در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
چرا در ژاپن حوادث کار بسیار کمتر از ایران است/راه جلوگیری از خطر «بازنشستگی پیش از موعد» نیست
معاون طب کار و کمیسیون‌های پزشکی اداره کل درمان مستقیم سازمان تأمین اجتماعی بر این باور است که با همکاری‌های منظمِ بینِ بخشی می‌توان نرخ مرگ و میرِ ناشی از حوادث کار را کاهش داد. پناهی‌زاده تاکید می‌کند که در این زمینه اقداماتی در دست انجام است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، آمار بالای حوادث شغلی در ایران و آسیب‌های اجتماعی ناشی از این وضعیت، دستمایه گفتگویی‌ست با داریوش پناهی زاده (معاون طب کار و کمیسیون های پزشکی اداره کل درمان مستقیم سازمان تأمین اجتماعی). این مقام مسئول در این رابطه به طرح‌هایِ بین بخشیِ در دست اجرا اشاره می‌کند و تاکید دارد که «ایمنی کارگر» محصول تلفیق عوامل متعدد در سطوح مختلف است.
پناهی‌زاده در ارتباط با طرح «خانه‌های بهداشت کارگری» و ریشه‌های تاریخی آن می‌گوید: به استناد اصل ۲۹ قانون اساسی و ماده ۱۴۷ قانون کار، به منظور حفظ و صیانت نیروی کار، طرح مشترک ایجاد خانه‌های بهداشت کارگری از سال ۱۳۶۶ با تعامل و همکاری وزارتخانههای تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان تامین اجتماعی در بنگاه‌های اقتصادی ۵۰۰-۵۰ نفر کارگر جهت ارائه خدمات بهداشتی اولیه به کارگران آغاز شد و این طرح، تاکنون به کار خود ادامه داده است.
وی می‌افزاید: این طرح، مبتکر برگزاری همایش سالانه نیز هست؛ هدف از برگزاری همایش سالانه خانه‌های بهداشت کارگری، قدردانی از زحمات افرادی است که در جهت صیانت از سلامت جامعه کار و تولید تلاش می‌کنند؛ این همایش حاصل خردجمعی و یک کار مشترک سه‌جانبه از سوی وزارتخانههای تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان تامین اجتماعی است. در واقع در این همایش، از برترین‌های حوزه سلامت کارگری تقدیر می‌شود.
۲۰۰۰ خانه بهداشت کارگری در سطح کشور ایجاد شده
اجرای این طرح که از سال ۱۳۶۶ آغاز شده، چه نتایجی دربرداشته است؛ پناهی‌زاده در پاسخ به این سوال می‌گوید: تاکنون حدود ۲۰۰۰ خانه بهداشت کارگری در سطح کشور ایجاد شده است. بدون تردید، کاهش حوادث و بیماریهای شغلی و همچنین ارتقای فرهنگ پیشگیری و ایمنی، در نتیجه ایجاد خانه‌های بهداشت کارگری حاصل می‌شود. البته عوامل بسیار زیادی در این حوزه می‌توانند ذخیل باشند ولی آنچه مسلم است این است که خانه‌های بهداشت کارگری نقش بسیار موثری در آموزش کارگران و شناسایی، ارزیابی و کنترل عوامل زیان‌آور محیط کار دارند، به دلیل اینکه «بهداشت‌یاران کار» که اکثرا کارشناسان بهداشت حرفه‌ای هستند، در همه جا مسئول خانه بهداشت کارگری هستند.
این مقام مسئول به آمار حوادث شغلی در سال گذشته می‌پردازد: در سال ۹۶ حدود ۲۰ هزار حادثه شغلی به ثبت رسیده که از این تعداد متأسفانه ۸۰۰ مورد حادثه منجر به فوت کارگر شده است. البته این آمار بسیار دردآور و غیرقابل قبول است، این در حالی است که کشورهای پیشرو مثل ژاپن در زمینه کاهش حوادث کار با برنامه‌ریزی مناسب و تقویت همکاری‌های بینِ بخشی به موفقیت‌های زیادی در این زمینه دست یافته‌اند و در این قبیل کشورها، تعداد حوادث ناشی از کار در سطح بسیار پائینی قراردارد، از طرفی از دیدگاه سازمان بین‌المللی کار (ILO) تعداد حوادث شغلی یک شاخص مهم در ارزیابی عملکرد کشورها در حوزه سلامت کارگران است.
چرا تعداد حوادث کار در کشور ما بالاست؛ پناهی‌زاده در پاسخ می‌گوید: عدم آموزش مؤثر نیروی کار، عدم توجه به فرهنگ ایمنی و حفاظت فردی در محیط کار، استفاده از ماشین‌آلات فرسوده و غیرایمن، تکنولوژی پائین ماشین‌آلات، لباس و تجهیزات ایمنیِ غیراستاندارد و با کیفیت پائین، عدم توجه به اصول HSE، عدم رعایت تناسب کار محوله با توانائی جسمی و روانی کارگر از عواملی هستند که منجر به افزایش حوادث ناشی از کار در محیط‌های کاری مختلف منجمله کارخانجات، معادن و کارگاه‌ها می‌شوند.
نقش کارفرمایان در بحث حوادث کار، بسیار پررنگ است
بدون تردید، استفاده از تکنولوژی‌های روز و آموزش صحیح کارگر، در کاهش نرخ حوادث شغلیِ مرگبار موثر است؛ اما نقش کارفرمایان و میزان تاثیر آنها در افزایش نرخ حوادث منجر به فوت، چطور ارزیابی می‌شود؛ معاون طب کار سازمان تامین اجتماعی در این رابطه می‌گوید: دیدگاه و عملکرد کارفرمایان در صیانت از سلامت نیروی کار از طریق حذف یا کاهش فاکتورهای خطر در کارگاه‌ها و فراهم آوردن محیط کاری سالم و ایمن بسیار مهم است. به علاوه آموزش مناسب کارگران و به‌کارگیری ابزار و ماشین‌آلات استاندارد و با تکنولوژی روز باعث می‌شود ضمن کاهش حوادث ناشی از کار، از استهلاک زودهنگام کارگران نیز جلوگیری شود و حتی با ایجاد محیط کاری با نشاط و کم استرس شاهد کاهش بیماریهای روحی و روانی نیز در جامعه کار و تولید باشیم. اینها مواردی هستند که در حیطه اختیار کارفرما قرار می‌گیرند لذا نقش کارفرمایان در بحث حوادث کار، بسیار پررنگ است.
یکی از قوانین حمایتی کارگرانِ شاغل در محیط‌های کاری پرخطر، قانون مشاغل سخت و زیان‌آور است؛ پناهی‌زاده در ارتباط با این قانون و دگردیسی آن می‌گوید: به نظر می‌رسد مراد قانون‌گذار از تصویب این قانون، کمک به کارگرانی بوده که در محیط‌های کاری غیراستاندارد، ناخواسته دچار صدمات جسمی شده‌اند؛ از طرفی در همین قانون تصریح شده که کارفرمایان موظف به بهسازی محیط‌های کاری و کاهش آلاینده‌ها و مخاطرات شغلی کارگران در بازه زمانی مشخص هستند ولی متأسفانه عدم جدیت و انگیزه کافی و عدم سرمایه‌گذاری کافی در این زمینه از سوی کارفرمایان، باعث شده از هدف اصلی قانون‌گذار بازبمانیم و عملاً با بازنشستگی پیش از موعد کارگران، کشور از خدمات بخش عظیمی از نیروی کار محروم شود و صندوق تأمین اجتماعی برای پرداخت حجم زیادی از مستمری‌های زود هنگام با فشار زیادی روبرو شود.
ایمن‌سازی باید یک فرهنگ نهادینه شود
وی در ادامه به تاثیر خطرات محیط کار بر جسم و روح کارگران می‌پردازد: اگر فاکتورهای خطر در محیط‌های کاری حذف شود و یا کاهش یابد، به تبع آن شیوع و بروز بیماریهای شغلی کاهش می‌یابد و انتظار داریم بار بیماری در سنین میانسالی کم شود و اگر کاهش فاکتورهای خطر در محیط کار به یک «فرهنگ نهادینه» تبدیل شود، نهایتا در آینده کارگران ما دوران سالمندی سالم‌تری خواهند داشت؛. در غیر این صورت ما در آینده شاهد افزایش بار بیماری‌ها در بازنشستگان و افزایش هزینه‌های درمانی در کشور خواهیم بود که تبعات آن بدون تردید برای اقتصاد کشور ناخوشایند است.
«نیروی کار» در آینده ایران دچار چه تحولاتی خواهد شد؛ این مقام مسئول دورنمای آینده را این‌چنین توصیف می‌کند: در حقیقت کاهش نرخ باروری جمعیت و پیامدهای آن در سنوات آینده منجر به کاهش تعداد نیروی کار کشور خواهد شد و این مشکل یکی از تهدیدات کشور در سطح ملی است که می‌تواند تبعات آن منجر به کاهش تولید ثروت در جامعه شود و شاخص تولید ناخالص ملی را در آینده نه چندان دور تحت تأثیر قرار دهد، پس متولیان امر بایستی بیشتر از گذشته به صیانت از سلامت کارگران توجه نمایند تا در آینده آهنگ پیشرفت کشور دچار کاستی و خلل نشود.
امیدواریم در آینده شاهد کاهش حوادث کار باشیم
یکی از مکانیسم‌های اصلیِ نظارت بر محیط کار و ساماندهی روابط کار، «بازرسی کار» است؛ پناهی‌زاده اوضاع فعلی بازرسی کار را روبه پیشرفت توصیف می‌کند و می‌افزاید: به طور کلی مقوله بازرسی کار از وظایف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که به طور مستمر توسط کارشناسان آن وزارت در سطح ادارات کل کار استانها و شهرستان‌ها در حال انجام است.
وی ادامه می‌دهد: خوشبختانه ما جلسات منظم ماهانه با حضور مدیرکل بازرسی کار وزارت کار و مدیرکل سلامت محیط کار وزارت بهداشت داریم که در واقع اتاق فکری است که در آن، مشکلات خصوصاً در حوزه حوادث ناشی از کار مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد و اخیراً پیشنهاد شده کارخانجات و کارگاه‌هایی که تعداد حوادثِ کارِ بالائی دارند، در معرض بازرسی و بازخواست بیشتر قرار گیرند و مقامات رده بالای هر سه حوزه به طور سرزده و نمادین از مکان‌هایی که تعداد حوادث بالاتری دارند بازدید به عمل آورند تا توجهات به اهمیت ترویج فرهنگ ایمنی جلب شود و انشاالله به این طریق، شاهد کاهش حوادث ناشی از کار در سنوات آینده باشیم.
