم‌نهاد (NGO) بتوانند بر فرآیند بودجه‌ریزی، تصویب و اجرای بودجه نظارت داشته باشند
عزیزنژاد با عنوان اینکه در صورت فراهم شدن سازوکار نظارت شهروندان و سازمانهای مردم نهاد بر بودجه دیگر هیچ تخلفی مسکوت نخواهد ماند، افزود: در موضوع شفافیت بودجه خلا قانونی مواجه‌ایم که نیازمند تصویب قانونی جامع در این زمینه هستیم.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: باید از روند اجرای بودجه مصوب در بازه‌های زمانی یکماهه و سه ماهه و شش ماهه یک گزارش شفاف تهیه شود و به اطلاع عموم مردم رسانده شود و از سوی دیگر لازم است به منظور دریافت نقطه نظرات مردمی و تقدیر از افشاکنندگان فساد در بودجه، سامانه‌ای به نام پارلمان مجازی راه‌اندازی شود
وی در پایان به تشریح رابطه عدم شفافیت و کسری بودجه اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال برای امسال عدد فروش نفت دو میلیون و سیصد هزار در نظر گرفته شده بود اما به علت اینکه به طور شفاف از میزان فروش شرکت ملی نفت مطلع نیستیم در آینده با درآمد موهومی مواجه هستیم که در نهایت ممکن است منجر به ناتوانی در پرداخت هزینه‌ها، کسری بودجه و تورم شود.
