جزئیات تولید مستند رخ از زبان تهیه‌کننده/ هیچ منفعت مالی نبردم/ شرط کردم کار سانسور نشود
سیدمازیار هاشمی می‌گوید: من در ساخت مستند رخ هیچ منفعت مالی نبردم و بیشتر براساس علاقه شخصی خودم آن را ساختم درحالیکه باید سازمان‌ها از ساخت این فیلم‌ها حمایت کنند و شرایطی را فراهم کنند که بتوان با یک بودجه حداقلی به افرادی که در این مستندها حضور دارند، مبلغی نیز به عنوان هدیه پرداخت شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مجموعه مستندهای رخ که پرتره‌ای از سینماگران و گفتگو با آنهاست، در نوروز 99 پخش شد. هر قسمت از این مجموعه به یک سینماگر اختصاص داشت و هنرمندانی همچون کیومرث پوراحمد، علیرضا داودنژاد، سیروس الوند، حسن فتحی، مسعود جعفری جوزانی، همایون اسعدیان، بهروز افخمی، جمال شورجه، محمدحسین لطیفی، امین تارخ، ثریا قاسمی، کامبوزیا پرتوی، ابوالحسن داودی، داریوش فرهنگ، افسانه بایگان، مسعود کرامتی، روح‌اله حجازی، بیژن میرباقری، محمدعلی باشه‌آهنگر، سیروس گرجستانی و سیدضیاءالدین دری در آن حضور داشتند.
سیدمازیار هاشمی (تهیه‌کننده مجموعه مستندهای رخ) درباره هدف این مستندها گفت: من فعالیت خود را از تلویزیون آغاز کردم و از سال 89 تا امروز کارهای مختلفی در زمینه‌های مختلف از تله‌فیلم تا آیتم را ساخته‌ام و بیش از 150 فیلم مستند و تله‌فیلم را به عنوان تهیه‌کننده کار کرده‌ام. از سال 91 این طرح و دغدغه در ذهن من بود که یکسری مجموعه مستند به‌عنوان تاریخ شفاهی سینمای ایران بسازم و در آن از شخصیت‌های مهم و همه عوامل سینما گفتگوهایی بگیریم که ضمن روایت نقش خودشان در سینما، وضعیت سینمای دوران خود را تشریح کنند.
وی ادامه داد: من از سال 80 در سینما فعالیت می‌کردم و با کارگردان‌‌ها و افراد مختلفی کار کردم و تفاوت شیوه آنها در کار برای من همشیه جذاب بود. همیشه دوست داشتم با این افراد گفتگوهایی انجام دهم به صورتی که هر قسمت از آن تبدیل به یک پرتره شود. هدف دیگرم این بود که فیلمی از شخصیت‌های مختلف سینما باقی بماند که بعدها تبدیل به یک گنجینه شود که اگر مثلا بعد از چند سال هر کدام از این عزیزان در بین ما نبودند، بتوانیم از این فیلم‌ها استفاده کنیم.
هاشمی افزود: بعد از دو سال چانه‌زنی با تلویزیون، سال 93 ساخت آن تصویب شد و هم‌اکنون شش سال است که این مستندها در حال ساخت است و 42 قسمت از آن ساخته شده که حدود 16 قسمتش در نوروز 99 پخش شد. میانگین ساخت هر قسمت مستند رخ برای هر فرد حدود شش روز طول کشید.
تهیه‌کننده مستند رخ با اشاره به اینکه متاسفانه به روایت تاریخ معاصر و حفظ آن کمتر توجه می‌شود، گفت: ما یاد گرفته‌ایم که حتما باید از مساله‌ای عبور کنیم و یک نسل دیگری بیاید تا مسائل دوره گذشته را بررسی کند. مثلا یکی از فیلمسازان محبوب من، فریدون گله است و برایم همیشه سوال بود که چرا هیچ مطلب مستند یا مصاحبه‌ای از او وجود ندارد.
وی در پاسخ به این سوال که وظیفه جمع‌آوری تاریخ معاصر و شفاهی برعهده کیست، گفت: متاسفانه آنقدر حفره و ضعف در برخی نهادهای فرهنگی وجود دارد که اصلا نمی‌توان انتظاری از آنها داشت. از سوی دیگر ساخت فیلم‌هایی همچون مجموعه مستند رخ مشکلات متعددی دارد. در بحث مسائل مالی هیچ پشتیبانی قوی از ساخت اینگونه مستندها وجود نداشته و افرادی که با آنها مصاحب می‌شود نیز خیلی سخت راضی می‌شوند و به آسانی اعتماد نمی‌کنند که هر کدام دلایل شخصی خودشان را دارند.
وی ادامه داد: من در ساخت مستند رخ هیچ منفعت مالی نبردم و بیشتر براساس علاقه شخصی خودم آن را ساختم درحالیکه باید سازمان‌ها از ساخت این فیلم‌ها حمایت کنند و شرایطی را فراهم کنند که بتوان با یک بودجه حداقلی به افرادی که در این مستندها حضور دارند، مبلغی نیز به عنوان هدیه پرداخت شود.
هاشمی درباره نحوه انتخاب هنرمندان حاضر در مستند رخ گفت: فهرست اولیه‌ای تهیه شد که شامل فیلمبرداران، کارگردانان، آهنگسازان و بخش‌های دیگر سینما بودند اما تمام مستندهای رخ که تا امروز ساخته شده به کارگردان‌‌ها و بازیگران پرداخته و قرار است در آینده برای کامل شدن این مجموعه به شخصیت‌ها و مشاغل دیگر سینما نیز توجه شود.
وی درباره تفاوت تدوین قسمت‌های مختلف و اینکه یک قسمت؛ روایت تاریخی دارد و قسمت دیگر اینگونه نیست، گفت: ساختار کلی قسمت‌های مستند رخ یکسان است اما از آنجا که من معتقدم نباید به ساخت مستند به‌صورت کنتراتی نگاه کرد و مثلا یک مجموعه 40 قسمتی را فقط با یک کارگردان ساخت، سعی کردم با همکاری با کارگردان‌های مختلف، تنوع را حفظ کنم و این مجموعه با حضور 16 کارگردان مختلف ساخته شد.
وی ادامه داد: من قسمت اول این مجموعه را ساختم و یک شکل روایت برایش تعریف کردم و ساختارش طوری بود که از کودکی تا امروز را روایت می‌کرد اما بعضی از این شخصیت‌ها علاقه‌ای ندارند راجع به بخش‌هایی از زندگی‌شان یا برخی از آثاری که کار کردند، صحبت کنند. به همین دلیل ما برای آنکه روایت درست پیش برود تغییراتی در آن ایجاد می‌کنیم تا هم به اثر لطمه نخورد و هم اعتماد هنرمندی که در فیلم حضور دارد، از ما سلب نشود.
هاشمی در پاسخ به این سوال که آیا صداوسیما و شبکه مستند؛ ممیزی زیادی روی این آثار انجام داد یا خیر، گفت: من از روز اول با مدیر شبکه شرط کرده بودم که اگر قرار است حرف‌هایی که در فیلم زده می‌شود؛ سانسور شود ساخت آن فایده‌ای ندارد. حتی برآورد و بودجه کم و شرایط سخت ساخت را قبول کردم اما قول گرفتم که فیلم‌ها کمترین سانسور را داشته باشند. البته ما در زمان ساخت به خط قرمزهای کلی و حدودی که وجود دارد، احترام گذاشتیم و آنها را رعایت کردیم. کار سخت بود و سانسور نشدن خواسته اصلی کسانی بود که در مستندها حضور داشتند و تقاضا داشتند که حرف‌هایشان قیچی نشود.
