۳۲ دوره جشنواره فیلم کودک و نوجوان/ پروانه‌ها دیگر توان پرواز ندارند
جشنواره بین‌المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان از سال ۱۳۶۱ تاکنون طی ۳۲ دوره برگزار شده است که ۲۰ دوره از آن در اصفهان، ۶ دوره در تهران، ۵ دوره در همدان و یک دوره در کرمان بوده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، از ۱۳۶۱ با تحولاتی که سینمای ایران را دگرگون کرد، سینمای کودک در کشور شکل جدی‌تری به خود گرفت و تولید فیلمهای کودک و موفقیت‌های آن به حدی رسید که کلیت سینمای ایران را تحت تاثیر خود قرار داد. شاید همین موفقیت‌ها بود که سیاستگذاران سینمایی را بر آن داشت تا جشنواره‌ای را به آثار مرتبط با کودک اختصاص دهند. آن روزها اعتماد و اطمینان از آینده سینمای کودک، فیلمسازان زیادی را به فیلمسازی برای کودکان و نوجوانان تشویق کرد. آمار قابل توجه دانش‌آموزان در کشور که در چند سال گذشته رقم آن ۱۸ میلیون بود و امروز ۱۵ میلیون برآورد می‌شود، تشکیل نهادهایی همچون کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در سال ۱۳۴۸ که محلی برای حضور فرهیختگان فرهنگی و ادبی و تولید آثار محتوایی برای کودکان و نوجوانان بود و تالیف و ترجمه آثار درخور توجه در حوزه کتاب کودک، در این علاقمندی و گرایش بی‌اثر نبودند. اما با دخالت شرایط متفاوتی از اقتصاد در کشور در سال‌های پس از جنگ و پایان یافتن دوران طلایی ادبیات کودک در تزاحم رسانه‌هایی که روز به روز به رهاشدگی کودک در جامعه بیشتر دامن می‌زدند، سینمای کودک هم رنگ باخت و هویت کودکانه‌اش از دست رفت. البته در تمامی این سال‌ها جشنواره سینمای کودک همچنان مصر بر برگزاری بود تا از موجودیت ژانری برای کودکان و نوجوانان حمایت کند اما درواقع این جشنواره هم به تدریج خلوص و محتوای پیشین خود را از دست داد و تنها ماند تا بر طبل داشته‌های پیشین بکوبد و امیدوار به روزی باشد که بار دیگر سینمای کودک بر تارک سینمای ایران بدرخشد. گرچه در این میان نه از حجم تولیدات سینمایی برای کودکان دیگر رقم قابل دفاعی باقی مانده بود و نه از ادبیت حاکم بر محتوای آثار. با این وجود جشنواره سینمای کودک همچنان برگزار می‌شود. امسال ۳۲ دوره از برگزاری این جشنواره می‌گذرد و قرار است در اقدامی متفاوت دوره سی و سوم به صورت آنلاین برگزار شود گرچه ادامه روند برگزاری این جشنواره در سایه‌ی رکود پی در پی برای سینمای کودک، فلسفه‌ی برگزاری آن را زیر سوال می‌برد. با این‌حال بر آن شدیم تنها مروری از سرِ یادآوری از ۳۲ دوره برگزاری این جشنواره در سال‌های گذشته داشته باشیم و افسوس بخوریم که چرا این سینما؛ امروز در کشورهای همسایه وضعیتی بهتر از ایران دارد؟!
شکل‌گیری یک اتفاق در دل فجر
نخستین دوره برگزاری جشنواره فیلم کودک به سال ۱۳۶۱ باز می‌گردد که سینمای کودک در بخش جنبی نخستین دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر صاحب جشنواره شد.
نخستین جشنواره بین المللی فیلم کودک و نوجوان با وجود غیر رقابتی بودن، توجه خاصی به مضامینی مثل ظلم ستیزی و سخت کوشی داشت و از بخش‌های مختلفی تشکیل شده بود که از آن جمله میتوان به بخش چشم‌انداز سال‌های دور اشاره کرد. در این دوره ۱۱ فیلم بلند نظیر «متی غازچران» به کارگردانی آتیلا دارکی که برگرفته از داستان فولکلور مجارستانی بود، «دات و کانگورو» به کارگردانی یورام گراس و «سازدهنی» به کارگردانی امیر نادری اشاره کرد. همچنین باید به فیلم «مسافر» ساخته زنده یاد عباس کیارستمی، از محصولات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اشاره کرد. ضمن اینکه نمایش ۳۱ فیلم کوتاه از کارگردانان ایرانی و خارجی نیز از جمله زیر مجموعه‌های بخش چشم‌انداز سال‌های دور محسوب می‌شد که فیلمهای «نان و کوچه» اثر عباس کیارستمی، «رهایی» به کارگردانی ناصر تقوایی، «چو چو» اثر کوهردمان و «وزنه بردار» ساخته آراپیک باغداساریان از جمله آن هاست.
این جشنواره بخش دیگری را نیز مورد توجه قرار داده بود که به فیلمهای تولید شده در دهه ۸۰ میلادی اختصاص داشت و ۱۰ فیلم بلند نمایش داده شد. همچنین ۲۹ فیلم کوتاه که «سیب» به کارگردانی پرویز نادری، «پلکان» به کارگردانی کیومرث پوراحمد و «سه راهب» اثر آدا از جمله آن‌ها هستند، در اولین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان شرکت کردند.
دومین دوره با فاصله چهارساله
دومین دوره از جشنواره فیلمهای کودک و نوجوان سال ۱۳۶۵ و باز هم به عنوان یکی از بخش‌های جنبی پنجمین جشنواره فیلم فجر برگزار شد. در این دوره سید محمد بهشتی دبیری جشنواره را برعهده داشت و فیلم‌ها از تاریخ ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه در تهران اکران شدند.
چشم‌انداز سال‌های دور و نقاشی متحرک دو بخش سینمای کودک بودند که شامل ۱۲۹ فیلم بلند و کوتاه شدند.
«خانه دوست کجاست؟» ساخته عباس کیارستمی و «آلبوم تمبر» به کارگردانی کیومرث پوراحمد از جمله فیلمهای بلند ایرانی حاضر در بخش چشم‌انداز سال‌های دور بودند. فرشید مثقالی، علی اکبر صادقی، نورالدین زرین کلک و مرتضی ممیز هم در بخش فیلمهای کوتاه با ارائه اثر، حضور داشتند.
مراسم پایانی پنجمین جشنواره فیلم فجر با نمایش «خانه دوست کجاست؟» که در هر دو بخش مسابقه و جنبی حضور داشت، به پایان رسید.
توجه به سینمای کودک شرق اروپا
سومین دوره برگزاری جشنواره فیلم کودک همزمان با ششمین دوره جشنواره فیلم فجر و به عنوان یکی از بخش‌های جنبی جشنواره برگزار شد. در این دوره سید محمد بهشتی دبیری جشنواره را برعهده داشت. تقسیم‌بندی فیلم‌ها همچون دوره گذشته به دو بخش سینمای دهه هشتاد میلادی و چشم‌انداز سال‌های دور بود اما علاوه بر آن، بخش مرور آثار هرمینا تیرلووا (کارگردان مطرح چک) هم به لیست نمایش افزوده شده بود که شامل ده فیلم از این کارگردان می‌شد.
در این دوره «گاویار» ساخته کیومرث پوراحمد و «خانه در انتظار» به کارگردانی منوچهر عسگری نسب دو فیلم ایرانی بودند که به بخش سینمای دهه هشتاد راه یافتند.
تولد پروانه زرین زیر سایه فجر
چهارمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان برای اولین بار پس از پایان جنگ تحمیلی در بازه زمانی ۱۲ تا ۲۲ بهمن سال ۱۳۶۷ به عنوان زیرمجموعه‌ای از جشنواره بین المللی فیلم فجر به دبیری سیدمحمد بهشتی در تهران برگزار شد.
این جشنواره فارغ از جنبه‌های هنری، از جهات مختلفی با جشنواره‌های گذشته تفاوت داشت که مهمترین آن شکل‌گیری فرهنگی جدید در حوزه تولید آثار سینمایی بود که به واسطه تغییر نسل فیلمسازان قابل مشاهده بود.
جشنواره چهارم برای اولین بار جوایزی را با عنوان پروانه زرین به فیلمهای برگزیده اختصاص داد که فضای رقابتی را نسبت به سال‌های قبل شدت بخشید، ضمن اینکه حضور کارگردانان ایرانی نظیر کامبوزیا پرتوی، نورالدین زرین کلک و ابوالفضل جلیلی نیز در این جشنواره نوید بخش آینده‌ای درخشان برای سینمای کودک بود.
مسعود جعفری جوزانی، ژولت ریچلی، ولادیمیر گراماتیکوف، ولادیمیر مالیک و یانوش ناسفتر نخستین داوران جشنواره فیلم کودک و نوجوان بودند. در بخش جوایز فیلم‌ها و آثار بین المللی جشنواره چهارم، پروانه زرین بهترین فیلم بلند به فیلم «ماهی» به کارگردانی کامبوزیا پرتوی اختصاص یافت. پروانه زرین بهترین فیلم کوتاه چهارمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان نیز به فیلم «نوازنده» اثر ایلیا نواک از کشور چک اسلواکی تعلق گرفت. فیلمهای حوزه اروپای شرقی سهم مهمی در دوره‌های ابتدایی جشنواره فیلم کودک و نوجوان داشتند، پروانه زرین بهترین انیمیشن بلند عروسکی نیز به فیلم «رابینسون کروزو» به کارگردانی استانیلا ولاتان از کشور چک اسلواکی اختصاص پیدا کرد.
در این دوره از جشنواره، پروانه زرین بهترین انیمیشن کوتاه عروسکی، پروانه زرین ویژه هیئت داوران و بهترین کارگردانی به ترتیب به فیلمهای «شکنجه اتومبیل» اثر فرنک کاکو از کشور مجارستان، «ابرقدرت ها» به کارگردانی نورالدین زرین کلک از ایران و به ابوالفضل جلیلی برای فیلم «گال» اهدا شد و نهایتا، پروانه زرین بهترین بازیگر نیز به ژوما نفانگ بازیگر فیلم «بزهکاران جوان» از کشور چین اهدا شد.
پای دوبله همزمان به جشنواره باز شد
پنجمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان در حالی از ۱۲ تا ۲۲ بهمن سال ۱۳۶۸ برگزار شد که رقابت در بین آثار سینمایی شرکت کننده، بیش از دوره‌های پیش بود و بخش‌های متعددی به جشنواره اضافه شده بود.
این دوره از جشنواره متشکل از هیات انتخابی با حضور عبدالله اسفندیاری، محمد علی حسین نژاد، محمدحسن حقیقی و علیرضا شجاع نوری بود و در بخش داوران بین الملل جشنواره نیز، نام‌هایی همچون سیروس طاهباز، اونات کوتلار، اوتمار گوتمن، اسوند یوهانسن و پنتی یوهانی کیونن فیلم‌ها را ارزیابی می‌کردند.
برای نخستین بار در ایران آثار کودکان و نوجوانان در دو سینمای شهر قصه و قیام توسط منوچهر نوذری، شهلا ناظریان، جلال مقامی و رفعت هاشم‌پور دوبله همزمان شد.
در پنجمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان، برخلاف دوره‌های پیشین که از دو بخش اصلی فیلمهای دهه ۸۰ و چشم‌انداز سال‌های دور تشکیل شده بود، با شش بخش مسابقه سینمای کودکان و نوجوانان، خارج از مسابقه سینمای کودکان و نوجوانان، به یاد یون پویسکوگویو، مروری بر فیلمهای کودکان و نوجوانان (عباس کیارستمی)، ده سال سینمای کودک و نوجوان ایران و گذری بر فیلمخانه کودک و نوجوان مواجه می‌شویم که روند تکاملی جشنواره سینمای کودک و نوجوان را نشان می‌دهد و به واسطه گوناگونی بخش‌های آن، از استقلال این جشنواره از جشنواره فیلم فجر در سال‌های بعد خبر می‌داد.
در این دوره جوایز فیلم‌ها و آثار بین الملل به چهار فیلم اهدا شد. فیلم «شعبده باز جوان» به کارگردانی والد بازدیکی از لهستان_ کانادا پروانه نقره‌ای بهترین فیلم بلند را دریافت کرد، فیلم «آدمک کارتونی» به کارگردانی مهرداد نعیمیان از کشور ایران پروانه نقره‌ای بهترین فیلم نقاشی متحرک را از آن خود کرد، پروانه نقره‌ای بهترین کارگردانی به شارن کارناک، کارگردان فیلم «سوآمی» از کشور هندوستان تعلق گرفت و نهایتا، پروانه زرین ویژه هیئت داوران به فیلم «تنهایی و کلوخ» به کارگردانی اسماعیل براری از کشور ایران رسید.
کوچ پروانه‌ها به اصفهان از ایستگاه ششم
سرانجام پس از پنج دوره، ششمین جشنواره کودک و نوجوان هویتی مستقل یافت و به دبیری علیرضا شجاع نوری از تاریخ ۱۳ تا ۲۰ آبان ماه ۱۳۶۹ در شهر اصفهان برگزار شد.
برگزاری جشنواره کودک در شهر اصفهان به قدری برای مسوولان آن حائز اهمیت بود که پس از یک مراسم باشکوه آتش بازی جشنواره را افتتاح کردند و در همان روز ابتدایی اقدام به گشایش مکانی تفریحی با عنوان «باغ نور» کردند که در فضای آن غرفه‌هایی برای فروش کتاب کودکان در نظر گرفته شده بود.
البته در این دوره هم همچون دوره‌های گذشته آثار تنها در بخش بین الملل مورد ارزیابی قرار گرفتند. «علی و غول جنگل» ساخته مسعود رسام، «سکوت» به کارگردانی علی سجادی حسینی و «سفر جادویی» ساخته ابوالحسن داودی سه فیلمی بودند که از میان تولیدات ایرانی به بخش فیلمهای بلند بین الملل جشنواره راه یافتند.
در بخش خارج از مسابقه پنج فیلم بلند و ۶ فیلم کوتاه از کشورهای مختلف نمایش داده شدند.
نقاشی متحرک شوروی (۱۹۸۰-۱۹۸۷)، گزیده نقاشی متحرک‌های ایران: از آغاز تا امروز، بزرگداشت ژان ایماژ، چشم‌انداز سینمای کودک و نوجوان ژاپن، نقاشی متحرک‌های ایتالیا، نقاشی متحرک‌های کانادا، پینگو و خالقش گوتمن، نگاهی به سال‌های گذشته: سینمای ایران و نگاهی به سال‌های گذشته: سینمای بین الملل از جمله دیگر بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره بودند.
در بخش گزیده نقاشی‌های متحرک ۵۸ فیلم نمایش داده شد که در میان آن‌ها آثاری از مرتضی ممیز، فرشید مثقالی، نصرت کریمی، دلارا رسولی، نورالدین زرین کلک و علی اکبر صادقی حضور داشتند.
نکته جالب توجه این جاست که فیلم‌هایی همچون «شهر موش ها»، «باشو غریبه کوچک»، «خانه دوست کجاست؟»، «گلنار» و … که در دوره پنجم جشنواره تحت عنوان ده سال سینمای کودک ایران روی پرده رفته بودند در این دوره هم تحت عنوان نگاهی به سال‌های گذشته نمایش داده شدند.
مدرسه پیرمردها در جشنواره هفتم
هفتمین دوره از جشنواره کودکان و نوجوانان باز هم دچار تغییر زمان شد و این بار در تاریخ ۱۴ تا ۲۰ مهر ماه ۱۳۷۰ و به دبیری علیرضا شجاع نوری در شهر اصفهان برگزار شد.
برای نخستین بار در هفتمین دوره جشنواره کودک یک هیئت داوری متشکل از کودکان تشکیل شد تا فیلمهای بلند بخش مسابقه و فیلمهای ایرانی را مورد قضاوت قرار دهند و از میان آن‌ها بهترین فیلم برای کودکان و نوجوانان را از دیدگاه خود انتخاب کنند. این کودکان «مدرسه پیرمردها» ساخته علی سجادی حسینی را به عنوان فیلم برتر خود برگزیدند.
در این دوره تغییراتی در مقررات جشنواره صورت گرفت و برای اولین بار دو عبارت درباره کودکان و برای کودکان که یکی از بحث‌های همیشگی فیلمسازان عرصه کودک است، مطرح شد.
در بخش جوایز برخی عناوین تغییر کرد. در ۶ دوره نخست علاوه بر جایزه ویژه هیئت داوران، پروانه زرین به بهترین فیلم کوتاه، نیمه بلند و بلند (زنده، نقاشی متحرک و عروسکی)، بهترین کارگردان، بهترین بازیگرکودک و نوجوان تعلق می‌گرفت اما از دوره هفتم جوایز جشنواره به این شکل تقسیم‌بندی شدند: بهترین فیلم برای کودکان، بهترین فیلم درباره کودکان و چهار پروانه زرین به بهترین کارگردان، بهترین بازیگر کودک و نوجوان، بهترین فیلمهای کوتاه و نیمه بلند (زنده نقاشی متحرک و عروسکی).
خارج از مسابقه شامل فیلمهای کوتاه و بلند، نمایش‌های ویژه (بزرگداشت کیهاچیروکاواموتو)، مرور فیلمهای علی اکبر صادقی، یادی از والت دیزنی: تصویرساز رویاها، استادان نقاشی متحرک جهان (چکسلواکی، ایتالیا، مجارستان، ایران و آمریکا)، نقاشی متحرک‌های مجارستان بخش‌های غیررقابتی این دوره از جشنواره بودند.
به گفته شجاع نوری قریب به دویست هزار نفر از هفتمین دوره جشنواره کودک استقبال کردند و به این شکل این رویداد فرهنگی تبدیل به یکی از بزرگترین جشنواره‌ها از نوع خود در سرار جهان شد.
پوراحمد با شرم پدیده جشنواره هشتم
هشتمین جشنواره بین المللی کودک و نوجوان برای سومین دوره متوالی به دبیری علیرضا شجاع نوری و این بار ۱۱ الی ۱۷ مهر ماه در اصفهان برگزار شد.
تغییرات ایجاد شده درمقررات دوره هفتم جشنواره در قوانین هشتمین دوره به چشم نمی‌خورد و به نظر می‌رسد دسته‌بندی فیلم‌ها به درباره کودکان و برای کودکان منتفی می‌شود اما با نگاهی به جوایز همچنان پروانه زرین بهترین فیلم درباره نوجوانان به چشم می‌خورد. همچنین در این دوره به دلیل رشد کیفی و کمی سینمای کودک برای نخستین بار بخش مسابقه سینمای ایران به جشنواره کودک افزوده شد. در دوره‌های پیشین به دلیل حجم اندک تولیدات سینمایی در این حوزه چنین امکانی فراهم نبود.
ده فیلم بلند و ۳۲ فیلم کوتاه در بخش مسابقه سینمای ایران به رقابت پرداختند. «آتش در خرمن» به کارگردانی سعید حاجی میری، «اتل متل توتوله» ساخته محمد جعفری هرندی، «ایلیاء، نقاش جوان» به کارگردانی ابوالحسن داودی، «بدوک» ساخته مجید مجیدی، «حسنک» به کارگردانی مهستی بدیعی، «خمره» ساخته ابراهیم فروزش، «دره شاپرک ها» به کارگردانی فریال بهزاد، «راز چشمه سرخ» ساخته علی سجادی حسینی، «شرم» به کارگردانی کیومرث پوراحمد و «شهر در دست بچه ها» ساخته اسماعیل براری ده فیلمی بودند که به بخش مسابقه سینمای ایران راه یافتند.
فیلم «زباله، زباله، زباله» به کارگردانی ایرج طهماسب در بخش خارج از مسابقه نمایش داده شد. همچنین در بخش نمایش‌های ویژه، گزیده‌های تاریخ نقاشی متحرک چکسلواکی شامل ۲۷ انیمیشن روی پرده رفت. «از خیال تا واقعیت: سینمای کودک و نوجوانان هند»، «نور من ویزدام: شادمانی کودکانه» و بخش «خارج از مسابقه بین الملل» (شامل دوازده فیلم از کشورهای مختلف) بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره بودند.
یک روز با یک فیلمساز هم یکی از بخش‌های تازه افزوده شده به جشنواره کودک و نوجوان بود که در هشتمین دوره به کیومرث پوراحمد اختصاص یافت. این بخش فرصتی را به فیلمساز و مخاطبان برای گفتگو و تبادل افکار جهت شناخت بیشتر نسبت به یکدیگر در زمینه سینما فراهم می‌کرد. در این دوره برای اولین بار عزت الله انتظامی و علیرضا خمسه به عنوان بازیگران سینمای ایران در لیست هیات داوران دو بخش ملی و بین الملل قرار گرفتند. در دوره‌های پیشین همواره یک یا دو کارگردان ایرانی حوزه کودک به همراه چهار یا پنج نفر از فیلمسازان خارجی بر جایگاه قضاوت جای می‌گرفتند.
هیات داوران هشتمین جشنواره بین المللی کودکان و نوجوانان در دو بخش ملی و بین المللی هیچ یک از فیلمهای بلند برای کودکان و نوجوانان را حائز ویژگی‌های فیلم برتر ندانست و همین دلیل جایزه ویژه هیات داوران به هیچ فیلمی تعلق نگرفت.
چارلی چاپلین به جشنواره کودک آمد!
نهمین دوره از جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان هم دچار تغییر در زمان برگزاری شد. این دوره از جشنواره از ۲۰ تا ۲۶ شهریور ماه ۱۳۷۲ در شهر اصفهان و به دبیری علیرضا شجاع نوری برگزار شد.
در این دوره تولیدات چشمگیری در حوزه سینمای کودک وجود نداشت و به همین دلیل چون دوره‌های ابتدایی تنها در بخش سینمای بین الملل آثار به رقابت پرداختند. مسوولان این دوره از جشنواره توجه ویژه‌ای به حوزه انیمیشن داشتند اما به دلیل پاره‌ای اشکالات اجرایی برنامه‌هایی چون نشست‌های گفت و شنود میان میهمانان و سمینارها برگزار نشدند.
«سمفونی تهران» ساخته رسول صدرعاملی، «نان و شعر» به کارگردانی کیومرث پوراحمد و و «مریم و میتیل» ساخته فتحعلی اویسی سه فیلمی ایرانی بودند که به بخش بین الملل راه یافتند. در بخش رقابتی فیلمهای کوتاه بین الملل ۳۶ فیلم به رقابت پرداختند که در میان آن‌ها فیلم «آخرین آبادی» ساخته مجید مجیدی هم حضور داشت. در این دوره تعدادی از کودکان بوسنیایی وسومالیایی از جمله میهمانان جشنواره بودند.
«چارلی چاپلین، خانه بدوش خندان» و بزرگداشت هرمینا تیر لووا (که در سومین دوره جشنواره بخشی به عنوان مرور آثار او وجود داشت) نمایش‌های ویژه این دوره از جشنواره بود.
«سینمای کودک و نوجوان چین، سرزمین هزار آفتاب» (شامل فیلمهای بلند و کوتاه)، چشم‌انداز سینمای کودک و نوجوان اوکراین» (شامل نقاشی متحرک ها، مستندها، قزاق ها، یک فیلم از ویکتور گرس)، «عباس کیارستمی، خداحافظ بچه ها؟!»، «کودک و نوجوان در سینمای ایران-۱۳۷۲»، «برگزیده‌های انسی-۱۹۹۳»، «پیشتازان نقاشی متحرک سینمای آمریکا» (شامل سه بخش: ابداع نقاشی متحرک، کشف حرکت، داستان‌های شگفت‌انگیز جانوران)، «گزیده سی سال نقاشی متحرک‌های فرانسه»، «گودزیلا از آغاز»، «همه چیز درباره سینما با چارلی چاپلین و باستر کیتون» از جمله بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره بودند.
کلاه قرمزی و شروع یک جریان از دوره دهم
دهمین دوره از جشنواره بین المللی کودکان و نوجوانان از ۲۱ تا ۲۷ آبان ماه ۱۳۷۳ در اصفهان و به دبیری حسین پاکدل برگزار شد.
در این دوره یک بار دیگر مسابقه سینمای ایران به بخش‌های رقابتی جشنواره افزوده شد و برای نخستین بار فیلمهای ویدیوئی هم در لیست فیلمهای جشنواره گنجانده شدند.
«کلاه قرمزی و پسرخاله» به کارگردانی ایرج طهماسب علاوه بر حضور در بخش مسابقه در قالب یکی از بخش‌های جنبی جشنواره با عنوان یک روز با کلاه قرمزی هم نمایش داده شد. این فیلم موفق به دریافت جایزه اول داوران کودک و نوجوان شد.
«بزرگداشت سینماگر از دست رفته: علی سجادی حسینی»، «یادی از یک استاد: پل گریمو» و «بزرگداشت فردریک بک» از جمله بخش‌های جنبی جشنواره بودند که به یک فیلمساز خاص توجه داشتند. «ربع قرن متحرک‌سازی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» که در آن ۲۵ انیمیشن از انیماتورهای مختلف نمایش داده شد و «سودای علم و تخیل (نقاشی متحرک در سینمای هنگ کنگ)» و همچنین «نگاهی به سینمای کودک و نوجوان آلمان» از جمله دیگر بخش‌های این دوره از جشنواره بود. در این دوره مصطفی رحماندوست از نویسندگان حوزه کودک در کنار ابوالحسن داودی، سیدرضا شانه ساز شیرازی، عبدالله گیویان و مهدی هاشمی به داوری آثار سینمای ایران پرداختند.
دوره یازدهم و اهمیت به انیمیشن
در یازدهمین دوره از جشنواره بین المللی کودکان و نوجوانان باز هم زمان برگزاری تغییر کرده و جشنواره از هشت الی ۱۴ مهر ماه ۱۳۷۴ در شهر اصفهان برگزار شد. دبیری این دوره را هم حسین پاکدل برعهده داشت.
علاوه بر دو بخش رقابتی مسابقه بین الملل و سینمای ایران که در دو حوزه «بلند» و «نیمه بلند و کوتاه» پذیرای آثار بودند، آثار بلند، نیمه بلند و کوتاه ویدیویی ایران هم مورد قضاوت قرار گرفتند. تولیدات سینمای کودک در این دوره افزایش یافته بود و برای نخستین بار دوازده فیلم به بخش مسابقه سینمای ایران راه یافتند. «کاکادو» ساخته تهمینه میلانی، «شاخ گاو» به کارگردانی کیانوش عیاری و «به خاطر هانیه» ساخته کیومرث پوراحمد از جمله فیلم‌هایی بودند که در بخش بلند حضور داشتند.
در بخش فیلمهای نیمه بلند و کوتاه سینمای ایران بیست فیلم که آثاری از مجید مجیدی، حمید نعمت الله، امیر شهاب رضویان، احمدرضا گرشاسبی و علی شاه حاتمی هم در میان آن‌ها بودند، به رقابت پرداختند. «برگزیده‌های انسی ۱۹۹۵» عنوان یکی از بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره بود که در قالب آن ۳۱ فیلم انیمیشن برگزیده جشنواره انسی روی پرده رفتند. «یری ترنکا؛ خلاقیت، ظرافت و مهارت در فیلمهای عروسکی»، «سایاجیت رأی و یادگاری‌های کودکانه اش»، «بزرگداشت جان هالاس»، «یک روز با ابراهیم فروزش»، «باستر گیتون؛ سال صد» از دیگر بخش‌های جنبی جشنواره بودند که توجه ویژه‌ای به یک فرد داشتند.
در این دوره ۶ فیلم با موضوع کودکان و نوجوانان فلسطینی در بخش غیررقابتی جشنواره اکران شدند. «نقاشی متحرک‌های لهستان»، «فیلمهای دانشجویان دانشکده صدا و سیما (واحد انیمیشن)» و بخش «تام و جری» شامل «فیلمهای دهه هفتاد (چارلزا، نیکولز) و فیلمهای دهه هشتاد (دان کریستنسن) از جمله دیگر بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره بودند. همچنین در این دوره در قالب دو بخش «بهترین‌های یک عمر» و «کمدین‌های بزرگ» فیلم‌هایی از فیلمسازان شناخته شده ایرانی مثل عباس کیارستمی و علی اکبر صادقی و کمدین‌های بزرگی چون چارلی چاپلین و جری لوئیس نمایش داده شد.
هیات داوران نوجوان فیلم «آن مرد آمد» ساخته بهمن قبادی را به عنوان بهترین فیلم ویدیویی در بخش ملی انتخاب کردند. در بخش مسابقه سینمایی هم «به خاطر هانیه» به کارگردانی کیومرث پوراحمد و «حکایت شیرین» ساخته محمدرضا عابدی موفق به دریافت تندیس گل آفتابگردان داوران کودک و نوجوان شدند.
هجرت ناکام جشنواره به کرمان
دوازدهمین جشنواره بین المللی کودکان و نوجوانان پس از ۶ دوره برگزاری در شهر اصفهان به کرمان هجرت کرد و به دبیری علی اصغر غلامرضایی از ۱۴ تا ۲۰ مهر ماه ۱۳۷۵ در این شهر برگزار شد.
آثار راه یافته به جشنواره در سه بخش رقابتی سینمای ایران، بین الملل و آثار ویدیویی ایران جای گرفته و داوری شدند. در این دوره پانزده فیلم در بخش بلند سینمای ایران به رقابت پرداختند که برخی از آن‌ها مانند «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی، «خواهران غریب» به کارگردانی کیومرث پوراحمد، «کیسه برنج» ساخته محمدعلی طالبی، «تعطیلات تابستانی» به کارگردانی فریدون حسن‌پور در حوزه سینمای کودک ماندگار شدند. البته مجید مجیدی در این دوره با دو فیلم «پدر» و «بچه‌های آسمان» در جشنواره کودک حضور داشت که فیلم «پدر» موفق به دریافت جایزه ویژه هیات داوران شد.
عزت الله انتظامی، کمال تبریزی، پوران درخشنده، مصطفی رحماندوست و علی اکبر قاضی نظام پنج داور بخش سینمای ایران بودند. در این دوره آثار ویدیویی بین الملل هم در بخشی جداگانه حضور داشته و مورد داوری قرار گرفتند. تعداد آثار حاضر در بخش آثار ویدیویی ایران ۵۴ فیلم بود. ۷۵ انیمیشن ایرانی ساخته شده از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۴ در قالب بخش «چشم‌انداز نقاشی متحرک‌های سینمای ایران بعد از انقلاب اسلامی» در این دوره از جشنواره نمایش داده شدند. «مرور آثار هوشنگ مرادی کرمانی: از کلام تا تصویر»، «مرور آثار مجید مجیدی» و «مرور آثار کامبوزیا پرتوی» سه بخش جنبی این دوره از جشنواره بودند. «کودکان و نوجوانان سرزمین‌های جاده ابریشم»، «چشم‌انداز سال‌های درخشان سینمای کودکان و نوجوانان چک» و «کودکان و نوجوانان و دفاع مقدس» از دیگر بخش‌های جنبی جشنواره دوازدهم بودند.
از کرمان به تهران و یک طومار اعتراضی از اصفهانی‌ها
پس از سال‌ها برگزاری جشنواره کودک در فصل پاییز به ویژه ماه‌های مهر و آبان، به ناگاه این جشنواره با وقفه‌ای یک‌ساله و تغییر در زمان و مکان برگزار شد. دلیل این وقفه تغییر دولت و برخی ناهماهنگی‌ها بود.
سیزدهمین دوره جشنواره کودکان و نوجوانان از ۱۲ تا ۱۶ بهمن ماه و در تهران برگزار شد. این انتقال مکان برگزاری جشنواره به تهران موجب رنجیدگی شدید نوجوانان و فرهنگیان اصفهانی شد آن گونه که طوماری برای مطبوعات ارسال و این امر را توهینی به خود قلمداد کردند.
در این دوره برای نخستین بار برخی فیلم‌ها هم در بخش مسابقه بین الملل و هم در بخش سینمای ایران حضور داشتند از جمله این فیلم‌ها میتوان به «بال‌های سفید» ساخته ناصر و مهدی هاشمی و «پسر مریم» به کارگردانی حمید جبلی اشاره کرد. همچنین در بخش مسابقه سینمای ایران ۵۶ فیلم بلند، نیمه بلند و کوتاه شرکت کردند که با وجود حضور فیلم‌هایی از کارگردانانی چون بهمن قبادی، ابراهیم فروزش، کامبوزیا پرتو، ناصر تقوایی، مجتبی میرطهماسب و امیرشهاب رضویان هیات داوران هیچ یک از فیلمهای بلند را شایسته دریافت پروانه زرین ندانست. این هیات داوران از کمال تبریزی، علیرضا خمسه، ابوالحسن داودی، حسین زندباف و انسیه شاه حسینی تشکیل شده بود.
در این دوره بخش‌های جنبی جشنواره کاهش یافت و تنها در قالب دو بخش «از ادبیات تا سینمای کودک» و «موسیقی فیلم (مروری بر آثار محمدرضا علیقلی و مروری بر فیلمهای مرحوم کامبیز صمیمی مفخم» فیلم‌هایی نمایش داده شدند و برای نخستین بار انجمن منتقدان سینمایی داورانی را به جشنواره معرفی کرد.
به دلیل همزمانی جشنواره کودک با جشنواره فیلم فجر بسیاری از توجهات رسانه‌ها معطوف به فجر شد و جشنواره کودک در سایه قرار گرفت به نحوی که بسیاری از کودکان از برگزاری این جشنواره غافل ماندند و این جشنواره تنها در سه سینما و طی پنج روز برگزار شد. از سوی دیگر برخی فیلمسازان چون مرضیه برومند به دلیل مشکلاتی که پیش از جشنواره برای اکران فیلمشان ایجاد شده بود از سینمای کودک دور افتاده و تصمیم گرفتند برای مدتی از حوزه تولید فیلمهای کودک فاصله بگیرند.
صدرعاملی و شروع سه گانه‌اش با کفش‌های کتانی
چهاردهمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان از بیست و چهارم تا سی‌ام مهر ۱۳۷۸در اصفهان برگزار شد و آثار پذیرفته شده در بخش‌های مختلف نمایش داده شده و علاوه بر هیات‌های داوری یک هیات داوران متشکل از ۱۰۰ کودک و نوجوان که در میانشان داور ناشنوا هم حضور داشت، به تماشای آثار و داوری آن‌ها نشستند.
از میان این آثار میتوان به فیلمهای شاخصی همچون «دختری با کفش‌های کتانی» به کارگردانی رسول صدرعاملی، «بید و باد» ساخته محمدعلی طالبی، «رنگ خدا» اثر مجید مجیدی و «کودک و سرباز» ساخته رضا میرکریمی اشاره کرد که با استقبال مخاطبان جشنواره روبرو شدند اما در میان آثار غیر ایرانی جشنواره چهاردهم کمتر به اثری شاخص برمی خوریم که «آقای رایس اسرارآمیز» ساخته نیکلاس کندال یکی از آن‌هاست.
مستی اسب‌ها در اصفهان
پانزدهمین جشنواره بین المللی کودکان و نوجوانان به دبیری حسین پاکدل و از تاریخ ۲۳ تا ۲۹ مهر ۱۳۷۹ در شهر اصفهان برگزار شد.
در این دوره هم همچون دوره گذشته هیات داوران گوناگونی از جمله هیات داوری سیفژ، هیات داوران صد نفره کودکان و نوجوان، هیات داوران انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران، مجمع سینمای کودک و نوجوان، آموزش و پرورش اصفهان، شورای شهر و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اصفهان به بررسی آثار بخش رقابتی پرداخته و جوایزی را به برگزیدگان از دید خود اهدا کردند.
«زمانی برای مستی اسب ها» به کارگردانی بهمن قبادی، «صنم» ساخته رفیع پیتز و «نجوا» به کارگردانی پرویز شهبازی سه فیلم ایرانی راه یافته به بخش سینمای بین الملل جشنواره بودند. «سکوت» به کارگردانی محسن مخملباف و «عشق بدون مرز» ساخته پوران درخشنده هم در بخش خارج از مسابقه سینمای بین الملل حضور داشتند.
مرضیه برومند با فیلم «مربای شیرین» و ایرج طهماسب با فیلم «یکی بود، یکی نبود» از جمله فیلمسازانی بودند که در بخش سینمای ایران به رقابت پرداختند. «ابوالفضل جلیلی، فیلم به فیلم»، «علیقلی، موسیقی فراتر از قاب»، «هفت روز با مجیدی»، «موسیقی، خیال، افسانه»، «چشم‌انداز سینمای دانمارک»، «با کودکان پنج قاره»، «مجموعه فیلمهای کوتاه نقاشی متحرک- عروسکی شوروی ۱۹۸۰-۱۹۸۸)»، «مجموعه فیلمهای کوتاه نقاشی متحرک عروسکی مجارستان (۱۹۷۷-۱۹۹۰)، «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و صد سالگی سینمای ایران»، «مروری بر آثار زینب زمزم»، «نقاشی متحرک‌های ویدیویی ایتالیا»، «صبا کانون پویانمایی» بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره بودند.
در پانزدهمین جشنواره فیلمهای کودکان و نوجوان در قالب بخشی تحت عنوان «صد فیلمساز، صد فیلم» فیلم‌هایی از صد فیلمساز سینمای کودک اکران شد. فیلم کوتاه «مادر» ساخته لیلا میرهادی بهترین فیلم از نگاه هیات داوران کودک و نوجوان شد و بهمن قبادی برای فیلم «زمانی برای مستی اسب ها» از داوران شورای شهر جایزه اول را گرفت. «دوچرخه زرد قناری» ساخته دیمیتریس استاوراکاس از یونان هم موفق به دریافت جایزه بهترین فیلم از نگاه داوران سیفژ شد.
غوغای مربای شیرین برومند در ایستگاه شانزدهم
شانزدهمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان به عنوان نخستین دوره این جشنواره در دهه ۸۰ از شانزدهم تا بیستم مهرماه در اصفهان برگزار شد. این دوره از نظر تعدد بخش‌های جنبی صاحب یک رکورد است. بخش‌هایی همچون «تاملی در آثار استرید لیندگرن» نویسنده سوئدی کتاب‌های کودک و نوجوان، «نمایش‌های ویژه (مرور آثار فرشید مثقالی و نفیسه ریاحی)»، بهترین آثار تاریخ سینمای کودک و نوجوان به انتخاب ۱۰۰ نویسنده، فیلمساز و هنرمند و «چشم‌انداز نقاشی متحرک سینمای هلند» که برای علاقه مندان جدی‌تر سینمای کودک و نوجوان بسیار ارزشمند بود. در بخش فیلمهای بلند سینمای ایران به چند عنوان فیلم برمی‌خوریم که جزو آثار شاخص این دوره به حساب می‌آیند. «بچه‌های نفت» به کارگردانی ابراهیم فروزش، «تو آزادی» ساخته محمدعلی طالبی و «مربای شیرین» به کارگردانی مرضیه برومند از جمله این آثار هستند که در قیاس با دیگر آثار بیشتر مورد توجه هیات‌های مختلف داوری قرار گرفتند.
روز کارنامه و جریان فیلمهای جشنواره‌ای
در هفدهمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان که از شانزدهم تا بیست و دوم مهر سال ۱۳۸۱ در اصفهان برگزار شد، ۱۷ فیلم در بخش بین الملل، ۱۹ فیلم در بخش فیلمهای کوتاه و ۱۳ فیلم در بخش مسابقه فیلمهای بلند سینمای ایران در کنار بخش آثار ویدئویی به رقابت پرداختند.
از بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره میتوان به یک روز با مرضیه برومند، یک روز با حمید جبلی، یک روز با ایرج تهماسب و تازه‌های انیمیشن صبا نام برد. از میان فیلمهای ایرانی هم میتوان به «پرنده باز کوچک» ساخته رهبر قنبری، «روز کارنامه» اثر مسعود کرامتی، «علی و دنی» ساخته وحید نیکخواه آزاد و «سفر به شرق» به کارگردانی سید مهدی برقعی اشاره کرد که دو فیلم اول بیش از دیگر آثار مورد توجه داوران قرار گرفته و دست پر از جشنواره خارج شدند.
توجه به تکنولوژی در زندگی کودکان
هجدهمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان از دهم تا شانزدهم مهرماه ۱۳۸۲ در اصفهان در قالب دو بخش سینمای ایران و بین الملل برگزار شد و آثار سینمایی ۲۸ کشور جهان در آن به رقابت با یکدیگر پرداختند.
دراین دوره از جشنواره، بخش‌های جنبی حذف شدند. در میان آثار ایرانی جشنواره هجدهم، میتوان به فیلمهای بهشت جای دیگری است ساخته عبدالرسول گلبن حقیقی، من و نگین دات کام به کارگردانی حسین قناعت، «ساکنین سرزمین سکوت ساخته سامان سالو، کفش‌های جیرجیرک دار من اثر شاپور قریب و رسم عاشق کشی به کارگردانی خسرو معصومی اشاره کرد که جوایز زیادی را نصیب خود کردند.
لاک پشت‌ها هم با پروانه‌ها پرواز کردند
نوزدهمین جشنواره بین المللی فیلم کودکان و نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ مهرماه ۱۳۸۳ برگزار شد. این جشنواره برخلاف دوره قبل بخش‌های جنبی زیادی داشت. بخش‌هایی نظیر سینمای آسیا، چشم‌انداز آثار کوتاه کره، چشم‌انداز سینمای کودک هند، منظری از نقاشی متحرک تایوان از بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره بود.
برگزیده ۲۵ سال سینمای کودک ایران یکی دیگر از بخش‌های جنبی این دوره از جشنوره بود که برای بسیاری از علاقمندان حرفه‌ای سینمای کودک و نوجوان و اهالی رسانه تجربه جذابی را به همراه داشت. در میان آثار سینمای ایران که در بخش‌های مختلف شرکت کردند، میتوان به عناوین آثاری چون لاک پشت‌ها هم پرواز می‌کنند ساخته بهمن قبادی، پشت پرده مه به کارگردانی پرویز شیخ طادی، جنگ کودکانه ساخته ابوالقاسم طالبی اشاره کرد که جوایز اصلی جشنواره را از آن خود کردند.
پوستر نوزدهمین دوره باز هم المان‌های شهر اصفهان را در خود گنجانده بود و به معرفی آن پرداخت.
بیست سالگی جشنواره و ماندگاری در اصفهان
جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان که از هفتم تا دوازدهم مهرماه ۱۳۸۴ در اصفهان برگزار شد. در بیستمین دوره از جشنواره فیلمهای ایرانی به رقابت با آثار خارجی در بخش بین الملل پرداخته و در بخش مسابقه سینمای ایران هم رقابت میان آثار شرکت کننده جریان داشت که در نهایت جوایز بین فیلمهای مرثیه برف ساخته جمیل رستمی، «دیشب باباتو دیدم آیدا» به کارگردانی رسول صدرعاملی، چوپان دروغگو ساخته فریدون حسن‌پور و ماجراهای اینترنتی به کارگردانی حسین قناعت تقسیم شد.
دو سال وقفه در برگزاری جشنواره
بیست و یکمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان پس از دو سال وقفه در حالی کلید خورد که محل برگزاری آن از اصفهان به همدان منتقل شده و این شهر پس از اصفهان و کرمان، در سال۱۳۸۶ میزبان جشنواره شد.
علاوه بر جا به جایی مکان جشنواره، زمان آن هم از مهر به اردیبهشت منتقل شده و در فاصله زمانی دهم تا چهاردهم این ماه برگزار شد. از فیلمهای شاخص سینمای ایران که در جشنواره بیست و یکم حضور پیدا کرد، میتوان به بچه‌های ابدی ساخته پوران درخشنده، نصف مال من نصف مال تو به کارگردانی وحید نیکخواه آزاد و اتوبوس شب ساخته کیومرث پوراحمد اشاره کرد که هر سه اثر در شب اختتامیه جوایز اصلی را از آن خود کردند.
بچه‌های ابدی پروانه زرین بهترین فیلم (به طور مشترک با نصف مال من نصف مال تو)، بهترین کارگردانی، بهترین دستاوردهای فنی و بهترین بازیگری نوجوان از بخش بین الملل و بهترین فیلم از نگاه داوران کودک و نوجوان را از آن خود کرد.
رفتن جشنواره به همدان در دوره ۲۲
بیست و دومین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان سال ۱۳۸۷ در همدان برگزار شد و تاریخ برگزاری آن از اردیبهشت ماه به یکم تا پنجم تیر ماه جا به جا شد. فیلمهای خارجی نیز دست پر از از این دوره جشنواره خارج شدند.
از میان فیلمهای خارجی این دوره که جوایزی کسب کردند، میتوان به آواز پرنده‌ها از کشور اندونزی ساخته جان درانتائو، برای همه تیله‌ها از کشور کانادا ساخته کریس بوث و سرخ همچون آسمان از کشور ایتالیا به کارگردانی کریستیانو بورتوئه اشاره کرد. هامون و دریا به کارگردانی ابراهیم فروزش، جعبه موسیقی ساخته فرزاد مؤتمن، به خاطر خواهرم ساخته حجت الله سیفی و زمانی برای دوست داشتن اثر ابراهیم فروزش هم در این دوره نمایش داده شدند. در این دوره دو فیلم از ابراهیم فروزش همزمان در بخش رقابتی حضور داشتند.
ماندگاری جشنواره در همدان و دلتنگی اصفهانی‌ها
بیست و سومین دوره جشنواره فیلم کودک باز هم از اصفهان جدا شد و در شهر همدان به دبیری اکبر نبوی برگزار شد. این جشنواره در مرداد سال ۸۸ برگزار شد و جزو کم رمق‌ترین دوره‌های برگزاری آن به حساب می‌آید. در این دوره دو مراسم اختتامیه برگزار شد.
در این دوره فیلم «یک وجب از آسمان» به کارگردانی علی وزیریان برگزیده هیئت داوران کودک و نوجوان سینمای ایران شد. جایزه ویژه هیئت داوران به فیلم «دوازده روز» به کارگردانی مصطفی قربان‌پور رسید. پروانه زرین بهترین کارگردانی به بهروز شعیبی به خاطر فیلم «بال‌های خوشبختی» رسید. فیلم «همبازی» ساخته غلامرضا رمضانی نیز بهترین فیلم جشنواره شد.
توجه به پویانمایی در دوره بیست و چهارم
بیست و چهارمین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان از شانزدهم تا بیستم مهرماه ۱۳۸۹ در حالی در شهر همدان برگزار شد که برخلاف دوره‌های اخیر، بخش‌های جنبی زیادی به آن اضافه شده و به پر رونق‌تر شدن آن کمک شایانی کرد.
از میان بخش‌های جنبی این دوره از جشنواره میتوان به بخش‌های آثار پویانمایی کوتاه و بلند اشاره کرد. در بخش فیلمهای ویدئویی هم فیلم‌هایی همچون تابستان عزیز ساخته امیرشهاب رضویان شرکت کرده و جوایزی را نیز به خود اختصاص دادند. از فیلمهای مطرح غیر ایرانی هم میتوان به فیلم‌هایی همچون عسل از کشور ترکیه به کارگردانی سمیح کاپلان اوغلو و زندگی کاملا نو محصول مشترک کشورهای کره جنوبی و فرانسه به کارگردانی اونی لوکونت اشاره کرد که عمده جوایز بخش بین الملل را کسب کردند.
نخودی ساخته جلال فاطمی و خواب‌های دنباله دار به کارگردانی پوران درخشنده از فیلمهای مطرح کشورمان در این دوره از جشنواره بودند.
بازگشت به اصفهان پس از سه سال دوری
بیست و پنجمین دوره جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان در حالی از بیست و سوم تا بیست و هفتم آبان ماه ۱۳۹۰ برگزار شد که مکان برگزاری آن بار دیگر تغییر کرده و دوباره به اصفهان بازگشت. در این دوره، شانزده فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران و چهارده فیلم در بخش مسابقه بین الملل شرکت کرده و به رقابت پرداختند.
از نشست‌های تخصصی برگزار شده در این دوره میتوان به نشست تعامل ادبیات و سینما، جایگاه عنصر قهرمان در سینمای کودک و مخاطب‌شناسی در سینمای کودک اشاره کرد.
از میان فیلمهای ایرانی حاضر در جشنواره که مورد توجه بسیار هم قرار گرفتند میتوان به آهوی پیشونی سفید ساخته سید جواد هاشمی، سلام بر فرشتگان ساخته فرزاد اژدری، مصائب چارلی به کارگردانی علیرضا سعادت نیا، باد و مه به کارگردانی محمدعلی طالبی و رویای سینما ساخته علی شاه حاتمی اشاره کرد که تنور فیلمهای ایرانی جشنواره را گرم نگه داشته و تنوع مضمونی خوبی به آن بخشیدند.
آموزش محور برگزاری جشنواره بیست و ششم
بیست و ششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان به دبیری سید احمد میرعلایی از هفدهم تا بیست و یکم مهر در اصفهان برگزار شد. از فیلمهای حاضر در این دوره میتوان به آدم آهنی، آقای مدیر، غیر افسانه و جاودانه زیستن اشاره کرد.
در این دوره از جشنواره فیلم کودک و نوجوان، بخش‌های جنبی چون «سینمای کودک، سینمای نوجوان، تعاریف، اشتراکات و تفاوت‌ها»، «راهکارهای اکران مناسب سینمای کودک» و نشست اهالی رسانه با میهمانان و داوران خارجی برگزار شدند.
در طول جشنواره نیز سه کارگاه آموزش فیلم نامه‌نویسی با حضور وحید نیکخواه آزاد، بهروز افخمی و نغمه ثمینی برگزار شد. همچنین از مسعود کرامتی، سیروس حسن پور، زاون قوکاسیان و گرگین سیمونی گریگوریان تجلیل به عمل آمد.
در بیست و ششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان، آثار زدنک میلر خالق انیمیشن‌هایی چون موش کور و ماشین خاکبرداری، موش کور و باغبان و موش کور به عنوان ساعت ساز صور مرور شد. از دیگر بخش‌هایی که در این دوره از جشنواره مرور شدند میتوان به «مرور بر آثار سینمای کرواسی»، «مرور آثار سینمای کودک و نوجوانان آسیایی»، «مرور بر اقتباس‌های ادبی سینمای کودک و نوجوانان جهان» و «مرور آثار سرزمین‌های اسلامی» اشاره کرد.
در بخش مسابقه آثار پویا نمایی کوتاه و نیمه بلند ایران فیلم‌هایی نظیر آغاز شب به کارگردانی معین صمدی، باغ هزار دخترون اثر لیلا خلیل زاده و سوسک کوچک به کارگرانی حسین ملایمی شرکت داشتند که پروانه زرین بهترین اثر پویانمایی به معین صمدی برای آغاز شب رسید. پروانه زرین بهترین فیلم بلند و بهترین کارگردانی به نادره ترکمانی برای فیلم «گورداله و عمه غوله» اهدا شد؛ همچنین پروانه زرین بهترین فیلم نامه به وحید نیکخواه آزاد برای فیلم فرزند خوانده اهدا شد. فرزندخوانده همچنین از سوی داوران کودک و نوجوان نیز به عنوان بهترین فیلم شناخته شد.
تداوم همکاری یونیسف با جشنواره
بیست و هفتمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان از پانزدهم الی نوزدهم مهرماه سال ۹۲ در اصفهان به دبیری سید احمد میرعلایی برگزار شد. در این دوره از جشنواره بازیگرانی چون مهتاب کرامتی، نیکی کریمی و ویشکا آسایش به عنوان داور در بخش‌های مختلف حضور داشتند؛ همچنین این دومین سالی بود که سازمان یونیسف با جشنواره کودک همکاری می‌کرد و مهتاب کرامتی، فرشته طائرپور، بهاره یگانه فر، پانته آ معصومی و جعفر گودرزی را به عنوان داور برای حضور در چشنواره معرفی کرد.
در بخش فیلمهای بلند مسابقه سینمای ایران فیلم‌هایی نظیر تنهای تنهای تنها به کارگردانی احسان عبدی پور، تابستان طولانی اثر علی خزایی فر، عملیات مهدکودک به کارگردانی فرزاد اژدری و سه‌گانه گنجشکک اشی مشی به کارگردانی وحید نیکخواه آزاد، مسعود کرامتی و محمد قربان کریمی حضور داشتند.
بخش سینمای بین الملل جشنواره نیز شاهد حضور فیلم‌هایی نظیر یوکو به کارگردانی فرانز سیکابوچ، سس گوجه فرنگی پتی اثر تیناون تاربن و کودک خشمگین به کارگردانی هوانگ لی بود. از بخش‌های جنبی این دوره میتوان به مسابقه فیلمسازان جوان اصفهانی اشاره کرد که زاون قوکاسیان، محمد سعید محصصی، محمود افسریان و محمد رضا عرب آثار این بخش را داوری کردند. مراسم بزرگداشتی برای شمسی فضل اللهی، دنیا فنی زاده وناصر طهماسب برگزار و از حافظ احمدی عکاس و فلم بردار تجلیل شد.
پروانه زرین بهترین فیلم در بخش سینمای ایران به ادریس عبدی‌پور و پروانه زرین بهترین کارگردانی به احسان عبدی‌پور برای فیلم تنهای تنهای تنها اهدا شد و سید هادی محقق برای فیلم او خوب سنگ میزند پروانه زرین بهترین فیلمنامه‌نویسی را کسب کرد. تنهای تنهای تنها در بخش بین الملل نیز پروانه زرین بهترین فیلم نامه را از آن خود کرد و فیلم او خوب سنگ میزند در بخش بین الملل به عنوان بهترین فیلم شناخته شد.
بزرگداشت ۱۱ هنرمند در جشنواره ۲۸
بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان به منظور تعالی و ارتقای این گونه آثار، از ۱۱ لغایت ۱۴ مهرماه۱۳۹۳ در شهر اصفهان برگزار شد.
در این دوره از جشنواره محمدعلی طالبی برای فیلم قول پروانه زرین بهترین فیلم بلند را دریافت کرد و غلامرضا رمضانی برای ساخت فیلم فرار از قلعه رود خان بهترین کارگردان جشنواره شد.
در این دوره آثاری از فیلمسازان ۶۴ کشور به این جشنواره ارسال شده که از میان آن‌ها ۴۲ اثر انتخاب و به جشنواره راه یافت. در بخش مسابقه سینمای ایران از میان ۲۳ عنوان فیلم بلند سینمایی، طبق مقررات جشنواره، ۱۳ عنوان توسط هیات داوران انتخاب شد. همچنین برای اولین بار ۵۰ اثر کوتاه ویدیویی تولید شده توسط سینماگران استان اصفهان در تالار هنر اصفهان نمایش داده شد.
بزرگداشت ۱۱ هنرمند، یک نکوداشت و تجلیل از حسن اکلیلی «بازیگر و کارگردان»، هوشنگ حریرچیان «بازیگر» و محمدعلی میاندار «بازیگر و کارگردان» به عنوان سه هنرمند قدیمی اصفهان از دیگر برنامه‌های آیین افتتاح جشنواره فیلمهای کودکان و نوجوانان بود.
سفر دوباره به همدان در دوره ۲۹
بیست و نهمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان از سوم لغایت هشتم مهرماه ۱۳۹۴ به دبیری علیرضا شجاع نوری، علی رغم رایزنی‌ها برای برگزاری در اصفهان، بار دیگر به همدان سفر کرد.
در بیست و نهمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان، نخستین المپیاد فیلمسازی نوجوانان نیز برگزار شد. این المپیاد به همت بنیاد سینمایی فارابی و انجمن سینمای جوانان ایران، طی فراخوانی از سراسر کشور راه اندازی شد. پس از استقبال هزار نفری علاقمندان، بیش از ۴۰۰ فیلم کوتاه دریافت شد و نهایتاً ۸۶ فیلم در جشنواره شرکت کردند.
در مراسم اختتامیه به شهدای فاجعه منا ادای احترام شد و جایزه ویژه دبیر جشنواره به فیلم به دنبال زندگی ساخته دنیا کرم زاده اهدا شد. این فیلم به واقعه منا توجه ویژه‌ای کرده بود.
در بخش مسابقه سینمای ایران فیلم‌هایی نظیر آسمان آبی مادرم به کارگردانی علی قوی تن، بدون مرز اثر امیرحسین عسگری و پرونده‌ای برای سارا به کارگردانی نادر مقدس شرکت داشتند و در بخش مسابقه سینمای بین الملل نیز فیلم‌هایی چون پرندگان مهاجر اثر الیویر رینگر محصول مشترک بلژیک و فرانسه، رؤیاهای شمردنی اثر آمول گوپته از کشور هند و زندگی نینو فیلم سیمون فان دوسلدوروف محصول کشور هلند حضور داشتند.
پروانه زرین بهترین فیلم نامه در بخش سینمای ایران اهدا شد به سید رضا صافی و مریم رنجبر برای فیلم پینوکیو، عاموسردار و رئیسعلی این فیلم به عنوان بهترین فیلم نیز در بخش سینمای ایران انتخاب شد؛ همچنین بهرام و بهمن آرک برای فیلم سویوق پروانه زرین بهترین کارگردانی را دریافت کردند.
در بخش بین الملل نیز فیلم گمیچی به کارگردانی مجید اسماعیل پارسا پروانه زرین بهترین فیلم و بهترین کار گردانی را دریافت کرد. پروانه زرین بهترین کارگردانی اثرکوتاه و نیمه بلند پویانمایی در بخش سینمای ایران نیز به محمد زارع و شلاله خیری برای فیلم دخترک آت آشغالیاهدا شد.
سی‌امین دوره و تغییر دبیر
سی‌امین دوره جشنواره فیلم کودک و نوجوان این بار در تابستان ۹۶ و در شهر اصفهان برگزار شد. در این دوره از جشنواره علیرضا رضاداد دبیر جشنواره بود.
در این دوره سیدمحمدرضا خردمندان دیپلم افتخار بهترین فیلم داستانی کوتاه برای فیلم «دوئل» را دریافت کرد. محمد بخشی دیپلم افتخار و مدال ایسفا بهترین فیلم داستانی کوتاه برای فیلم «آر یو والیبال؟» دریافت کرد. پروانه زرین بهترین کارگردانی بخش پویانمایی سینمایی به فیلم رهایی از بهشت به کارگردانی علی نوری اسکویی تعلق گرفت. پروانه زرین بهترین کارگردانی فیلم بلند بخش بین الملل به اسکی باز به کارگردانی فریدون نجفی اهدا شد. پروانه زرین بهترین فیلم نوجوان از نگاه داوران نوجوان به فیلم ۲۱ روز بعد به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفا اهدا شد. جایزه ویژه هیأت داوران به فریدون نجفی کارگردان فیلم بلند سینمایی اسکی باز تعلق گرفت. پروانه زرین بهترین فیلم بلند سینمایی کودک به فیلم دزد و پری ۲ به تهیه‌کنندگی بهروز مفید تعلق گرفت.
توجه به نوجوانان در دوره سی‌ویکم
سی و یکمین دوره از جشنواره فیلم کودک و نوجوان از هشتم لغایت چهارم شهریور ماه به دبیری علیرضا رضاداد برگزار شد. آیین افتتاحیه جشنواره در میدان امام حسین و مقابل شهرداری انجام شد. در این دوره فیلم‌هایی نظیر پاستاریونی، دوچ، سیمین و ضربه فنی شرکت داشتند که با توجه به بیشتر شدن ظرفیت سینماهای اصفهان، با استقبال بالای مخاطبان همراه بود.
فیلمهای این دوره از جشنواره، فارغ از ارزشیابی کمی و کیفی آن‌ها، به حال و هوای کودک امروزی نزدیک‌تر بودند؛ همچنین به نوجوانان در این دوره توجه بیشتری شده بود. در بخش‌های جنبی جشنواره، مراسم‌هایی برای بزرگداشت فریال بهزاد، ناصر چشم آذر و برادران دالوند برگزار شد. همچنین از سردیس زاون قوکاسیان در میدان جلفای اصفهان رونمایی شد. از کتاب چهل سال سینمای کودک که تاریخچه‌ای بود برای سال‌های برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان، رونمایی شد. این دوره از جشنواره میزبان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بود.
ضربه فنی به کارگردانی غلامرضا رمضانی از فیلمهای مهم این دوره از جشنواره بود که به عنوان بهترین فیلم نوجوان شناخته شد؛ همچنین پروانه زرین بهترین فیلمنامه نیز به میترا تیموریان و غلامرضا رمضانی برای این فیلم رسید. محمدرضا حاجی غلامی نیز برای فیلم لکنت پروانه زرین بهترین کارگردانی را در بخش سینمای ایران و بین الملل دریافت کرد. این فیلم محصول مرکز صدا و سیمای استان یزد بود.
ثبات در برگزاری جشنواره پس از چهار دهه
سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان از ۲۸ مرداد تا چهار شهریورماه ۱۳۹۸ (همزمان با عید سعید غدیرخم) برابر با ۱۹ تا ۲۶ آگوست ۲۰۱۹ در دو بخش «ملی» و «بین المللی» به دبیری علیرضا تابش در شهر اصفهان برگزار شد.
در این دوره بیش از ۱۱ سالن سینما در شهر اصفهان ۱۵۸ فیلم سینمایی را در طول هشت روز برای مردم اصفهان و مهمانان داخلی و خارجی جشنواره نمایش دادند. جشنواره در بخش‌های مسابقه سینمای بین الملل، مسابقه سینمای ایران، جایزۀ سیفژ، جایزه هیات داوران کودک و نوجوان بین الملل، جایزه شهید بهنام محمدی، جایزه ویژه زاون قوکاسیان، جایزه هیأت داوری کودکان و نوجوانان ایران و نمایش‌های ویژه برگزار شد. جایزه ویژه زاون قوکاسیان و جایزه اصلی سازمان سیفژ (سازمان بین‌المللی فیلمهای کودک و نوجوان) از دیگر بخش‌های این جشنواره بود.
در این دوره پروانه زرین بهترین کارگردانی در بخش ملی به امیرحسین قهرایی کارگردان فیلم «بازیوو»، پروانه زرین بهترین فیلم در بخش ملی به مجتبی فرآورده، تهیه‌کننده فیلم «بیست و سه نفر» و پروانه زرین جایزه ویژه هیات داوران به بهروز رشاد، تهیه‌کننده فیلم «قطار آن شب» تعلق گرفت.
