ایلنا بررسی می‌کند؛
تشویق مدرک‌گرایی درست همزمان با انتقاد از آن!/ مدارک فنی و حرفه‌ای با تحصیلات دانشگاهی هم‌تراز شوند
همواره از مدرک‌گرایی انتقاد می‌شود، اما اقدامی عملی در راستای ارزش دادن به مهارت جای مدرک صورت نمی‌گیرد. هم‌ترازی مدارک فنی و حرفه‌ای با تحصیلات دانشگاهی راهکاری برای تشویق مهارت‌آموزی است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بیکاران مهارت کافی ندارند؛ این جمله‌ای است که هر از گاهی مسئولان دولتی بیان می‌کنند. برخی آن را بیشتر نوعی فرافکنی می‌دانند و برخی دیگر تاییدش می‌کنند، اما حتی آن‌هایی که می‌گویند مسئولان مدام از نداشتن مهارت بیکاران حرف می‌زنند تا بی‌عملی خود در زمینه ایجاد شغل و بهبود شرایط اقتصادی را توجیه کنند، به این واقعیت اذعان دارند که واقعا بسیاری در ایران ولو اینکه تحصیل دانشگاهی داشته باشند، تخصص لازم را ندارند.
محمد شریعتمداری (وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی) مرداد امسال گفت: مسیر حل و رفع مشکل بیکاری از توسعه مهارت‌های فنی و حرفه‌ای کشور می‌گذرد. در جمع بیکاران کشور، آمار دانش آموختگان دانشگاهی بیکار بالاست، این در حالی است که افراد دارای مهارت از فرصت شغلی بیشتری برخوردار هستند و این نشان می‌دهد راه عبور از وضعیت موجود، مهارت‌افزایی است.
از این بحث مهم که بگذریم که اساسا معضل بیکاری تنها با آموزش مهارت رفع نمی‌شود و تا زمانی که کیک اقتصاد ایران بزرگ نشده و ایجاد شغل به میزان تقاضا میسر نشود، بیکاری هم می‌ماند، باید به این نکته توجه داشت که اگر ما «نداشتن مهارت» را به عنوان مشکل اصلی شناسایی کرده‌ایم، چرا مزایایی به کارگران دارای مهارت نمی‌دهیم تا مهارت‌آموزی تشویق شود؟
هم‌تراز کردن آموزش‌های فنی و حرفه‌ای با مدارک تحصیلی
حرف کلیدی کسانی که می‌گویند کارجویان مهارت ندارند این است که مدرک‌گرایی در کشور آفت نیروی کار شده است. نمی‌توان گفت که این اتفاق خود به خود رخ داده است. اگر جوانان دنبال مدرک هستند برای این است که با مدرک کارشان پیش می‌رود و احیانا مزایایی هم دریافت می‌کنند. در جاهای مختلف، از خدمت سربازی گرفته تا محل کار، همواره مدرک مولفه‌ای است که بر اساس آن افراد دسته‌بندی می‌شوند و از مزایای بیشتری از جمله حقوق بیشتر بهره می‌گیرند. این درست که طرح طبقه‌بندی مشاغل در بسیاری از کارگاه‌ها اجرا نمی‌شود و کارگران با سابقه تقریبا هم‌تراز کارگران صفر قرار می‌گیرند، اما اگر جایی طرح طبقه‌بندی مشاغل رعایت شود، دست‌کم مدرک دانشگاهی امتیاز به حساب می‌آید. اما درمورد مهارت‌سنجی اینگونه نیست. اگر فکر می‌کنیم که مهارت‌آموزی راهکاری برای رفع مشکلات بازار کار است، حداقل اگر به دارندگان مهارت بیش از دارندگان مدرک بها نمی‌دهیم، به اندازه آن‌ها مزایایی در اختیارشان بگذاریم.
مسیر حل و رفع مشکل بیکاری از توسعه مهارت‌های فنی و حرفه‌ای کشور می‌گذرد. در جمع بیکاران کشور، آمار دانش آموختگان دانشگاهی بیکار بالاست، این در حالی است که افراد دارای مهارت از فرصت شغلی بیشتری برخوردار هستند و این نشان می‌دهد راه عبور از وضعیت موجود، مهارت افزایی است
وزیر کار در همان صحبت‌های چهارم مرداد امسالش که بخشی از آن‌ها در ابتدای این گزارش آمد، عنوان کرد: یکی از اصول مهم در مباحث آموزشی توجه بیشتر به مدرک تحصیلی و توجه کمتر به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در کشور است، بنابراین برای اولین بار با پی نوشت رئیس جمهوری و دستور سریع وی به سازمان اداری و استخدامی، هم‌تراز کردن موضوع آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در کنار مدارک تحصیلی آموزش‌های کلاسیک مورد توجه قرار گرفت. بنابراین سازمان اداری و استخدامی مکلف شد نظام مشاغل دولتی را مورد بازنگری قرار دهد. در وزارت کار نیز باید مشاغل را هم متناسب با این رویکرد تغییر دهیم.
مهارت آموزی را تشویق کنیم
«وقتی فرقی بین کارگر فاقد مهارت با کارگری نباشد که مهارتی ندارد، خود به خود افراد گرایش کمتری به مهارت‌آموزی پیدا می‌کنند. باید به زحمتی که فرد برای کسب مهارت می‌کشد ارج نهاد. این در حالی است که بیش از هر چیز به مدرک دانشگاهی بها می‌دهند.»
این گفته‌های علی اکبر سیارمه (کارشناس روابط کار) است. او به ایلنا می‌گوید: سال‌هاست که عنوان می‌کنند یکی از مشکلات اصلی نیروی کار ما نداشتن مهارت‌های لازم است. نداشتن مهارت مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. این مشکلات خودش را بیش از همه در بهره‌وری نیروی کار نشان می‌دهد. به این ترتیب کارفرما باید به نیروی ماهر خودش بها دهد و برای او انگیزه ایجاد کند.
این کارشناس روابط کار با اشاره به فلسفه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بیان می‌کند: آموزش فنی و حرفه‌ای ایجاد شد تا کارگری که می‌خواهد سر کار برود صفر نباشد و مهارت‌های اولیه را داشته باشد. در ادامه برنامه این است که افراد آموزش‌های تکمیلی و حتی تخصصی ببینند. در چنین شرایطی بدیهی است که باید بین کارگران تفاوت گذاشت و همانطور که بین دارندگان مدارک مختلف دانشگاهی فرق می‌گذارند، بین کارگران با مهارت کم یا زیاد هم باید تفاوت گذاشت.
او ادامه می‌دهد: موضوع مهم دیگری که در سال‌های اخیر به آن توجه شده هم‌ترازی مدارک فنی و حرفه‌ای با مدارک دانشگاهی است. در بحث طبقه‌بندی مشاغل مدرک یک مولفه مهم است، پس چرا مدرک فنی و حرفه‌ای نباید یک مولفه تاثیرگذار باشد؟ شاید عنوان کنند که به مهارت و تخصص هم در طبقه‌بندی مشاغل بها داده شده است، اما به نظر می‌رسد این توجه با واسطه است، یعنی اینکه می‌گویند چون فلان مدرک کسب شده این فرد مهارت دارد یا فرد با سابقه را دارای مهارت قلمداد می‌کنند. به صورت ویژه باید مهارت‌آموزی تشویق شود. این درست که این بین بعضی هم مدارک صوری می‌گیرند یا واقعا مهارت ندارند، اما همین که افراد را تشویق کنیم آموزش‌های ابتدایی‌شان را تکمیل و بعد آموزش تخصصی ببینند، به مهارت‌افزایی کمک کرده‌ایم و بهره‌وری نیروی کار را هم افزایش داده‌ایم.
در بهار امسال سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران ۳۶ درصد بوده است. این سهم در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بالاتر است. با وجود این، همچنان گرایش قابل توجهی به کسب مدرک دانشگاهی وجود دارد. همانطور که عنوان شد همه چیز را صرفا نمی‌توان به تمایل به پشت میزنشینی ربط داد، بلکه سازوکارهایی وجود دارد که باعث می‌شود همچنان مدرک سود و مزیت بیشتری برای افراد داشته باشد. نتیجه کار از طرفی همانطور که بعضا مسئولان می‌گویند می‌تواند سخت کار پیدا کردن شود و از طرف دیگر، بهره‌وری پایین می‌آید. در واقع بسیاری از شاغلان به نحوی وارد بازار کار می‌شوند و چون می‌دانند داشتن مهارت آنقدرها در حقوق‌شان تاثیر ندارد یا ارتقای شغلی آن‌ها لزوما مرتبط با مهارت‌شان نیست، درجا می‌زنند یا حتی در مواردی اقدام به تحصیل می‌کنند، بدون اینکه هدف، مهارت‌افزایی باشد. اهمیت دادن به مهارت‌آموزی با هم‌تراز کردن مدارک دانشگاهی و فنی و حرفه‌ای گزینه مناسبی برای تشویق افراد است، هر چند باید سازوکاری برای سنجش مهارت هم تعبیه شود و صرفا به مدرک اکتفا نکرد.
