پرسش مهر رئیس جمهور و موضوع مهم آب

به گزارش ایلنا از فومن، در پرسش مهر امسال رئیس‌جمهور، که توسط معاون اول قرائت شد، آمده است: عزیزانم ایران با مشکل جدی کمبود آب روبه‌رو است. هر کدام از ما چگونه از آب‌های ایران می‌توانیم نگهداری و استفاده کنیم؟

جای بسی خوشحالی است که جناب رئیس جمهور به موضوع بسیار مهم آب پرداخته و جواب آن را از دانش آموزان طلب کرده‌اند. زیرا در طول هجده سال گذشته، این نخستین بار است که یک موضوع محیط زیستی به پرسش عالیترین مقام اجرایی کشور راه یافته است. در واقع درگیر کردن دانش آموزان با این موضوع حیاتی، فوق العاده مهم است. اوایل انقلاب این تفکر رواج داده می‌شد که نفت سرمایه ملت است و حق آیندگان از آن باید حفظ شود. این موضوع استراتژی لازم و مهمی است که ریشه در تفکر توسعه پایداردارد. برای تحقق توسعه پایدار سهم آب چقدر است؟

ما در کشوری هستیم که همیشه تاریخ به شدت از کمبود آب در رنج بوده است. این کم آبی و بی‌آبی همزاد اقلیم خشک سرزمین ایران بوده و هست. در گذشته بیشتر کشاورزی ما دیم بود و آب کشاورزی و آب شرب مردم معمولا از رودخانه‌ها، چشمه‌ها، قنات‌ها و آب انبار‌ها تامین می‌شد. امروزه به لطف برق و ژنراتور و پمپ‌های قوی ودستگاه‌های حفاری پیشرفته همه جای زمین را تا عمق زیاد سوراخ کرده با حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق هرچه آب در سفره‌های زیرزمینی بود را بالا کشیدیم و مصرف کردیم.

همین حالا قیمت آب از بنزین گران‌تر نباشد ارزان‌تر هم نیست. این آب گرانب‌ها را که در طی هزاران سال در سفره‌های زیر زمینی جمع شده‌اند به مدد‌‌ همان دستگاه‌ها که ذکرش رفت با سرعت سرسام آور بالا می‌کشیم و با آن مثلا گوجه فرنگی کیلویی ۵۰۰تومان تولید می‌کنیم! آب زیرزمینی آبی است که در زیر سطح زمین ذخیره شده است. این آب زیرزمینی گاهی اوقات صد‌ها سال طول می‌کشد تا جمع شود. و در زمان کوتاه حتی با افزایش بارندگی هم قابل جبران نیست. این در حالی است که میانگین بارندگی ما از ۲۵۰ به ۲۴۰ میلیم‌تر در سال کاهش پیدا کرده است. افت سطح آب زیرزمینی مشکلاتی همچون خشک شدن چاه‌های آب، کاهش دبی رودخانه و آب دریاچه‌ها، پایین آمدن کیفیت آب، افزایش هزینه پمپاژ و استحصال آب و نشست زمین را بدنبال دارد. واقعیت این است که منابع آب کشور از طریق حفر بی‌رویه چاه‌ها در حال غارت شدن است یا بهتر بگوییم غارت شده است. این ادعا با آمار تعداد فراوان چاه‌های مجاز و غیر مجاز قابل اثبات است.

آقای رئیس جمهور لطفا دستور دهید دیگر چاه حفرنکنند. مشکل کم آبی را با حفر چاه و تخلیه آب‌های زیر زمینی که تضمین ادامه حیات در این سرزمین است جبران نکنیم. آمار چاه‌های مجاز و غیر مجاز سرسام آور است. امروز هرکس در هرجا که هوس کند به لطف دستگاه‌های حفر چاه سوراخی در دل زمین ایجاد کرده و حتی شده در عمق ۵۰۰متری به آب می‌رسد وآب سفره‌های زیر زمینی را بالا می‌کشد. آبی که سرمایه ملی ملت ماست و تعلق به همه دارد و با استراتژی تفکر پایدار ما حتما باید سهم آیندگان از آن را محفوظ بداریم. با این روند حتی برای نسل فعلی هم آبی باقی نمی‌ماند.

داستان رودخانه‌ها که از بی‌احترامی مضاعف ما به آن‌ها خود حدیثمفصلی دارد. با گسترش شهر نشینی، رودخانه‌های ما را نابود کرده‌ایم. به حریم آن‌ها تجاوز کرده و ساخت و ساز کرده‌ایم.

کف آن‌ها را با برداشت بی‌رویه شن و ماسه خراشیده‌ایم. با وارد کردن زباله و فاضلاب آب آن‌ها را به گنداب تبدیل کرده‌ایم. بعد از جنگ با سر و صدای زیاد شروع کردیم به سد سازی اما ظاهرا آن سد سازی‌ها درست جانمایی نشده و کار‌شناسانه نبوده است.

مشکل بی‌آبی و کم آبی ما را بر طرف نکرده است. حتی خیلی از آن سد‌ها خود آسیب‌های بیشتری در پی داشته و باعثخشکیدن رودخانه‌ها مثلا زاینده رود شده وخشک شدن گاوخونی و حتی قسمتی از ماجرای تراژیک دریاچه ارومیه را سد سازی‌های بی‌حساب دانسته‌اند.

در استان گیلان میلیارد‌ها متر مکعب آب در طی سال به دریا سرازیر می‌شوند که با مدیریت اصولی و کار‌شناسی می‌توان آن‌ها را مهار و در سد‌های مخزنی کوچک ذخیره کرد و آب مصرفی برای کشاورزی و آب شرب شهر‌ها را تامین کرد. در حالی که برای تامین آب شرب شهر‌ها، صد‌ها چاه عمیق در جای جای استان حفر شده یا در حال حفر هستند. در واقع در بخش آب هم بحران آب داریم هم بحران مدیریت آن. شاهد مثال آن اینکه ایران در مدیریت بحران آب در جهان مقام ۱۳۱را کسب نموده است. چون در چنین شرایط دشواری هنوز دارای سیاست‌های مشخص و برنامه ریزی شده ایی نیست دولت و ملت نسبت به آن آنچنان که باید احساس مسئولیت ندارند.

هشدار کار‌شناسان را که شما بیشتر از ما می‌دانید کافی است فقط به صحبت‌های سه نفر از کار‌شناسان و صاحبان تجربه توجه کنیم تا کل ماجرا و بحران بی‌آبی کامل مشخص شود. هشدارهای قابل توجه دکتر کردوانی، چیت چیان، وزیر فعلی نیرو، عیسی کلانتری، وزیر سابق کشاورزی، را فقط برای تکرار واقعیت تلخ و نگران کننده بازخوانی می‌کنیم تا شاید حساسیت‌ها بیشتر شود و اقدامات عملیتر شود.

دکتر پرویز کردوانی می‌گوید به دلیل مصرف آب‌های زیرزمینی، تا ابد و دهر در خشکسالی هیدرولوژیکی باقی خواهیم ماند حتی اگر بارندگی طی ۲۰ سال دو برابر شود. زیرا اکنون سطح آب چاه‌های کشور از ۱۰۰ متر به ۳۰۰ متر و حتی در مواقعی به ۵۵۰ متر رسیده و هر چقدر هم باران ببارد، آبی که از دل زمین بیرون کشیده شده را جبران نخواهد کرد.

حمیدچیت‌چیان، وزیر نیرو می‌گوید: میزان آب تجدیدشونده به‌ازای هر فرد به کمتر از ۱۶۰۰ متر مکعب رسیده است که بر اساس استاندارد‌ها کشورهایی که سالانه کمتر از ۱۷۰۰ متر مکعب به‌ازای هر فرد داشته باشند، در تنش آبی هستند.

وزیر نیرو خاطرنشان کرد: مصرف آب در کشور ما ۹۶ هزار میلیارد متر مکعب است که با توجه به اینکه ۱۲۰ میلیارد متر مکعب آب تجدیدشونده در کشور داریم، ‌ یعنی ۸۰ درصد از منابع آب تجدید شونده را استفاده می‌کنیم که اگراستفاده بیش از ۶۰ درصد باشد آن کشور در مرحله بحران قرار دارد، لذا ما در مرحله بحران آب هستیم. ایشان همچنین می‌افزاید که بسیاری از همین آب‌ها عمدتا به‌ دلیل نیترات بالا یا ورود فاضلاب‌های صنعتی و فلزهای سنگین نظیر جیوه آلوده شده و قابل استفاده نیستند.

عیسی کلانتری، وزیر اسبق کشاورزی معتقد است خطری به مراتب جدی‌تر از اسرائیل، آمریکا و تحریم‌ها، ایران را تهدید می‌کند و این خطر بزرگ تحلیل آب‌های زیرزمینی است.

من نگرانی زیادی برای نسل‌های بعد از خودمان دارم. اگر این روند ادامه یابد یقینا در سه دهه آینده ایران کشور ارواح می‌شود چون دیگر کسی نمی‌تواند در اینجا سکونت کند. صراحتا می‌گویم این جدی‌ترین خطری است که ایران را تهدید می‌کند اما زیر سایه سیاست این خطر از نظر‌ها دور مانده و گم شده است.

و در آخردوباره تکرار می‌کنم، آقای رئیس جمهور لطفا دستور دهید دیگر چاه حفرنکنند وهمین چاه‌های مجاز و غیر مجاز را هم مدیریت کنید.

یادداشت: علی علیزاده ازبری