اجرای برخی پروژه‌های شهری شیراز ناشیانه بود/ شیوه شهرسازی در شیراز هم‌سطح روستاهای کوچک است/ نبود مسیرهای مناسب در شهر برای اجرای طرح های گردشگری

به گزارش خبرنگار ایلنا از شیراز پاک فطرت اهتمام جدی به پل‌سازی داشت و اسکندرپور بر توسعه فضاهای پیاده‌محور تأکید می‌کرد، اما آیا این دو شهردار، چنان که می‌گفتند، در تحقق اهداف خود موفق بودند؟

آیا اصولا می‌توان توسعه شهر را با نگاهی تک‌ساحتی پیش برد؟ به‌ویژه آنکه، شیراز به‌لحاظ جغرافیایی و طبیعی، موقعیتی تقریبا متفاوت با دیگر کلان‌شهرهای کشور دارد و آنچه امروز پیداست، نوعی شلختگی در فضاهای شهری، عدم توازن در نقاط مختلف شهر، کمبود امکانات حمل‌ونقل عمومی، فضاهای سبز و جمعی و کیفیت زندگی پایین‌تر از کلا‌ن‌شهرهایی مانند تهران، مشهد، اصفهان و تبریز است.

در گفت‌وگوی پیش‌رو، مهرداد ایروانیان، معمار شناخته‌شده که در 3 دهه اخیر طراحی و اجرای پروژه‌های مهم شهری و مسکونی ـ اداری در شیراز را بر عهده داشته، از عدم توفیق هر دو مجموعه مدیریت شهری شیراز می‌گوید، همه‌جانبه‌نبودن رویکردشان به توسعه شهری را نقد می‌کند و نبود نگاه توسعه‌محور، کمبود منابع مالی پایدار و در نظر نگرفتن مولفه‌های مدیریت شهری در طراحی و اجرای پروژه‌ها را یادآور می‌شود.

به گفته ایروانیان، گرچه رویکرد هر دو مدیریت شهری، همه‌جانبه کامل نبود، اما آن‌ها حتی در اجرای همان برنامه‌ها و اهداف تعریف‌شده نیز توفیقی نداشتند؛ که او دلیل این عدم توفیق را ناشیانه‌عمل‌کردن در طراحی و اجرای پروژه‌ها می‌داند.

مهرداد ایروانیان معتقد است مدیریت شهری جدید شیراز نیز هنوز برنامه و رویکردی مشخص برای پروژه‌ها و طرح‌های خود اعلام نکرده و هنوز معلوم نیست این مجموعه قرار است شهر را در 4 سال پیش‌رو مدیریت کنند؛ آن هم شهری 2 میلیون نفری که به‌لحاظ مذهبی، تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، طبیعی و...، از جمله معدود کلان‌شهرهای ایران است که بالقوه، توانایی برخوردار بودن از درآمد پایدار، گردشگرپذیری در تقریباً تمامی حوزه‌های تعریف‌شده، و زیست مبتنی بر آرامش، رفاه و توسعه پایدار را دارد.

شهردار و شورای جدید هنوز طرح و برنامه‌ای برای مدیریت شهر ارائه نکرده‌اند

مهرداد ایروانیان در گفت‌وگو با «ایلنا» با اشاره به اینکه اولویت قرار دادن یک رویکرد خاص برای اداره شهر و رفتن به سمت اجرای پروژه‌ها توسط شهرداران کلان‌شهرها از موضوعات پیچیده‌ای است که نیازمند تامل و بررسی است، افزود: شهر از منظر جمعیت، جغرافیا، فرهنگ و... یک پدیده بسیار پیچیده است و سوق دادن شهر به یک سمت و اجرای پروژه‌ها در هر حوزه نیازمند در نظر گرفتن مولفه‌های بسیار زیادی است.

این معمار با بیان اینکه شورا و شهرداری شیراز هنوز طرح و برنامه مشخصی برای مدیریت شهر شیراز ارائه نکرده‌اند، گفت: مدیریت جدید شهری در شیراز همچنان در حال بررسی مسائلی است که از مدیریت پیشین بر جای مانده است، و این مسئله سبب شده که هنوز وارد مرحله اجرای طرح جدیدی در سطح شهر نشوند.

نه پروژه‌های عمرانی سرانجامی داشت؛ نه پروژه‌های انسان‌محور

ایروانیان با اشاره به اینکه تفکیک عملکرد دو شهردار پیشین شیراز به دو خط‌مشی «عمرانی» و «انسان‌محوری»، نمی‌تواند صحیح باشد، خاطرنشان کرد: هیچ‌یک از این دو خط‌مشی (تسهیل حرکت ماشین و پیاده‌محوری) هرگز توسط شهرداران پیشین به صورت جدی اتفاق نیفتاده است.

این معمار شیرازی سپس با بیان اینکه پروژه‌های بسیار مهمی در حوزه فضای شهری ازجمله پارک رها در زمان شهرداری علیرضا پاک‌فطرت طراحی شد، افزود: هرچند که این پروژه‌ها عملیاتی نشد، اما شهردار اسبق در تمام دوران مدیریت خود پروژه‌های زیادی را با رویکردهای متفاوت هم در زمینه فضای شهری و هم تسهیل شبکه ماشین‌رو  در کنار یکدیگر مدنظر داشت، گرچه موفق به اجرای آن نشد.

مهرداد ایروانیان در ادامه با تأکید بر اینکه مدیریت شهر تنها معطوف به فعالیت در ساخت پل، بزرگراه و... نیست، عنوان کرد: هیچ‌یک از دو گروه مدیریت شهری پیشین شیراز که به‌ترتیب تسهیل حرکت خودرو و انسان‌محوری را مطرح می‌کردند، نتوانستند شهر را به هدف مورد نظر خود برسانند.

مشکل اصلی، ناشیانه‌عمل‌کردن در طراحی و اجرای پروژه‌هاست

ایروانیان با اشاره به اینکه توسعه بزرگراه‌ها و عملیات سویل، به‌هیچ‌وجه پروژه‌هایی استاندارد نیست، خاطرنشان کرد: البته مشکل اصلی، پل‌سازی و کارهای سویل نیست؛ بلکه ناشیانه عمل کردن در طراحی و اجرای آن‌هاست که در شیراز به یک مشکل تبدیل شده است.

این استاد دانشگاه با اظهار تاسف از اینکه اجرا و طراحی برخی طرح‌ها در شهر شیراز در سال‌های گذشته ناشیانه صورت گرفته است، ادامه داد: گرچه برخی بزرگراه‌ها مانند بزرگراه کوهسار مهدی (عج) در شیراز از نظر تئوری پروژه‌ای قابل‌قبول بود، اما اجرای بد این طرح سبب شد که امروز نتوانیم آن را به‌عنوان یک دستاورد مطرح کنیم.

مهرداد ایروانیان سپس با اشاره به اینکه به‌عنوان مثال بسیاری از خیابان‌ها در شهر دبی امارات، جزو آورده‌های بصری در راستای نمایش نظم در شهرسازی به حساب می‌آید، تصریح کرد: اگر طرح‌های سویل مثل راه‌سازی، به شکل علمی و مناسب انجام شود، می‌توان حتی به عنوان یک جاذبه گردشگری برای آن شهر جذب درآمد کند؛ همان‌گونه که امروز بسیاری از شهرهای مدرن جهان از این طریق، موفق به جذب گردشگر شده‌اند.

شهرداران تصوری از یک شهر مطلوب ندارند

این استاد دانشگاه سپس با اظهار تاسف از اینکه اجرای غیرفنی پروژه‌ها در اغلب خیابان‌ها و «به‌اصطلاح» بزرگراه‌های شهر شیراز موجب شده که سطح شهرسازی در این شهر در حد یک روستا تنزل پیدا کند، خاطرنشان کرد: زمانی شهرداران می‌توانند به سمت ایده‌های آرمانی گام بردارند که دست‌کم در ذهن خود تصوری از یک شهر مطلوب داشته باشند.

وی سپس با اشاره به اینکه پروژه بزرگراه مهندسین به شدت غیرفنی احداث شده است بیان کرد: اما در صورتی که این پروژه به خوبی اجرا شده بود می‌توانست رضایت شهروندان و اعتماد آن‌ها به روش فنی شهرداری را به دست آورد.

مهرداد ایروانیان سپس با اشاره به فقدان حتی یک مسیر مناسب برای اجرای طرح‌های گردشگری به وسیله اتوبوس گردشگری در سطح شهر شیراز تصریح کرد: به رغم اینکه پروژه مسیر گردش با اتوبوس روباز و توریستی در سطح شهر شیراز در زمان تصدی علیرضا پاک‌فطرت طراحی شد، اما نبود یک مسیر مناسب و باکیفیت به مسافت 5 کیلومتر در سطح شهر شیراز سبب توقف اجرای این طرح شد.

ایروانیان با اشاره به اینکه مقرر شده بود که یک مسیر 20 الی 25 کیلومتری در سطح شهر شیراز برای اجرای یک طرح مناسب تعریف شود و متاسفانه حتی یک مسیر جذاب بدون‌نقص پیدا نشد، تصریح کرد: باید به شهرداران تأکید شود که منظور از توسعه شهر، توسعه همه‌جانبه است، و نمی‌توان یک بخش شهر را گسترش داد و از توسعه بخشی دیگر غافل ماند. به گفته او، مثلا مسیر گردشگری با اتوبوس، نیازمند خیابان استاندارد، پیاده‌روی استاندارد، فضای سبز زیبا و بناهای جذاب است.

به گفته ایروانیان، حتی برخی نقاط به‌ظاهر گردشگرپذیر شهر شیراز مانند خیابان زند، قصردشت، میرزای شیرازی، چمران و... نیز حلقه‌های گمشده فاجعه‌باری دارد که نمی‌توان آن‌ها را در معرض دید گردشگران قرار داد. او با انتقاد از اینکه در یک دهه گذشته، اجرای طرح‌ها در بخش عمرانی و فضای شهری شیراز، با کیفیت مناسب و استاندارد اجرا نشده است، خاطرنشان کرد: توسعه شهرها باید طبق طرح‌های جامع و تفصیلی انجام شود.

ایروانیان سپس با اشاره به اینکه وزارت راه و شهرسازی طرح‌هایی را توسط مشاورانش تهیه و به شهرداری‌ها ابلاغ می‌کند، افزود: در این طرح‌ها چگونگی اجرای کمربندی، تعریض خیابان‌ها و... تشریح می‌شود، چراکه شهرداری‌ها تنها مجری قانون در طرح‌های تفضیلی و جامع شهری هستند. وی با بیان اینکه شهرداری‌ها نیز می‌توانند طرح‌هایی را پیشنهاد کنند، افزود: اما ذکر این نکته ضروری است که شهرداری‌ها نمی‌توانند به‌تنهایی مشکلات کمربندی و... را حل کنند؛ زیرا این ارگان در بخش توسعه شهر قانونگذار نیست.

به‌خاطر تحریم‌ها و نبود منابع مالی مطمئن، پروژه‌های شهری را به ارزان‌ترین پیمانکار می‌دهند

این استاد دانشگاه با اشاره سپس با بیان اینکه وضعیت فعلی شهر شیراز بسیار نامطلوب است، گفت: متاسفانه بی‌برنامگی اقتصادی سبب شده تا شهرداری حتی یک تعریف تمام‌عیار برای پروژه‌های شهری نداشته باشد. وی ادامه داد: زمانی انتقاداتی نسبت به شیوه آسفالت سطح شهر به شهرداری شیراز انجام دادم، اما کمی بعد با بررسی بیشتر متوجه شدم که دلیل این مسئله آن است که بسیاری از قطعات ماشین‌آلات موردنیاز برای اجرای استاندارد پروژه‌ها، به دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند وارد کشور شود.

ایروانیان سپس عنوان کرد: وقتی شهرداری پایگاه اقتصادی مناسبی و منابع مالی مطمئن ندارد، نتیجه آن می‌شود که اجرای پروژه‌های مصوب نیز در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد، و همین مسئله نیز سبب شده که متاسفانه شهرداران و مدیریت شهری نتوانند هزینه پروژه‌ها را تامین کنند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر بانک‌ها بتوانند فاینانس انجام دهند، شهرداری‌های دیگر در کوتاه‌مدت نیازی به دریافت عوارض از مردم نخواهند داشت، گفت: مجموعه این مشکلات سبب می‌شود که شهردارها برای تکمیل پروژه‌های شهری، چشم به درآمدهای نامعلوم بدوزند و اگر هم عوارض به میزان کافی پرداخت نشود، کیفیت پروژه‌ها کاهش می‌یابد.

ایروانیان با بیان اینکه یک مولفه بسیار مهم در ارتقای کیفیت پروژه‌های شهری آن است که شهرداری بتواند تحویل‌گیرنده خوبی باشد و هر خیابان و به‌اصطلاح بزرگراه غیراستاندارد را از پیمانکار تحویل نگیرد، خاطرنشان کرد: اما متاسفانه در شرایط کنونی، کمبود منابع و اعتبارات مالی موجب شده که شهرداری پروژه‌ها را به پیمانکارانی ارائه دهد که صرفا پول کمتری دریافت می‌کنند. مشکلی که از نظر این معمار شیراز، در نهایت سبب می‌شود که کیفیت پروژه‌ها در کلان‌شهری مانند شیراز هم‌سطح با روستاها باشد.

احداث واحدهای تجاری در دو طرف مسیرهای شریانی، شهر را دچار مشکل کرده است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه متاسفانه وجود کنارگذرها در سطح شهر شیراز از دیگر پروژه‌های فاجعه‌بار شیراز به شمار می‌رود ادامه داد: گرچه بیش از 25 سال از اجرای این طرح می‌گذرد، اما متاسفانه شاهدیم که این پروژه به یک مسئله دائم شهری تبدیل شده است.

مهرداد ایروانیان با بیان اینکه متاسفانه شهرسازی شیراز در حد و اندازه این کلان‌شهر نیست افزود: خیابان‌های شیراز استاندارد نیست، اما هم‌زمان شاهد احداث و راه‌اندازی واحدهای تجاری در دو طرف مسیرهای شریانی هستیم که این اتفاق، مشکلات زیادی برای شهر ایجاد می‌کند.

به گفته این معمار، وضعیت بد اقتصادی سبب شده که معضلات، یکی پس از دیگری افزایش یابند.

گزارش: احسان اکبرپور