موش‌های فاضلاب تهران و راه‌های مبارزه و کنترل آنها
ساده ترین و پرکاربردترین راه استاندارد در نابودی و کنترل جوندگان موذی که البته مورد تایید وزارت بهداشت و مراجع ذیصلاح است، استفاده از طعمههای مسموم آنتی کوآگولانتی با مواد موثری چون برادیفاکوم، برومادایلون و دیفتیالون در دز مصرفی 005/0 درصد است و این طیف از طعمههای مسموم باعث خونریزی داخل و پیر شدن حیوان (جونده) و متعاقبا مرگ می‌شود.
به گزارش ایلنا، دکتر وحید درخش احمدی؛ حشره شناس و متخصص کنترل آفات شهری در یادداشتی نوشت: موش قهوه‌ای یا همان موش فاضلاب با نام علمی راتوس نروژیکوس (Rattus norvegicus) جز رده پستانداران، راسته جوندگان و از خانواده Muridae می‌باشد. دارای رنگ خاکستری مایل به قهوه‌ای هستند. این گونه موش پراکندگی جهانی دارد. به عنوان یکی از مهمترین آفات شهری در کل دنیا محسوب شده و کنترل آان همواره نه تنها چالش‌های بسیار زیاد داشته بلکه نیازمند فرهنگ سازی عمومی در حوزه سلامت شهری، عزم ملی و همکاری مناسب بین سازمان‌های ذیصلاح است.
راتوس نروژیکوس (Rattus norvegicus)
موش قهوه‌ای بزرگترین گونه موشی است (با وزنی حدود 500-300 گرم و اندازه‌ای حدود 50- 33 سانتیمتر) که با بیشترین وفور نسبت به سایر گونه‌ها، ساکن تهران است. این گونه اصلی‌ترین عامل خسارت‌های اقتصادی (نظیر جویدن کابل‌های شبکه مخابرات و سایر تاسیسات شهری) و ناقل بسیاری از بیماریهای خطرناک به انسان است. از خصوصیات بارز آنها داشتن یک زوج دندان ثنایا (پیش) است که رشد زیادی در طول عمر موش داشته و موش مجبور است دائما چیزهای مختلف را بجوید تا این امر سبب سایش و کوتاه نگهداشته شدن دندان‌ها شود و این مسئله عامل اصلی خسارت‌زایی موش‌ها در حوزه اقتصادی است.
موش قهوه‌ای یا موش فاضلاب
راه های ورود موش‌های قهوه‌ای به داخل ساختمان‌ها در تهران چگونه است؟
راه‌های ورود موش‌های فاضلاب به اماکن
موش‌های فاضلاب شناگران ماهری هستند و توانایی شنا کردن در مسافت‌های طولانی را دارند و از طریق فاضلاب شهری و یا جوی‌های فاضلاب وارد سیستم فاضلاب داخلی ساختمان‌ها شده و از طریق سرویس‌های بهداشتی ایرانی و یا فرنگی وارد طبقات بالایی نیز شوند.
با توجه به توانایی آنها در پرش (در راستای افق حدود 5/1 متر و در راستای عمود حدود 70 سانتیمتر) و متاسفانه به علت عدم مسدودسازی درزهای انقطاع ساختمان‌ها و وجود درز و یا سوراخ در دیوارهای مجاور دو ساختمان موش به راحتی به سقف‌های کاذب طبقات (حتی طبقات بالا مثل طبقه پنجم) راه پیدا می‌کنند.
موش‌ها از سوراخی به قطر نیم اینچ رد می‌شوند و با توجه به توانمندی‌‌هایشان که در بالا ذکر شد از راه‌های بسیار متنوعی وارد ساختمان شوند نظیر درب، پنجره، شیشه‌های شکسته، لوله‌های فاضلاب، هواکش‌ها، شومینه، لوله بخاری، ورودی‌های کابل‌های برق و تلفن، ورودی لوله کشی‌های آب و گاز، کارتن‌ها و بسته‌های ورودی به داخل ساختمان و ....
چرا در زلزله‌های گذشته شهر تهران به موش‌های قهوه‌ای لقب موش‌های آدمخوار دادند؟
تعداد بالای جمعیت موش‌های فاضلاب
با توجه به اینکه اغلب موش‌ها گیاهخوارن اما متاسفانه با تغییر عادت غذایی موش‌های اماکن انسانی (تهران) همه چیزخوارند و بیشتر از موادی استفاده می‌کنند که دارای پروتئین مناسب و رطوبت نسبی باشند. معمولا گوشتخوارند و از پسماندهای گوشتی، میوه‌ها و غلات تغذیه می‌کنند. ضمنا توانایی شکار مرغ و خصوصا جوجه‌ها را نیز دارند. آنها روزانه 20 گرم مواد غذایی و 40 سی سی آب مصرف می کنند. این نوع رفتار و عادت تغذیه‌ای موش‌های فاضلاب و متاسفانه تعداد بالای جمعیت آنها سبب شده در مدیریت بحران‌های تغییر اقلیم مانند احتمال وقوع زلزله در تهران، موش‌ها را به عنوان سومین عامل مرگ‌ومیر پس از زلزله، و آتش سوزی بدانند.
موش‌های قهوه‌ای بیشتر در کجاها یافت می‌شوند؟
موش نروژیکوس در تقریبا در همه جا نظیر سواحل، مزارع، ساختمانهای قدیمی یافت شده و در اماکن شهری اغلب زیر دیوارها، مجاری فاضلاب، حاشیه جوی‌ها و کانال‌های آب، درزهای انقطاع میان ساختمان‌ها، زیر زمین خصوصا محل استقرار سطل‌های زباله شهری، زیر شمشادها، پاپیتال‌ها، درختچه‌ها و حتی داخل منازل، لانه‌سازی کرده و فعالیت می‌نمایند.
اصلی ترین دلایل وفور جمعیت موش‌های قهوه‌ای چیست؟
نوزاد راتوس نروژیکوس (موش فاضلاب)
در موش‌های قهوه‌ای دوران بارداری از سه ماه بعد از تولد شروع و تا 2 سالگی ادامه می‌یابد. موش‌های ماده در طول سال 6-5 مرتبه باردار می‌شوند، طول دوران بارداری تقریبا 20 روز است و در هر بار زایمان 12-8 نوزاد به دنیا می‌آورند. طول عمر موش‌های قهوه‌ای حدود 3 سال می‌باشد.
میزان زاد و ولد، داشتن حس شنوایی، بویایی و لامسه بسیار قوی، قدرت تحرک زیاد، قدرت حافظه بالا و داشتن زندگی اجتماعی فداکارانه به همراه عدم رعایت مسائل بهداشتی شهروندی خصوصا در زمینه دفع نامناسب پسماندها و نبود سیستم فاضلاب جامع شهری از دلایل اصلی وفور جمعیت این گونه در شهر می‌باشد بطوریکه طبق آمارهای سنوات گذشته به ازا هر نفر در تهران حدود 8 موش تخمین زده شده است.
اهمیت بهداشتی موش‌های قهوه‌ای در حوزه سلامت شهری جیست؟
موش‌های قهوه‌ای از راه‌های مختلفی می‌توانند سلامتی انسان را به خطر انداخته و باعث انتقال بیماری به انسان شوند. از جمله می‌توان به مواردی نظیر بیماری سودوکو از طریق گازگرفتن انسان توسط موش، بیماریهای لپتوسپیروز، فاووس، سالمونلا و رابیز از طریق آلوده شدن مواد غذایی، وسایل مربوط به تغذیه و یا تماس مستقیم انسان با فضولات، ادرار و یا حتی خود موش، بیماریهای طاعون، تیفوس موشی و تب بازگرد از طریق گزش توسط انگل‌های خارجی (اکتوپارازیت‌ها) جوندگان یعنی کک و کنه اشاره نمود. خطرناک‌ترین راه انتقال بیماری از موش‌ها، ادار آنها می‌باشد زیرا بسیار شفاف بوده و رد آنها پس از خشک شدن فقط با نور چراغ قوه یو‌وی (uv) قابل رویت می‌باشد.
چگونه از وجود موش‌های قهوه‌ای در داخل ساختمان آگاه شویم؟
فضولات موش
با دیدن علائمی چون وجود خرده‌های کاغذ، مقوا، پارچه، دانه‌های خرده شده، فضولات دوکی شکل (به اندازه 18 میلیمتر و بصورت دسته جمعی)، وجود مو و سیاهی بر روی کناره‌های دیوار و .... می توان به وجود موش فاضلابی در ساختمان پی برد.
برای کنترل مهمترین آفت شهری چه باید کرد؟
راه کار‌های کنترل و مبارزه با موش‌قهوه‌ای یا فاضلابی بر 4 اصل کلی استوار است:
- ممانعت از دسترسی آسان موش‌ها به آب و غذا، مانند خشک نگهداشتن محیط، تعمیر لوله‌هایی که از آنها آب چکه می‌کند. استفاده بسته بندی‌های فلزی و شیشه‌ای غیر قابل نفوذ، قراردادن زباله‌ها در سطل‌های پدالی درب‌دار، دفع بهداشتی پسماندها و ....
- حذف مخفیگاه‌هایی که موش می‌تواند در آنها پناه گرفته و لانه گزینی نماید، مانند رعایت چیدمان صحیح انبار، عدم دپو وسایل مازاد مستعمل، تامین نور کافی در انبارها (زیرا که موش‌ها از نور گریزانند) و ....
- جلوگیری از ورود موش‌ها به داخل ساختمان با مسدود سازی‌های مناسب و کامل، مانند پوشاندن زیر درب‌های ورودی با ورقه‌های فلزی بطوریکه هیچگونه فضایی بین درب با زمین وجود نداشته باشد، استفاده از اسپری فوم برای ورودی‌های کابل‌ها، تعویض شیشه‌های شکسته، قرار دادن درپوش مناسب بر‌روی مجاری فاضلاب، استفاده از درپوش‌های یکطرفه با فنر قوی سر خروجی اصلی فاضلاب ساختمان به فاضلاب شهری، مسدود نمودن شومینه و هواکش‌ها با توری سیمی بسیار ریز و ....
- نابودی و حذف موش‌ها: مانند استفاده از انواع تله‌ها و طعمههای مسموم که با توجه به مخاطرات انسانی و محیط زیستی می‌بایست با مشاوره و زیر نظر متخصصین کنترل آفات انجام شود.
طعمههای مسموم آنتی کوآگولانت (واکس بلوک)
ساده ترین و پرکاربردترین راه استاندارد در نابودی و کنترل جوندگان موذی که البته مورد تایید وزارت بهداشت و مراجع ذیصلاح نیز می‌باشد، استفاده از طعمههای مسموم آنتی کوآگولانتی با مواد موثری چون برادیفاکوم، برومادایلون و دیفتیالون در دز مصرفی 005/0 % است و این طیف از طعمه های مسموم باعث خونریزی داخل و پیر شدن حیوان (جونده) و متعاقبا مرگ می‌گردد. از آنجاییکه مرگ در اثر خونریزی و ضعف حاصل از پیری رخ می‌دهد غالبا لاشه موش‌ها در کنار محل‌های وجود آب نظیر فاضلاب‌ها، جوی‌ها، نهر‌ها و ... یافت می شوند. مناسب بودن طعمههای مسموم علاوه بر بسیار کم خطر بودن برای انسان و محیط زیست این است که باعث بروز مقاومت در جوندگان موذی نمی‌شوند و به صورت مکرر قابل استفاده هستند.
خسارت به کابل‌ها از طریق جویده شدن توسط موش‌ها
راه پیشگیری از به حداقل رساندن میزان خسارت‌های اقتصادی خصوصا در واحدها و زیر ساخت‌های صنعتی نظیر کابل‌ها، فیبرهای نوری و ... استفاده از روشی به بنام لاک زنی و یا لاک پاشی که با ماده موثر تیرام (بیترکس) انجام می‌گردد. این روش باعث سوحتن دهان جونده در زمان تماس دهان و جویدن با مواد مذکور می‌شود که متعاقبا و با بخاطر سپردن این مورد برای جونده باعث می‌شود تا جونده هرگز به چنین مواردی نزدیک نشده و این امر سبب در امان ماندن تاسیسات مورد نظر می‌گردد.
