رئیس سازمان منابع طبیعی کشور در نشست خبری:
زیرمیز بازی تبدیل سازمان منابع طبیعی به بنگاه واگذاری زمین می‌زنیم/ سرعت بیابان‌زایی در ایران بیش از سه برابر بیابان‌زدایی است/ عرصه‌های منابع طبیعی مشمول طرح مولدسازی نمی‌شوند
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان این که سرعت بیابان‌زایی در ایران بیش از سه برابر سرعت ما در اجرای برنامه‌های بیابان‌زدایی است، گفت: ما زیر میز آن بازی می‌زنیم که در دهه‌های گذشته سازمان منابع طبیعی را به آن سمت سوق داده بودند، یعنی به سازمان ما نگاه از بالا به پایین داشتند و به عنوان بنگاه واگذاری زمین، چوب و معدن به این سازمان نگاه می‌کردند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، عباسعلی نوبخت در نشست خبری که عصر امروز به مناسبت «روز درختکاری» و «هفته منابع طبیعی» در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برگزار شد، گفت: براساس قانون، وظایف اصلی ما در سازمان منابع طبیعی حفظ، احیا، توسعه و بهره‌برداری است. درباره بهره‌برداری تفسیرهای متفاوتی وجود دارد. بهترین نوع بهره‌برداری از منابع طبیعی این است که بتوانیم به جای آسیب زدن به عرصه‌های طبیعی، از سایر کاربری‌هایی که پوشش گیاهی می‌تواند برای ما به ارمغان بیاورد، استفاده کنیم، یعنی باید نوعی جامع‌نگری را بین تمام فاکتورهایی که در طبیعت تشکیل‌دهنده اکوسیستم هستند، به واسطه مدیریت صحیح در پیش بگیریم.
وی افزود: منظور از بهره‌برداری صحیح از منابع طبیعی این است که بتوانیم کارکردهای غیرقابل مبادله یا غیربازاری پوشش گیاهی را پویاتر کنیم تا تاثیرگذاری بیشتری روی زندگی مردم داشته باشیم. برای رسیدن به این هدف نیز باید زیر میز آن بازی بزنیم که در دهه‌های گذشته سازمان منابع طبیعی را به آن سمت سوق داده بودند، یعنی به سازمان ما نگاه از بالا به پایین داشتند و به عنوان بنگاه واگذاری زمین، چوب و معدن به این سازمان نگاه می‌کردند.
تدوین برنامه راهبردی ۵ ساله و افق ۲۰۵۰ در سازمان منابع طبیعی
نوبخت درباره راهکار مدیریت جدید سازمان منابع طبیعی برای تغییر نوع نگاه به این سازمان گفت: برای رسیدن به این هدف، برنامه راهبردی ۵ ساله سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور را تدوین کرده‌ایم تا هر عزیزی که در آینده سکان‌دار این سازمان می‌شود، بتواند این برنامه را با استفاده از تمام ظرفیت‌های داخل و خارج سازمان پیش ببرد و به‌زودی از این برنامه رونمایی خواهد شد.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: برنامه دیگری که براساس اصول کارشناسی و با استفاده از ظرفیت متخصصان دانشگاه‌ها، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و سایر دلسوزان و صاحب‌نظران عرصه منابع طبیعی در دست تدوین داریم، افق ۲۰۵۰ سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور است که نقشه راه این سازمان برای تحقق برنامه‌ها و اجرای فعالیت‌های گوناگون در بلندمدت محسوب خواهد شد.
توجه به اصل مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز در تمام فعالیت‌ها
معاون وزیر جهاد کشاورزی با تاکید بر لزوم توجه ویژه به مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز گفت: در برنامه ۵ ساله و افق ۲۰۵۰ سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، تمام اقدامات ما براساس اصل مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز خواهد بود و همچنین مدیریت عرصه‌های منابع طبیعی را براساس توانمندسازی جوامع محلی پیش خواهیم برد.
وی در ادامه تاکید کرد: علاوه بر این برنامه‌ها، نظام‌نامه مردمی‌سازی منابع طبیعی نیز در دست تدوین قرار دارد و معتقدیم باید منابع طبیعی کشور باید با مردم و برای مردم مدیریت شود.
سرعت اجرای طرح‌های آبخیزداری به سالانه ۸ میلیون هکتار خواهد رسید
نوبخت درباره مساحت عرصه‌های طبیعی تحت تأثیر از فرسایش آبی و خاکی کشور توضیح داد: از ۱۶۵ میلیون هکتار عرصه منابع طبیعی کشورمان، ۱۲۵ میلیون هکتار در قلمروی فرسایش آبی قرار دارد که خسارات سیل عمدتا در این عرصه‌های رخ می‌دهد. همچنین ۳۳ میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی کشور در معرض فرسایش بادی قرار دارد که تمام فعالیت‌ها در این عرصه‌ها با هدف مقابله با بیابان‌زایی انجام خواهد داد.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: در گذشته مطالعات آبخیزداری ۳۹ میلیون هکتار از ۱۲۵ میلیون هکتار از عرصه‌های تحت تاثیر فرسایش آبی انجام شده است که در طول سنوات اخیر از این مقدار، در مساحتی به اندازه حدود ۲۰ میلیون هکتار فعالیت آبخیزداری اجرا شده و ۱۹ میلیون هکتار دیگر هنوز باقی مانده است که در صورت تامین اعتبارات توسط دولت، این کار در سه سال آینده انجام خواهد شد.
برداشت ۳۰۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری
معاون وزیر جهاد کشاورزی با تاکید بر لزوم افزایش سرعت اجرای عملیات آبخیزداری برای تکمیل اجرای این فعالیت در ۹۰ میلیون هکتار باقیمانده از کل عرصه‌های طبیعی کشور که به آبخیزداری نیاز دارند، عنوان کرد: برای تکمیل اجرای طرح‌های آبخیزداری در سراسر کشور، معاونت آبخیزداری در حال تهیه برنامه آبخیزداری ۹۰ میلیون هکتاری است که در قالب دو برنامه هفتم و هشتم توسعه در سطح کلان کشور مطرح خواهد شد. در این برنامه قرار است که سالانه ۹ میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی مورد نیاز تحت مطالعه قرار گیرد و هر سال عملیات آبخیزداری در ۸ میلیون هکتار اجرا شود.
وی در ادامه گفت: با توجه به ضرورت افزایش سرعت اجرای عملیات آبخیزداری در کشور، مجلس شورای اسلامی تصویب کرده است که ۳۰۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی برای اجرای فعالیت‌های آبخیزداری برداشت شود که امیدواریم این مبلغ در سال آینده تخصیص داده شود.
مراتع مظلوم‌ترین پوشش گیاهی کشور هستند
نوبخت در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به وجود بیش از ۸۰ میلیون هکتار مرتع در سطح کشور گفت: مراتع مظلوم‌ترین پوشش گیاهی کشور محسوب می‌شوند، چراکه معمولا وقتی یک آسیب به جنگل‌ها وارد می‌شود، به سرعت همه متوجه می‌شوند، اما چون پوشش گیاهی مراتع، علفی است، وقتی یک مرتع از درجه یک به درجه دو یا درجه سه یا بیابان تبدیل می‌شود، این اتفاق برای عموم مردم قابل تشخیص نیست و به همین دلیل، تمرکز بر اتفاقاتی که باعث تخریب مراتع می‌شود، کمتر است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: برای جلوگیری از تداوم تخریب مراتع در سطح کشور، تهیه طرح ۵۰ میلیون هکتاری مراتع که عمدتا مربوط به مراتع فقیر موجود در سطح کشور هستند را کلید زده‌ایم که بخش قابل توجهی از این طرح تا امروز تهیه شده است و در آینده نزدیک تکمیل خواهد شد.
سالانه یک میلیون هکتار بیابان‌زایی و ۳۰۰ هزار هکتار بیابان‌زدایی می‌شود
رئیس سازمان منابع طبیعی کشور همچنین درباره برنامه سازمان متبوع خود برای مقابله با بیابان‌زایی توضیح داد: در کشورمان سالانه یک میلیون هکتار بیابان تولید می‌شود که البته سازمان منابع طبیعی با استفاده از اعتبارات و توان موجود می‌تواند با ۳۰۰ هزار هکتار بیابان‌زایی مقابله کند، این یعنی سرعت بیابان‌زایی در ایران بیش از سه برابر سرعت ما در اجرای برنامه‌های بیابان‌زدایی است. البته برای رفع این معضل برنامه ۳ میلیون هکتاری مقابله با بیابا‌زایی و پروژه توانمندسازی جوامع محلی در راستای بیابان‌زدایی را در دست اجرا قرار داده‌ایم.
وی در ادامه تاکید کرد: به نتیجه رسیدن همه این فعالیت‌ها بدون فعال کردن برنامه مدیریت جامع حوضه آبخیر میسر نخواهد بود. البته این برنامه از گذشته در کشورمان فعال بوده است، ولی ما به دنبال افزایش سرعت آن هستیم. در همین راستا نیز موافقتنامه‌‌های اجرایی مربوطه را با سازمان برنامه و بودجه کشور به امضا رسانده‌ایم که در همین راستا نیز قرار است برای حوضه‌های آبخیز دریاچه ارومیه، اترک و گرگان‌رود ردیف‌های بودجه جداگانه‌‌ای در نظر گرفته شود.
فعالیت‌های آبخیزداری باید با نگاه جامع‌نگر انجام شود
نوبخت در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: تمام این برنامه‌ها را بیان کردم تا مردم و کارشناسان گمان نکنند که سازمان منابع طبیعی همه فعالیت‌های خود را رها کرده و فقط به فکر اجرای طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در ایران است. این طرح بخش کوچکی از مباحث مربوط به مدیریت جامع حوضه آبخیز را تشکیل می‌دهد که در کنار سایر برنامه‌ها به دنبال اجرای آن هستیم.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: فعالیت آبخیزداری ما نباید به آبراهه‌داری معطوف شود. در گذشته فعالیت‌های آبخیزداری در همه زمینه‌های بیولوژیک، بیومکانیک و مکانیک انجام می‌شد، اما وزن فعالیت‌های مکانیک همیشه در این زمینه بیشتر بوده است، زیرا به نظر می‌رسد پیش از این در سازمان ما کسانی که باید اقدامات فنی را انجام می‌دادند، نگاه جامع‌نگر نداشتد، ولی اعتقاد من لزوم اعمال مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز با نگاه جامع‌نگر است.
وی در همین راستا گفت: پیش از این پروژه‌های آبخیزداری که به اعتبار زیادی نیاز داشتند، در زمینه کاری خود موفق بودند، اما به هدف اصلی فعالیت آبخیزداری یعنی جلوگیری از فرسایش خاک نمی‌رسیدند، زیرا در بالادست فعالیت‌های آبخیزداری که در گذشته انجام می‌شد، حفاظت از خاک و پوشش گیاهی براساس اصول بیولوژیک رعایت نمی‌شد، اما حالا براساس برنامه مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز، توجه ویژه‌ای به اقدامات بیولوژیک و بیومکانیک در کنار اقدامات مکانیکی در اجرای عملیات آبخیزداری صورت گرفته است.
اتصال ۱۱ استان به سامانه پنجره واحد مدیریت زمین
نوبخت با بیان این که نخ تسبیح فعالیت‌های منابع طبیعی جلوگیری از از دست رفتن عرصه‌های طبیعی است، گفت: برای رسیدن به این هدف اخیرا سامانه پنجره واحد مدیریت زمین در سراسر کشور در دست اجرا قرار گرفته است که تا کنون ۱۱ استان به این سامانه متصل شده‌اند و در ۲ استان نیز در حال پایش عرصه‌ها برمبنای ارائه اطلاعات صحیح در زیرسامانه‌های مربوطه به کاربران هستیم.
وی افزود: سامانه پنجره واحد مدیریت زمین، زیرسامانه‌هایی برای بررسی تقاضاهای مربوط به دریافت عرصه‌های طبیعی دارد که در این زیرسامانه‌ها افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند از سازمان منابع طبیعی و سایر دستگاه‌های متولی عرصه به صورت اینترنتی درخواست بدهند و نیازی نیست که برای این کار به ادارات مختلف مراجعه حضوری داشته باشند.
کاشت ۴۰ میلیون نهال در سراسر کشور در هفته منابع طبیعی
نوبخت با اشاره به طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در ایران گفت: این طرح که از سال آینده به مدت چهار سال در سراسر کشور اجرایی خواهد شد، قرار نیست فقط در برخی نقطه خاص کشور اجرا شود، بلکه براساس اسناد پشتیبانی که برای این طرح تهیه شده، این طرح قرار است با مشارکت مردم و همه دستگاه‌های دولتی و غیردولتی در اقلیم‌های مختلف کشور و با استفاده از گونه‌های متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه اجرایی شود.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: برنامه کاشت میلیاردی درخت فقط مخصوص به ایران نیست و در سایر کشورهای جهان از جمله کشورهای اطراف ما نیز چنین برنامه‌ای در دست اجرا قرار دارد؛ به نحوی که در پاکستان برنامه کاشت ۱۰ میلیارد نهال پیگیری می‌شود و همچنین اخیرا طرح کاشت ۴.۵ میلیارد نهال در ترکیه نیز به پایان رسید. علاوه بر این عربستان هم برنامه دارد که ۵۰ میلیارد نهال تولید کند که ۱۰ میلیارد از آنها را در داخل و ۴۰ میلیارد دیگر را در خارج از کشور خود بکارد. در این زمینه حتی کشور افغانستان هم از گذشته برنامه کاشت یک میلیارد درخت را در دستور کار قرار داده است.
وی با بیان این که در هفته منابع طبیعی ۴۰ میلیون نهال در سراسر کشور کاشته خواهد شد، عنوان کرد: در سال ۱۴۰۱ به میزان ۲۵ میلیون نهال توسط پیمانکاران نهالستان‌ها برای سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تولید شده است و همچنین پیمانکاران ۱۵ میلیون نهال را به عنوان تهاتر تولید کرده‌اند که در مجموع از این ۴۰ میلیون نهال برای روز درختکاری و هفته منابع طبیعی استفاده می‌شود. البته ما توزیع این نهال‌ها را حدود سه هفته قبل یعنی سه هفته بعد از خزان درختان پهن‌برگ آغاز کرده‌ایم و هفته منابع طبیعی پایان کار کاشت ۴۰ میلیون درخت در سال جاری است.
جنگل‌های ایران از نظر کیفیت دچار سیر نزولی شده‌اند
نوبخت همچنین به مساحت جنگل‌های کشور و آسیب‌های وارده به آنها نیز اشاره کرد و گفت: در کشورمان ۱۴ میلیون و ۳۷۵ هزار هکتار جنگل در نواحی رویشی مختلف وجود دارد که مساحت آنها با در نظر گرفتن بیشه‌زارها مجموعا به حدود ۱۷ میلیون هکتار می‌رسد.
وی افزود: متاسفانه بخش قابل توجهی از جنگل‌های کشور از نظر کیفیت دچار سیر نزولی شده‌اند، به طور مثال جنگل‌های شمال از سال ۶۹ دچار آفات و بیماری هستند و در جنگل‌های زاگرس نیز یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار تحت تاثیر زوال و خشکیدگی بلوط قرار گرفته‌اند. همچنین پروانه سفید جوانه‌خوار نیز در سال‌های اخیر باعث آسیب زدن به بخش زیادی از جنگل‌های زاگرس شده است که سال گذشته هجوم این آفت به اوج خود رسید.
وجود برنامه دقیق برای کاشت یک میلیارد درخت در ایران
نوبخت با بیان این که بخش زیادی از نهال‌های تولیدی در طرح کاشت یک میلیارد درخت در ایران برای احیا و توسعه اراضی جنگلی صرف خواهد شد، گفت: در برنامه کاشت یک میلیارد درخت در چهار سال قرار نیست عرصه‌هایی که کاربری طبیعی مراتع یا بیابان دارند، به جنگل تبدیل شوند. بلکه قصد داریم برای پویایی پوشش گیاهی در سطح کشور با یک برنامه دقیق در این زمینه جلو برویم.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: با توجه به مباحث قرنطینه‌ای که در زمینه واردات چوب وجود دارد، در حال حاضر میزان واردات کشورمان به اندازه مصرف صنایع چوبی نیست، به همین دلیل بخش قابل توجهی از نهال‌های تولیدی در برنامه کاشت یک میلیارد درخت در ایران را به سمت زراعت چوب می‌بریم تا به این صورت بخشی از قاچاق چوب در عرصه‌های جنگلی نیز کاهش یابد.
تولید ۳۰۰ میلیون نهال برای زراعت چوب در برنامه کاشت یک میلیارد درخت
معاون وزیر جهاد کشاورزی در ادامه اظهارات خود گفت: در همین زمینه در برنامه چهارساله کاشت یک میلیارد درخت در ایران، ۳۰۰ میلیون اصله نهال برای زراعت چوب در نظر گرفته خواهد شد، البته بررسی‌های ما نشان می‌دهد که برای رفع کامل نیاز صنایع چوبی باید ۵۰۰ میلیون نهال با هدف زراعت چوب تولید شود.
وی در پایان تصریح کرد: با توجه به این که عرصه‌های منابع طبیعی کشور شامل جنگل‌ها، مراتع و ... همگی به عنوان انفال عمومی سند خورده‌اند، هیچ‌کدام از این عرصه‌ها مشمول طرح مولدسازی که اخیرا در دولت مطرح شده است، نخواهند شد.
