مستندسازی تاریخ شفاهی تامین اجتماعی و مدیریت دانش

بیست و هشتم اردیبهشت ماه پنجمین سالگرد درگذشت مرحوم دکتر مظفر کریمی است، زاده دامنه کوه میلاکو روستای اسفاد در منطقه قائنات خراسان جنوبی که با سوابق کاری از وزارت بهداشت جذب سازمان تامین اجتماعی شد و از حوزه درمان شروع کرد و پس از حوزه فرهنگی و اجتماعی به حوزه بیمه‌ای رسید و درحالیکه به اتفاق به عنوان دبیر شورای برنامه ششم سازمان تامین اجتماعی (به ریاست نگارنده) پیگیر احکام مرتبط با حوزه رفاه و تامین اجتماعی در برنامه ششم توسعه و شکل‌گیری نظام چند لایه تامین اجتماعی بودیم، بر اثر عارضه قلبی جان به جان آفرین تسلیم کرد. روحش شاد و یاد و نامش گرامی باد.

او همچنین مدتی را در وزارت رفاه و تامین اجتماعی و پس از ادغام در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مسئولیت داشت و در جریان بودم که آن مرحوم نیز همانند برخی مدیران و کارشناسان دیگر سازمان به لحاظ قرار گرفتن در روند برخی تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در طول سنوات خدمت خود، اسناد، مدارک و فایل‌های زیادی را از سیر تطورات قوانین و مقررات و نیز طرح‌ها و برنامه‌های مهم در اختیار داشته است و یا حتی طرح‌ها و مطالعات نیمه تمامی که قصد داشته است آنها را برای سازمان و یا وزارتخانه به اتمام برساند.

به لحاظ تغییرات پر بسامد مدیریتی و یا جابجایی واحدهای سازمان برخی نبوده از این مدارک و مستندات و فایل‌ها احتمالاً در سازمان و وزارتخانه موجود و یا در دسترس نیستند و همه مدیران و کارشناسان در طی ادوار مختلف احتمالاً مقید به حفظ و نگهداشت این اسناد و مدارک نبوده باشند و با درگذشت مدیران و کارشناسان موصوف و یا رسیدن به مرحله بازنشستگی، این گنجینه‌های سازمانی از دسترس خارج می‌شوند و یا امحاء می‌گردند. این نقیصه در مورد تامین اجتماعی به جهت اینکه فاقد رشته و مقطع تحصیلی در دانشگاه است به حوزه مطالعات نظری نیز تعمیم و تسری می‌یابد و بسیاری از مفاهیم و طرح‌های مطالعاتی و جزوات و گزارشات منبعث از آن و نیز تولید محتوای صورت پذیرفته، با درگذشت این افراد از دسترس خارج می‌شود.

در حالی که اگر رشته و مقطع تحصیلی دانشگاهی برای تامین اجتماعی وجود داشت، محتواهای تولیدی در قالب متون درسی و یا رساله‌های تحصیلات تکمیلی حفظ می‌گردید.

البته هستند برخی از این مدیران و کارشناسان که با وسواس و دغدغه‌مندی نسبت به حفظ و نگهداشت این گنجینه‌های سازمانی مبادرت می‌ورزند به طور مثال وقتی به ملاقات مرحوم دکتر مهدوی از مدیران عالیرتبه بازنشسته قبل از انقلاب (مدیرکل بودجه و تشکیلات) می‌رفتم، می‌دیدیم که با دقت و مراقبت زیاد بسیاری از کتب و نشریات مربوط به تامین اجتماعی را پس ۴ دهه هنوز در کتابخانه شخصی خود نگاه داشته و حفظ کرده است که امیدوارم بتوانم با کمک خانواده محترم و معزز آن مرحوم گنجینه سازمانی به جای مانده از این همکار عالم ورجاوند و کارشناس فرهیخته سازمان را در موزه و یا مرکز اسناد سازمان به نام ایشان نگهداری کنیم.

بطور کلی نسلی از مدیران و کارشناسان در ادوار مختلف سازمان حضور داشته‌اند که علاوه بر تجربه و علم، دارای ذهن طبقه‌بندی شده، صاحب سبک نگارش و دست به قلم، واجد نگاه جامع و همه جانبه‌نگر و قدرت تجزیه و تحلیل کلی، توانمند در گردآوری، جمع‌بندی و تالیف گزارشات و به طور کلی آچار فرانسه بوده‌اند و مرحوم دکتر مهدوی و مرحوم دکتر مظفر کریمی نمونه‌ای از این افراد می‌باشند که رخ در نقاب خاک کشیده‌اند. این افراد به تبع توانمندی‌ها و ظرفیت‌هایی که داشته‌اند در بزنگاه‌های سازمانی حضور داشته و علاوه بر داشته‌های ذهنی و خاطرات شفاهی، اسناد و مدارک زیادی را در اختیار دارند و یا سراغ دارند و می‌توانند آدرس بدهند که کجا می‌توان آنها را یافت که متاسفانه بسیاری از این اندوخته‌ها همچون دفینه‌هایی با درگذشت آنان به زیر خاک رفته است.

متاسفانه در زمینه مستندسازی تاریخ شفاهی تامین اجتماعی و مدیریت دانش ضمنی نیز در سازمان کار منسجم و مدون و مستمری صورت نگرفته است و قطعاً در سطح ستاد مرکزی و ادارات کل و مدیریت‌های درمان و واحدهای اجرایی سازمان همکاران شاغل و بازنشسته زیادی هستند که این اسناد و مدارک را در اختیار دارند و با کمال میل حاضرند آن را به سازمان بسپارند. بطور کلی می‌توان برنامه مستندسازی تاریخ شفاهی خدمت را برای همکاران بازنشسته تعریف کرد و قبل از صدور حکم بازنشستگی طی طرحی آنان را تشویق به نگارش خاطرات خود ساخت و اسناد و مدارک تاریخی سازمانی را از آنان دریافت کرد.

به خاطر دارم که ارائه یک برگ تصویر سند خرید ملک توسط مرحوم ابوتراب فیضی (فعال کارگری و عضو شورایعالی تامین اجتماعی) که از زیر زمین منزل خود آورد باعث شد که مالکیت سازمان بر زمین بیمارستان سرخه حصار (لواسانی) تثبیت شود و همچنین ارائه چند برگ تصویر پیش نویس سیاست‌های کلی سلامت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، از سوی مرحوم دکتر مظفر کریمی توانست به تثبیت مواضع سازمان در مقابل تیم سابق وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی برای حفظ بخش درمان سازمان بی‌انجامد.

در پایان ضمن گرامیداشت یاد و خاطره مرحوم دکتر مظفر کریمی، ابراز امیدواری می‌کنم که روزی بتوانیم با کمک همکاران شاغل و بازنشسته مرکز اسناد و مدارک سازمان تامین اجتماعی را با بهره‌گیری از گنجینه‌های سازمانی تاریخی موجود در کتابخانه‌های شخصی آنان فراهم آوریم و این دانش ضمنی را به نسل‌های فعلی و آتی سازمان تقدیم داشته و سازمان یادگیرنده را شکل دهیم. امری که به مدد ظرفیت‌های فراهم شده در فضای مجازی با یک فراخوان و به سهولت و با کمترین هزینه قابل انجام است.