معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم:
ضرورت جذب فارغ‌التحصیلان و پژوهشگران در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها/ در صورت تخلف در پایان‌نامه، استاد راهنما باید بازخواست شود
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم گفت: جذب فارغ‌التحصیلان و پژوهشگران در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها ضرورت دارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری غلامحسین رحیمی شعرباف، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم صبح امروز به صورت ویدئو کنفرانس برگزار شد.
رحیمی در ابتدای این نشست خاطرنشان کرد: معاونت پژوهشی شامل تحقیقات، فناوری و ارتباط با صنعت می‌شود. شاید مهم‌ترین بخش تحقیقات مقالات علمی است که ما در سطح بین الملل آنها را به چاپ می‌رسانیم. چند سالی است که مقام ما در مقاله‌های علمی ۱۵ و ۱۶ است در نتیجه ما رتبه کمی مقالات خود را در چند سال اخیر توانستیم حفظ کنیم.
وی ادامه داد: ۶۲ هزار مقاله در در وب آف ساینس در سال ۲۰۱۹ به چاپ رسیده و ۶۵ هزار مقاله نیز در اسپوکوس به چاپ رسیده است. اینها از نظر کمی است شاید برخی بگویند که ایران در زمینه مقاله کمی رشد داشته و در زمینه کیفی پیشرفت چشم گیری نداشته است اما جا دارد اشاره کنم که از نظر رشد کیفی طی چهار پنج سال اخیر ما از رشد مقالات برخوردار بودیم.
رحیمی گفت: در دو، سه سال اخیر پیشرفت خوب بوده است و رتبه ما درباره کیفیت مقالات به رتبه ۱۵، ۱۶ رسیده است. برای اولین بار رتبه کمی و کیفی مقالات ما در عرصه بین المللی همسان شده است.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم گفت: طی سه سال پیاپی جمهوری اسلامی در بین کشورهای اسلامی از نظر کمی و کیفی رتبه اول در مقالات علمی را کسب کرد. اما برای اینکه مرجع علمی شویم باید در مسیری باشیم که به اهداف دست پیدا کنیم.
وی درباره سهم ایران در دنیا نسبت به مقالات برتر گفت: سهم ایران از کل مقالات برتر دنیا هم اکنون سه درصد است. جمعیت ایران نسبت به کل جمعیت جهان یک درصد بوده، به تعبیر دیگر ما به نسبت جمعیت کشورمان، دو برابر مقاله، در ژورنال‌های بین المللی به چاب رساندهایم.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم گفت: من از واژه تولید علم استفاده نکرده‌ام زیرا تولید علم به شش مولفه اصلی وابسته است که اگر این مولفهها فعال باشند یعنی تولید علم در آن کشور رخ می‌دهد.
وی توضیح داد: اولا مولفه مقاله است، دوم تولید و انتشار کتاب علمی و درسی معتبر، سوم تعداد عالمان و دانشمندان بومی و مقیم، چهارم تعداد گزارش‌های علمی و فنی، مولفه پنجم تعداد اختراعات است و نشانه آخر مساله تحقیق و تدوین استانداردهای بومی است. اگر این مجموعه در یک کشور فعال باشد یعنی تولید علم رخ می‌دهد. ما باید روی کتاب‌های علمی بیشتر کار کنیم و هنوز در این مرحله به حد قابل قبول نرسیده‌ایم.
رحیمی در پاسخ به این سوال که آیا چاپ مقالات منجر به تولید محصول شده است؟ گفت: تولید مقاله یعنی حرکت در مسیر دانش، این فارغ از این است که علم کابردی دارد یا خیر. قاعدتا ما اول باید بستر سازی کنیم، در ده سال اخیر نهادهای فناورانه متصل به دانشگاه با مدیریت و هدایت وزارت علوم در کشور شکل گرفته‌اند.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم بیان کرد: هم اکنون ما ۴۳ پارک علم و فناوری جامع و ۱۹۵ مرکز رشد در کشور داریم که در این مراکز و پارک‌ها بیش از ۷ هزار شرکت فعالیت می‌کنند. همچنین بیش از ۱۷۰۰ شرکت، از شرکت‌های دانش بنیان در این مراکز هستند.
وی افزود: تعداد فناورانی که در این شرکت ها مشغول هستند ۵۴ هزار نفر است. همچنین تعداد ایده‌هایی که تبدیل به محصول شده بیش از ۲ هزار ایده بوده است.
رحیمی گفت: میزان صادرات تا حدود ۱۰۰ میلیون دلار از سوی این مراکز و پارک‌ها صورت گرفته است. ما در این مدت پیشرفت کرده‌ایم مانند ونتیلاتور‌هایی که در شرکت‌هایی دانش بنیان تولید شده است. شرکت‌های دانش بنیان سریعا خودشان را با شرایط جامعه منطبق کردند زیرا تولیداتشان بومی بوده است.
وی افزود: محور سوم درباره بحثی است که مقام معظم رهبری هم بارها تاکید کرده‌اند که آن هم ارتباط دانشگاه با صنعت است که در این چند سال اخیر رشد شتابنده‌ای گرفته است. تعداد دورههای کارورزی و مهارت آموزی که در دانشگاه‌ها برگزار شده با سال‌های قبل قابل مقایسه نیست.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم بیان کرد: مجلس قانونی را تصویب کرده که ۴۰ درصد بودجه تمام شرکت‌های دولتی و غیردولتی باید از طریق دانشگاه‌ها و با عقد قرار داد هزینه شود. این ۴۰ درصد که در سال جاری بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان بوده در خزانه محفوظ است. دستگاه‌ها و شرکت‌هایی که نیازهای خود را اعلام می‌کنند، بعد از بررسی‌های لازم، این بودجه به آنها تعلق می‌گیرد.
وی بیان کرد: در سال ۹۷ دولت پیشنهاد خوبی برای زیر ساخت‌های علمی دادند که تصویب شد. سال گذشته ۴۰ میلیون یورو به تجهیز دانشگاه‌های کشور اختصاص پیدا کرد که این کمک بسیاری برای دانشگاه‌ها محسوب می‌شد و باعث شد تعداد زیادی از دانشگاه‌های ما آزمایشگاههای خود را مجهز کنند.
رحیمی گفت: البته سیاست ما در وزارت علوم این است که دانشگاه‌ها باید در پی احداث آزمایشگاههای مرکزی باشند یا اگر آزمایشگاه مرکزی دارند حتما آن را تقویت کنند. امسال این بودجه، مبلغ ۳۰ میلیون یورو شده که حدود ۱۰ میلیون یورو به وزارت بهداشت و ۲۰ میلیون یورو به وزارت علوم اختصاص پیدا کرده است.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم بیان کرد ادامه داد: ما مشکلی در تامین پایگاه‌های اطلاعات علمی کشور داریم که پیش بینی‌هایی برای آن شده و تلاش ما این است که به صورت رسمی دسترسی خود را با پایگاه‌های علمی بین المللی برقرار کنیم.
وی در خصوص برنامه‌های جدید در بخش معاونت پژوهشی وزارت علوم گفت: ما دو برنامه جدید داریم؛ اول اینکه ما برنامه ویژه برای ارتقا علوم پایه، علوم انسانی و اسلامی داریم که اینها در سال ۹۹ ابلاغ خواهد شد . ما دو برنامه جدی برای گسترشِ پذیرشِ دستیاران پژوهشی و جذب پژوهشگران در دانشگاه‌ها پژوهشگاه‌های کشور است.
رحیمی در خصوص رشد کمی و کیفی مقطع دکتری در کشور گفت: دورههای دکتری در کشور به صورت کمی و کیفی رشد پیدا کرده و ما بیش از ۱۰۰ هزار دانشجوی دکتری در کشور داریم. در هر سال۲۰ هزار دانشجوی دکتری در کشور فارغ التحصیل می‌شوند. این نیروها در کجا باید جذب شوند؟
وی تاکید کرد: سیاست وزارت علوم این است که افزایش کمی در دوره دکتری نداشته باشیم و بلکه به ارتقا کیفی آنها بپردازیم. ما بالفعل توان جذب این ۲۰ هزار دانشجوی دکتری را نداریم و در حالت عادی شاید بتوانیم۴، ۵ هزار نفر آنها را جذب کنیم.
معاون پژوهشی وزارت علوم بیان کرد: برخی از فارغ التحصیلان دکتری جذب شرکت‌های دانش بنیان و برخی در مراکز غیردولتی جذب می‌شوند. اما تلاش ما این است که آنها را در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به عنوان دستیار پژوهشی و یا پژوهشگران دکتری جذب کنیم.
رحیمی اظهار داشت: اگر اعتبار لازم داده شود ما هیچ حدی برای جذب آنها قائل نیستیم یعنی دانشگاه‌ها هر چقدر که اعتبار داشته باشند می‌توانند فارغ التحصیلان دکتری را جذب کنند.
وی افزود: اگر دانشگاه یا پژوهشگاهی تشیخص دهد که یک ایرانی مقیم خارج از کشور که دکتری خودش را گرفته است، می‌تواند جذب دانشگاه یا پژوهشگاه‌های داخلی شود، باید بتوانند آن را جذب کنند. حتی اگر شخصی خارجی باشد و در این مقاطع تحصیل کرده باشد و بخواهد در ایران فعالیت کند می‌توانند آن را جذب کنند.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا، مربوط به اینکه شما اشاره کردید که ایران در مقطع دکتری به مرحله کمی و کیفی خوبی رسیده است. اما از سوی دانشجویانی که اغلب اقدام به مهاجرت می‌کنند اعلام می‌شود که ایران در مقاطع دکتری و تحصیلات تکمیلی عملا چیزی برای ارائه و آموزش ندارد؟ گفت: به نظرم در مجموع این برداشت اشتباه است و ما اتفاقا وضعیت معکوسی داریم.
وی ادامه داد: بسیاری از شاگردان من که به دانشگاه‌های خارجی برای تحصیل در مقطع دکتری از کشور خارج شدند، بعد از بازگشت اذعان داشتند که دانشگاه‌های خارجی در مقطع دکتری چیزی اضافه‌تر از ایران نداشته‌اند.
رحیمی بیان کرد: در خصوص فارغ التحصیلان دکتری شاید بیش از آنچه که مبحث علمی مطرح باشد بحث اشتغال مطرح است. ما معتقدیم باید بتوانیم نیروهای دانش‌آموخته و علمی را در کشور جذب کنیم.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم گفت: شاید در یک دانشگاه ما دوره دکتری ضعیفی به نسبت یک دانشگاه خارجی داشته باشیم اما اینها موردی است. امکان ندارد داشنجویان دکتری در یک فضای ضعیف تحصیل کنند اما مقاله‌های علمی آنها جز بهترین مقالات قابل نشر باشد.
وی اظهار داشت: دانشگاه‌ها در چند سال اخیر به صورت خیلی محدود و معدود تعدادی دستیار پژوهشی و پسادکتری جذب کرده بودند و حتی در این زمینه دستورالعملی در هیأت امنای خود به تصویب رساندند، اما وزارت علوم در سال ۹۹ این برنامه را به یک طرح ملی تبدیل کرد که آیین نامه آن به زودی به دانشگاه‌ها ابلاغ می شود.
رحیمی تصریح کرد: بر اساس مذاکرات صورت گرفته با معاونت علمی ریاست جمهوری و صندوق حمایت از پژوهشگران، در سال های ۹۹ و ۱۴۰۰ برای پذیرش پژوهشگران پسادکتری جهشی رخ خواهد داد.
رحیمی بیان کرد: فکر می‌کنید سامانه علمی ایران یا راندمان و بازدهی نظام علمی ایران در سطح بین الملل چقدر است؟ شواهد و قرائن کمی این را می‌گوید که ایران رتبه یک را دارد زیرا ما با حداقل هزینه، حداکثر کاربری را بیرون می‌کشیم.
رحیمی اشاره کرد: ریشه تخلفات در این زمینه واکاوی خواهد شد، تخلف جایی اتفاق می‌افتد که به تولید انبوه دانشجو و دانش آموخته مواجه باشد، بدون اینکه زیرساخت لازم و نیروی انسانی علمی کافی داشته باشد این تخلفات در دانشگاه هایی دیده می شوند که تجهیزات مورد نیاز تامین نشده باشد.
وی با بیان اینکه بعد از تخلف دانشجو، اولین نفر استاد راهنما باید بازخواست شود گفت: اگر تخلفی در یک پایان نامه کارشناسی ارشد یا دکتری اتفاق رخ دهد، اولین شخص بازخواست شونده استاد راهنما خواهد بود.
معاون پژوهشی و فناوری وزارت علوم گفت: بعد از بازخواست از استاد راهنما، دومین مجموعه که باید بازخواست شوند هیأت داوران هستند. زیرا در عین حضور در جلسه دفاع، متوجه نشدند این پایان نامه تلقبی بوده و اصلا کار دانشجو نیست.
او تاکید کرد: پس از آن دانشگاه و نهادی بازخواست می‌شود که چنین دانشجویی تربیت کرده و در نهایت، نفر چهارمی که باید بازخواست شود خودِ دانشجو است.
