ایلنا گزارش می‌دهد؛
آینده‌ی تاریکِ علی‌اکبر عرب/ سختی‌های بازنشستگی پیش از موعدِ کارگرانِ دارای بیماری‌های خاص
بازنشستگی پیش از موعد برای کارگرانی که دارای بیماری‌های خاص هستند و توان کار کردن ندارند، تبدیل به یک آرزو شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، روزگارِ تلخی است که زندگی یک خانواده پنج نفره در یکی از شهرستان‌های همدان با ماهیانه ۵۰۰ هزار تومان بگذرد؛ آنهم این روزها که سبد معاش خانوار که از سوی کمیته دستمزد شورای عالی کار به صورت ماهانه تعیین می‌شود، از مرز ۸ میلیون تومان نیز گذشته است. پنج سال است که دیستروفی عضلانی خانه‌نشینش کرده و بعد از ۲۰ سال کار مداوم، از کار افتاده شده؛ «باور کنید روز نیست که تحقیرم نکنند، چون توانایی تأمین معاش همسر و سه فرزندم را ندارم؛ آقایی در اداره بیمه بود که حالا فوت کرده؛ به من می‌گفت باید بمیری تا به بچه‌ات مستمری بدهند. این درد بزرگی است که برخی آدم‌ها بر دوش حمل می‌کنند؛ این راست است که بعضی مرگ‌شان برای تأمین معاش خانواده سودمندتر است تا زندگی‌شان. چون از کار افتاده هستیم. باورکنید این درد بزرگی است. دردی که شانه‌های هر کسی را خمیده می‌کند.»
علی‌اکبر عرب حالا نگران سرنوشت پسر ۲۰ ساله‌اش هم هست که همچون پدر، از ابتدای تولد دچار بیماری دیستروفی عضلانی است. او از کفش فروشی تا خامه‌فروشی را طی این ۲۰ سال تجربه کرده و مرتباً بیمه‌پردازی کرده است. مخارج زندگی همسر و سه فرزندش را باید تامین کند اما بیمه حاضر نشده بازنشستگی پیش از موعد برایش صادر کند تا در این سالها که بیماری‌اش پیشرفته شده و او را ویلچرنشین کرده بتواند گذران زندگی کند. دیستروفی عضلانی بعد از چند سال از ابتلا پیشرفته می‌شود. علی‌اکبر عرب بیست سالی که تا حدودی توان کار کردن داشته؛ همه قدرت خود را به کار بسته تا برای تأمین مخارج زندگی به کار مشغول باشد. چند سال پیش یک حادثه نیز برای اتفاق افتاده که موجب شد تا روند از کار افتادگی‌اش سرعت بگیرد. او از ارتفاع حدود نیم طبقه‌ای سقوط می‌کند که باعث آسیب‌دیدگی مهره‌های کمرش می‌شود.
حالا ۵۱ سال سن دارد اما بیمه آن زمان که بیماری خانه‌نشینش کرده؛ برایش رای بازنشستگی پیش از موعد صادر نکرده تا بتواند در این سالها در تامین معاش کمک حالی داشته باشد. سال‌های اول زندگی که بیمه‌اش را پرداخت می‌کرده، معلولیت خفیف داشته است. چندی بعد بیماری پیشرفت کرده اما بیمه حاضر نیست رای بازنشستگی پیش از موعد بزند.
بیمه گفته باید ۳۰ سال سابقه کار داشته باشید
علی اکبر عرب به اداره بیمه تویسرکان مراجعه کرده اما آرای کمیسیون پزشکی به نفع او نبوده و هنوز در خصوص حکم بازنشستگی پیش از موعدش اقدامی صورت نگرفته است. این بیماری عوارض اختلال حرکتی دارد، اگر یک هفته در جایی بی‌حرکت باشی، عضلات کاملاً جمع شده و حرکت کردن مصیبت اعظم خواهد بود. علاوه بر آن حادثه‌ای در گذشته برایش اتفاق افتاده که موجب شده مهره‌های کمرش نیز دچار مشکل شود. پرونده او همچنان مفتوح است و همین مسئله پنج سال رنج با خود به زندگی او و خانواده‌اش آورده است.
او می‌گوید: از وقتی در تمام این ۲۰ سال مرتباً بیمه‌پردازی می‌کردم به این امید که آتیه آرامی داشته باشم؛ لااقل اگر می‌دانستم که قرار است، هیچ‌وقت از مزایای بیمه استفاده نکنم، دستِ کم پول بیمه ماهانه‌ام را پس انداز می‌کردم، الان بیشتر به کار می‌آمد. از سن ۴۵ سالگی تاکنون ویلچری شده‌ام و این تامین معاش را برای خانوده‌ام سخت کرده است. واقعیت این است که وقتی تمام عمری که توان کار داشته‌ام، با تمام وجود کار کرده و شاغل بودم چرا باید طعم تحقیر و بی‌آبرویی را بچشم؟
پاسخ بیمه به این کارگر این بود که یا باید ۳۰ سال سابقه کار داشته باشی یا به سن ۶۰ سال رسیده باشی که البته اینها شرایط عادی بازنشستگی است. به این معنا بیمه با بازنشستگی پیش از موعد این فرد موافقت نکرده است. او خواستار این است که اگرچه چند سالی از زمان آخرین بیمه‌پردازی‌اش گذشته اما رای کمیسیون پزشکی مبنی بر توانایی انجام کار مجدداً بررسی شود.
او می‌گوید؛ حتی مراجعه به بیمه تامین اجتماعی نیز از ابتدا برایش سخت بوده و هر بار مصیبتی عظیم برای مراجعه به بیمه از سر گذرانده است. جاده‌ها مناسب‌سازی نیست و بالا و پایین رفتن از پله‌ها برایش ممکن نبوده است.
همین است که حالا ۵ سال از آن روزها گذشته و این مدت حتی پولی برای بیمه‌پردازی نیز نداشته است. شاید اگر این مدت بیمه‌پردازی‌اش را ادامه می‌داد، امیدی برای بازنشستگی داشت. اما اکنون رویای بازنشسته شدن حتی با تعداد روز کمتر از ۳۰ نیز برایش آرزو است.
گفتنی است علیرغم تماس‌های مکرر خبرنگار ایلنا، بیمه تامین اجتماعی تویسرکان تا زمان نگارش گزارش در خصوص مشکلات این کارگر پاسخی نداد.
کدام اصلاحات قانونی لازم است؟
در حال حاضر تمام قوانین بازنشستگی پیش از موعدی که برای افراد دارای بیماری خاص وجود دارد، مربوط به افراد شاغل در بخش دولتی است و افراد دارای معلولیت شاغل در بخش خصوصی عملاً به دلیل بیماری نمی‌توانند بازنشستگی پیش از موعد بگیرند.با توجه به الحاق ایران به کنوانسیون بین‌المللی حقوق معلولان و با استناد به بند (ث) ماده ۲۸ کنوانسیون، حصول اطمینان از دسترسی افراد معلول به مزایا و برنامه‌های بازنشستگی، چندی پیش از سوی دبیرخانه ستاد پیگیری قوانین بیمه تأمین اجتماعی معلولان کشور واقع در جامعه معلولین استان مرکزی موارد و ملزوماتی را برای «اصلاح قوانین پوشش بیمه تأمین اجتماعی، نحوه بازنشستگی پیش از موعد و از کار افتادگی معلولان کشور» پیشنهاد داد که توجه به دلیل فرسایش مضاعف توان جسمی، روحی یا توأمان افراد دارای معلولیت به ویژه معلولیت‌های خیلی شدید و شدید در مقایسه با افراد غیرمعلول دارای سابقه کار و کاهش شاخص‌های سلامت افراد دارای معلولیت ناشی از این فرسودگی و هرگونه عوارض ناشی از معلولیت اولیه و بروز معلولیت‌های ثانویه را ضروری می‌نماید. برخی از این موارد به شرح زیر است:
_تطبیق و تعمیم بیمه بازنشستگی افراد دارای معلولیت با قانون بازنشستگی جانبازان عزیز انقلاب اسلامی.
_کلیه افراد معلولان در بخش دولتی مدیریت خدمات کشوری و کارکنان مشمول قانون کار (تأمین اجتماعی) و بخش غیردولتی (حرف و مشاغل آزاد) به شرط داشتن حداقل ۱۵ سال تمام سابقه خدمت و یا پرداخت حق بیمه بر اساس درخواست کتبی آنان و تصویب صندوق بازنشستگی یا سازمان بهزیستی کشور الزاماً بدون شرط سنی (آقایان ۵۰ سال و خانم‌ها ۴۵ سال) با افزودن سنوات خدمت ارفاقی برای افراد دارای معلولیت خفیف، متوسط، شدید و خیلی شدید (لحاظ سنوات تا پوشش ۳۰ سال خدمت) که شامل حال تمامی افراد معلول گردد.
_پیگیری تشکیل صندوق ویژه بازنشستگی افراد دارای معلولیت.
_تمام افراد معلول بالای ۱۸سال با پرداخت حق بیمه بین ۱۰ تا ۲۰ سال (نسبت به شدت معلولیت) با حداقلِ تعرفه نسبت به بقیه اقشار تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار گیرند، با لحاظ سنوات ارفاقی تا پوشش ۳۰ سال خدمت (کودکان و ورزشکاران معلول با امتیاز ویژه‌ای در نظر گرفته شوند).
_تمامی معلولان شدید و خیلی شدید از حداقل مستمری ماهیانه برابر با ۳۰% حقوق پایه اداره کار تا زمان بهره‌مندی از خدمات بازنشستگی پیش از موعد و خانواده‌های آنان یا کسانی که مسئولیت نگهداری از معلول را برعهده دارند (از جمله کارکنان مراکز نگهداری، توانبخشی و اجتماعی و...)، از قوانین بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور بهره‌مند گردند.
_حضور ۲ پزشک به عنوان‌نماینده معلولان با تأیید سازمان بهزیستی و یا تشکل‌های معلولان با حق رأی نهایی در کمیسیون‌های تشخیص از کارافتادگی و بازنشستگی به منظور جلوگیری از تضییع حقوق معلولان با توجه به شرایط خاص آنها.
_تمام معلولان شاغل در بخش دولتی و غیردولتی (مراکز کسب وکار، مشاغل خانگی و...) از پرداخت مالیات وحق بیمه معاف گردند.
_کارفرمایانی که در مراکز کسب و کار خود، معلولین را استخدام نمایند مشروط بر آنکه مدت قرارداد استخدامی آنان با معلول شاغل بیش از یک سال باشد، از پرداخت حق بیمه کارفرما معاف گردد.
_تشکیل صندوق بیمه تکمیلی طلایی ویژه معلولان و خانواده‌های آنها جهت بهره‌مندی تمام افراد معلول از خدماتی شامل تهیه لوازم توانبخشی و... . با توجه به محدودیت منابع مالی سازمان بهزیستی، پیشنهاد می‌گردد اداره این صندوق زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صورت پذیرد.
_ تأمین بودجه لازم جهت پرداخت بیمه کارفرمایی معلولان و تأسیس صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی آنان در راستای تقویت و حمایت از اشتغال معلولان.
_ تسریع در بررسی و تصویب پیشنویس لایحه قانون حمایت از کارآفرینی و اشتغال معلولان در دولت و کمیسیون‌های مربوطه با بیست و یک ماده، و اجرای طرح بیمه بیکاری پسران و دختران بیکار معلول و بازنشستگی زنان و دختران معلول.
_ پیش‌بینی مجازات در برابر عدم انجام مقررات حمایتی از حقوق معلولین با تأسیس کمیسیون رسیدگی به شکایات معلولین.
اگرچه فعالان حوزه معلولان این پیشنهادت را مطرح کرده‌اند اما هنوز به هیچ کدام از آنها توجهی نشده و فعلا قواعد بازنشستگی برای عمده جامعه معلولان که کارگر هستند، ناقص است. این یعنی زندگی‌های زیادی از معلولان و خانواده‌های زیادی به دلیل عدم توانایی برای کار به نابودی کشیده می‌شود.
گزارش: مریم وحیدیان
