در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
دستور جابه‌جایی کارخانه قند از حریم چغازنبیل صادر شده/ ضرورت ایجاد مقر یگان حفاظت در پایگاه این میراث جهانی
مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفتتپه درباره احداث کارخانه قند، یادمان شهدا و تسطیح بخشی از زمین‌های حریم چغازنبیل توضیحاتی را ارائه داد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، عرصه و حریم محوطه میراث جهانی چغازنبیل در تعرضی دائمی از سوی مسئولان و مردم قرار دارد؛ محوطه‌ای ۶۰۰ هکتاری که کار حفاظت را در نبود یگان حفاظت مستقل برای این پایگاه جهانی دشوار و حتی ناممکن می‌کند. چندی پیش خبر از ساخت کارخانه قندی با نام چغازنبیل در حریم این اثر جهانی به گوش رسید؛ ساخت و سازی که در تعارض آشکار با ضوابط این میراث ارزشمند قرار داشت. در همین زمان، ساخت یادمان شهدا در حریم درجه یک چغازنبیل و همچنین تسطیح برخی از زمین‌های اطراف بنا دیگر خبرها برای این اثر بود.
«عاطفه رشنویی» مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفتتپه درباره آخرین وضعیت این اثر ثبتی پس از وقایعی که ذکر شد، توضیحاتی را ارائه کرد.
با وجود اینکه حدود ۱۵ سال از تصویب ضوابط و نقشه عرصه و حریم چغازنبیل می‌گذرد اما هنوز خبرهایی از ساخت بناها و ساختمان‌هایی مانند کارخانه قند می‌شنویم. آیا متولیان ساخت این کارخانه در جریان این ضوابط هستند؟
قسمتی از اراضی کارخانه قند در حریم درجه یک و قسمتی از آن در حریم درجه دوی چغازنبیل است و بر اساس ضابطه مشخص حریم درجه یک و دوی این محوطه تاریخی، احداث هرگونه کارخانه در اینجا و فعالیت‌هایی مانند خاکبرداری که تغییر شکلی در توپوگرافی تپه‌های تاریخی یا عوارض طبیعی در اطراف حریم درجه یک یا محدوده حریم‌ها ایجاد کند، ممنوع است. در یکی از بندهای مرتبط با حریم درجه یک و دو، به خاطر اینکه اختلافی پیش نیاید و یا طرح‌های توسعه ملی دچار عقب‌ماندگی نشوند، تاکید شده که با توجه به اهمیت تاریخی منطقه چغازنبیل، کلیه طرح‌های توسعه ملی و منطقه‌ای در مرحله امکان‌سنجی، نیازمند استعلام و دریافت مجوز از وزارتخانه میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هستند. بنابراین حتما هر طرحی چه کارخانه قند باشد و چه طرح‌های دیگر، باید در مرحله امکان‌سنجی بیایند و بررسی شوند و دنبال مجوزهایشان باشند و هر چیزی غیر از این اتفاق بیفتد، خلاف قانون است. کارخانه قند هم چون در حریم یک و دو قرار دارد، با توجه به ضابطه حریم‌های میراث جهانی چغازنبیل احداث‌اش ممنوع است.
با این‌حال جدال بر سر احداث آن کماکان باقی است؟
در جلسه‌ای که تیر ماه سال جاری در شورای سیاستگذاری سرمایه‌گذاری داشتیم، شخص استاندار خوزستان دستوری نسبت به جابه‌جایی محل احداث کارخانه قند و خروج از حریم چغازنبیل صادر کردند. ایشان بالاترین مقام اجرایی استان است و اتفاقا ضابطه‌های عرصه و حریم هم برای اجرایی شدن به استانداران ابلاغ می‌شوند و بنابراین با این دستور جابه‌جایی، دیگر بحثی نمی‌ماند که اصراری بکنند که حتما کارخانه در اینجا ساخته شود.
پس نگرانی‌ای از این بابت وجود ندارد؟
انشالله که نگرانی نیست و همه به قانون احترام می‌گذارند.
چالش دیگری که ظاهرا حریم این محوطه باستانی به تازگی با آن مواجه شده، ساخت یادمانی برای دو شهید مدفون در محوطه بدون در نظر گرفتن ضوابط میراث جهانی چغازنبیل است. بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع‌مقدس درباره این ضوابط مطلع است؟
طرح احداث یادمان شهدا هم در حریم درجه یک و اراضی موسوم به محدوده پادگان لشگر ۲۵ کربلای مازندران قرار دارد. متاسفانه بازهم بدون گرفتن استعلامی از میراث فرهنگی، در اسفند سال ۹۸ یادمانی برای شهدای دفن شده در آنجا ساختند که البته پی زنی اتفاق نیفتاده و با مصالح پیش‌ساخته‌ای که از بیرون آوردند یادمان را بنا کرده‌اند که بر اساس ضوابط حریم میراث جهانی باید معماری‌اش متفاوت باشد. این مساله را چندین بار در نامه‌هایی از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی خوزستان به سازمان حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس استان اطلاع داده‌ایم. در حال حاضر هم پیگیری‌ها و جلسات و هماهنگی‌هایی با این عزیزان در حال انجام است و امیدوارم اتفاقات بهتری بیافتد. تاکیدم این است که شان شهدا خیلی بالاست و امیدوارم شرایط به‌گونه‌ای مدیریت شود و سازمان حفظ ارزش‌های دفاع مقدس و میراث فرهنگی بتوانند به ضابطه مشخصی برسند که ارزش‌ها دستاویز دیگران و منافعی دیگر، نشود.
ماجرای تسطیح یک هکتار از حریم محوطه چغازنبیل از سوی ساکنان روستاهای این منطقه و درگیری‌های صورت گرفته در چند روز اخیر چه بود؟
شش روستا در حریم چغازنبیل وجود دارد و مردم آنجا در حال زندگی هستند. یکسری اراضی ملی هست که در حریم درجه یک، به‌طور موقت به کشاورزان واگذار شده است. بر اساس قانون این واگذاری‌ها، مردم می‌توانند در این محدوده زندگی و کشاورزی کنند و ضابطه حریم می‌گوید کشت سنتی بدون تسطیح بلامانع است اما در صورتی که تسطیح کنند، یگان حفاظت باید ورود کرده و کار را متوقف کند. اما به‌هرحال گاهی این اتفاق می‌افتد و کشاورزان دست به تسطیح زمین می‌زنند و تا یگان حفاظت میراث فرهنگی خودش را از شوش به محوطه چغازنبیل برساند و این فاصله ۴۵ کیلومتری را طی کند احتمالا اتفاقاتی رخ می‌دهد. و ماجرای چند روز پیش برخی از ساکنان با یگان حفاظت میراث فرهنگی در «ابوقیفه» هم در همین راستا بود. برای همین است که پایگاه جهانی چغازنبیل تاکید دارد که این محوطه به دلیل فاصله‌ای که با پاسگاه‌های نیروی انتظامی و یگان حفاظت شهرستان دارد، احتیاج به مقر یگان حفاظت و پاسگاه ویژه میراث فرهنگی مستقل دارد.
چرا این اتفاق نمی‌افتد؟
باید شورای سیاستگذاری امنیتی استان به این مساله ورود کند و انجامش دهد. ما در سه سال گذشته به کرات برای این کار به استانداری، فرمانداری و اداره‌کل میراث فرهنگی استان درخواست داده‌ایم و این مساله‌ای است که باید مسئولان استانی در موردش به یک اجماع برسند و عملی‌اش کنند. طرح روی کاغذ هم به ما کمک نمی‌کند، تنها باید عملی شود.
با توجه به وسعت منطقه و اهمیتش، چالش‌ها می‌تواند گسترده‌تر از این حرف‌ها باشد. علاوه بر ضرورت راه‌اندازی یگان و پاسگاه ویژه منطقه چغازنبیل، این میراث جهانی با چه چالش‌های دیگری مواجه است و چه نیازهایی دارد؟
محوطه میراث جهانی چغازنبیل بسیار گسترده است و چیزی حدود ۶۰۰ هکتار درون حصار آن آثار تاریخی وجود دارد. لزوما این آثار تاریخی برای حفاظت اولیه به یکسری حصار جدید و مانع‌گذاری نیاز دارد تا از ورود افراد و احشام و هر آسیب دیگری که می‌تواند از منظر امنیتی به این مجموعه وارد شود، جلوگیری کند. قطعا با نشانه‌گذاری یا حصارگذاری بر اساس ضوابط، حفاظت از آن ظرفیت بیشتری خواهد داشت. بعد از آن، حتما احتیاج دارد که در خود چغازنبیل مجموعه یگان حفاظتی دارای رده و ضابط قضایی حضور داشته باشد تا بتواند قوانین را جاری کند و علاوه بر آن، پایش‌های مورد نیازش را انجام دهد. علاوه بر این، چغازنبیل به واسطه دور بودن از شهر، احتیاج به یکسری حمایت فیزیکی، حفاظتی و امنیتی دارد که مجموعه مدیریت اجرایی استان باید کمک کنند تا به حالت بهتری از منظر حفاظتی برسد.
