روسیه نفت را سیاسی کرد، آمریکا سهام خواه اوپک شد/ سه کشور تحریمی، سازمانی جدید راه‌اندازی می‌کنند؟

 فریدون برکشلی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در ارزیابی توافق اخیر در اوپک‌پلاس اظهار داشت: دستیابی به یک ارزیابی جامع، مستلزم گذشت زمان و بررسی واکنش بازار جهانی نفت است. در واقع در این مرحله، اوپک‌پلاس هم با ضریب احتمالات این تصمیم را گرفت. آنچه بر روی بازار تاثیر می‌گذارد برداشت معامله‌گران نفتی از جدیت تولیدکنندگان اصلی است. در این مقطع بازار هنوز واکنش مثبتی از خود نشان نداده است. دلیل اصلی هم این است که بخش عمده فروش ماه آوریل قبلا با قیمت‌های قبل از اجلاس 9 آوریل انجام شده است. البته پیش‌فروش‌های سه ماهه دوم 2020 عموما انجام شده، بنابراین تاثیرات اجلاس اوپک پلاس که حالا شاید باید آن را اجلاس پلاس+ پلاس نامید، بر روی قیمت‌های سه ماهه سوم سال بیشتر قابل رویت خواهد بود. تاکید و توضیح این واقعیت هم لازم است که تولیدکنندگان عمده نفت، پس از شکست اجلاس 9 مارس، وارد جنگ سهمیه‌ها شدند و تولید خودرا بالا بردند. 

وی افزود: در حال حاضر بازار جهانی با حجم بالایی از نفت فروش نرفته مواجه است. در این میان صاحبان انبارها و مخازن هم قیمت‌ها را بالا بردند و فشار مضاعفی به تولیدکنندگان نفت و پالایشگاه‌ها بابت هزینه ذخیره‌سازی نفت‌خام و فرآورده وارد می‌کنند. از همین روی در کوتاه مدت از هفته آینده که بازارهای جهانی و بورس‌های بین المللی پس از تعطیلات آخر هفته و تعطیلات عید پاک بازگشایی می‌شوند، دیده خواهد شد. اما در بلندمدت واکنش بازار جهانی، منبعث از ارزیابی پایبندی جمعی تولیدکنندگان خواهد بود.

تفاهم 10 میلیون بشکه‌ای جدی است

رئیس دفتر مرکز مطالعات انرژی وین درباره پایندی اعضا به توافق اخیر اوپک پلاس توضیح داد: ماندگاری تفاهم جدی است. تحت شرایط کنونی تولیدکنندگان فشار زیادی را تحمل می‌کنند. جنگ قیمتیِ سهم بازار که بین عربستان و روسیه در گرفت، نشانه‌هایی از افت قیمت در سطوح تک رقمی داشت. بازار جهانی به شدت تحت فشار است. در طول تاریخ یک صد سال گذشته، بازار جهانی با این حد از فشار مواجه نبوده است. شیوع ویروس کرونا به بخشی از جهان که طی 20 سال گذشته موتور رشد تقاضای نفت بوده است، آسیب عمیقی وارد کرده و پیش‌بینی‌های دبیرخانه اوپک از کاهش 25 میلیون بشکه در روز از تقاضای جهانی برای سال جاری و 2021 دارد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر در طرف عرضه هم تولیدکنندگان برای کسب سهم بیشتری از ته مانده بازار جهانی دست به رقابت سختی زدند. در این میان ظهور نفت‌خام‌های غیرمتعارف هم فشار زیادی به بازار از نفس افتاده نفت وارد کرد، این بدان معناست که تولید کنندگان راهی برای عقبگرد ندارند، باید همکاری کنند، همانگونه که در دهه 1980 همکاری کردند و ثبات را به بازار جهانی نفت باز گرداندند. البته همکاری 30 کشور تولیدکننده که بعضا برای کاهش تولید با موانع و محدودیت‌های حقوقی و قانونی مواجه‌اند، کار دشواری است. 

تولیدکنندگان دیگر فرصت ندارند

برکشلی خاطرنشان کرد: در اجلاس 9 آوریل هم یک مورد آن با مخالفت مکزیک با میزان کاهشی که به آن تعلق می‌گرفت، مشاهده شد. عربستان هم سیاست، همه یا هیچکدام را در پیش گرفته است. اعضای اوپک، 60 سال است با هم کار می‌کنند. قوانین و مقررات خود را با سازمان و اساسنامه این سازمان تنظیم کرده‌اند، کشورهای غیر اوپک هم سالهاست که با اوپک همکاری دارند. اما تولیدکنندگانی مانند کانادا، مکزیک یا نروژ باید چهارچوب‌های همکاری خود را با اوپک به منظور مدیریت جهانی بازار نفت هماهنگ کنند. در هر حال فارغ از اینکه اجلاس 9 آوریل دستاورد ملموسی داشته باشد یا خیر، تولیدکنندگان در فرصت بسیار اندکی که هنوز در اختیار دارند، ناچارند که توافق کنند.

آمریکا و کانادا چرا آمدند؟

وی درباره پیوستن امریکا و کانادا به توافق کاهش 10 میلیون بشکه‌ای تولید نفت گفت: این مسئله بستگی به مجموعه‌ای از شرایط و انتظاراتی دارد که تولیدکنندگان از حضور خود در یک همکاری جهانی برای مدیریت بازار نفت دارند. واقعیت اینک برای همه آشکار است که اوپک، مانند گذشته قادر نیست که ثبات بازار را حفظ کند. بازار جهانی نفت دستخوش تحولات مهمی شده است. زمانی نه چندان دور، اوپک پاسخگوی 65 درصد تقاضای جهانی نفت بود. در 2019 و قبل از شیوع کرونا سهم اوپک از عرضه جهانی نفت به اندکی بیش از  30 درصد رسیده بود. این رقمی نیست که بتوان با آن بازار را مدیریت کرد. تقاضای جهانی بالا می‌رود و تولیدکنندگان جدید وارد بازار می‌شوند و سهم اوپک را از آنِ خود می‌سازند.

رئیس دفتر مرکز مطالعات انرژی وین خاطرنشان کرد: اوپک و روسیه نزدیک به 20 سال با یکدیگر تعامل داشتند، اما نزدیکی آنان با یکدیگر در سپتامبر 2015 ناشی از درک این واقعیت بود که تولیدکنندگان نفت باید با یکدیگر همکاری کنند. تولیدکنندگان در امریکای شمالی، یعنی کانادا، امریکا و تا حدی مکزیک، شرکت‌های نفتی هستند که باید پاسخگوی سهامداران خود باشند و سود مورد انتظار صاحبان سهام را تامین کنند. در اوپک و غیر اوپک نیز شرکت‌های نفتی باید خرج یک ملت و کشور را تامین کنند.

روسیه نفت را سیاسی کرد

وی تاکید کرد: البته ورود کشورهای جدید و به ویژه روسیه بازار جهانی نفت را هم بیش از گذشته سیاسی می‌کند. اکنون هم در اوپک پلاس+پلاس، روسیه باید مجموعه‌ای از مسایل را با طرف‌های مختلف مانند عربستان و امریکا، حل و فصل کند. بحث روسیه دیگر فقط قیمت نیست. روس‌ها می‌خواهند که تحریم‌های نفتی امریکا بر شرکت‌های نفتی روسیه برداشته شود. اکنون روسیه، ونزوئلا و ایران می‌توانند یک اوپک از کشورهای تحت تحریم امریکا تشکیل دهند.

یک میلیارد بشکه نفتِ سرگردان در آب‌ها

برکشلی درباره بحث آینده قیمت نفت پس از اتفاقات اخیر بازار نیز بیان کرد: روند قیمت تابع عوامل گوناگونی است. امروز بازار نزدیک به یک میلیار بشکه نفت نافروش در مخازن، پالایشگاه‌ها، روی آب و ترمینال‌ها دارد. بازار به لحاظ روانی تحت فشار نیست. بازار می‌داند که هرگونه تصمیم امروز اوپک و تولیدکنندگان غیر اوپک، در یک سال آینده تاثیری بر بازار نخواهد داشت. بنابراین تصمیمات امروز تاثیرات کوتاه مدت چندانی بر بازار نخواهند داشت. البته معامله‌گران در بورس‌ها فعالند و با خرید و فروش بشکه‌های کاغذی سود کوتاه مدت خواهند داشت. برداشت بازار از عزم تولیدکنندگان تاثیر مهمی دارد و باید گفت عربستان و روسیه در کشمکش‌های خود فرصت سوزی کردند.

مصرف کنندگان یارانه بگیرِ نفتی‌ها

رئیس دفتر مرکز مطالعات انرژی وین با اشاره به برندگان و بازندگان شرایط کنونی نیز خاطرنشان کرد: طبق قواعد متداول در بازار جهانی نفت، برندگان کاهش بازار مصرف کنندگان هستند. اما در شرایط موجود، عملا مصرف کنندگان هم رضایت چندانی ندارند، زیرا تقاضا کاهش پیدا کرده است. در واقع حجم بالایی از منابع مالی از فروشندگان به خریداران منتقل می‌شود. تولیدکنندگان با قیمت پایین نفت بخشی از هزینه بحران اقتصادی در کشورهای مصرف کننده را به عهده دارند. امروز اوپک و غیراوپک به طور غیر مستقیم به مصرف کنندگان نفت یارانه پرداخت می‌کنند. اما در عین حال تولیدکنندگان نفت با درآمد حاصل از عرضه نفت، از کشورهای صنعتی خرید می‌کنند و در غیاب درآمد پولی برای واردات در اختیار ندارند. در سال 2018 سازمان اوپک نزدیک به یک تریلیون در آمد نفتی داشت که بخش اعظم آن صرف خرید از کشورهای صنعتی می‌شد. حالا این میزان خرید هم متوقف شده است.

وی تاکید کرد: درک بازار جهانی نفت از واقعیات مهم است. امروز بازار می‌داند که توافق اوپک و تولیدکنندگان نفت دچار استیصال هستند. هدف نجات اقتصاد کشورهای تولیدکننده‌ای است که زیر فشار کرونا و بحران‌های احتمالی پیش رو که ممکن است، شرایط را از حالا هم سخت‌تر کند، زیر بار کاهش تولید و عرضه رفته‌اند. از این رو تا زمان تغییرات ساختاری در اقتصاد جهانی باید منتظر ماند.