انتظارِ پرستاران پانزده ساله شد؛
سیستم پزشک‌سالار، سدی بزرگ برای اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است/ تاکید متخصصان بر بازگشت به نظام سلامت قبلی
یک سال دیگر از مصوبه قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری گذشت اما این قانون به مرحله اجرا درنیامد. اینطور به نظر می‌رسد که اجرای این قانون هیچ چشم‌اندازی در جهت اجرا ندارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سفیدپوشان جامعه سلامت هیچگاه ششم تیرماه سال ۸۶ را فراموش نخواهند کرد، تاریخی که در آن روز قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری توسط دولت نهم تصویب شد. اگرچه ۱۵ سال از آن روزگار می‌گذرد اما ذی‌نفعان اصلی این قانون هیچ امیدی به اجرای آن ندارند و حرف‌های مسئولان نظام سلامت را تنها وعده‌هایی می‌دانند که بر زبان‌ها جاری می‌شود.
ماجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری را باید در پرتو تاریخ نزدیک تغییرات نظام سلامت کشور در سه دهه اخیر مورد بررسی قرار داد. تا قبل از سال ۱۳۷۴ نظام سلامت کشور یعنی بخش بهداشت و درمان کشور، رویه تقریبا ثابت، مشخص و هماهنگی داشت؛ طبق این نظام که موسوم به نظام حقوق ثابت (fix payment) بود، همه اعضای کادر درمان اعم از پزشک و پرستار بر اساس حقوق ثابت ماهانه عمل و دستمزد دریافت می‌کردند.
بسیاری از متخصصان و کارشناسان کنونی سلامت و رفاه اجتماعی، معتقدند نظام سلامت قبلی، بهترین نظام برای اداره سلامت کشور ما و مطابق با تجارب موفق جهانی در زمینه سلامت و بهداشت و درمان است؛ چراکه در آن بسیاری از خدمات درمانی و بهداشتی هنوز چندان کالایی و پولی نشده بود، دولت تعهد به ارائه خدمات سلامت تقریبا رایگان و عمومی به همه مردم داشت، اختلاف حقوق و دستمزدها بین پزشک و پرستار نیز به میزان فعلی زیاد نبود. همچنین به مردم و بیمارانی که به بیمارستان‌ها رجوع می‌کردند، فشار مالی چندانی وارد نمی‌شد و اولویت بیمارستان‌ها، ارائه خدمت به مردم بود. بنابراین سرجمع، در نظام سلامت قبلی کشور تا سال ۱۳۷۴، بیماران و کادر درمان و عموم مردم رضایت نسبی و تقریبا مطلوبی از خدمات و مزایای شغلی و دستمزدی داشتند. اما این نظام در اواسط دهه هفتاد، با فشار پزشکان تغییر کرد.
بعضی از کارشناسان نظام سلامت از اختلاف ۱۰۰ برابری بین درآمد پزشکان و پرستاران در نظام فعلی بهداشت و درمان کشور سخن می‌گویند. بر مبنای نظام فعلی تعرفه‌گذاری، اگر هزینه یک عمل جراحی ۱۰۰ هزارتومان باشد، از این مقدار، چیزی تا حدود ۶۵ درصد آن به جیب پزشکان سرازیر می‌شود. ۵ درصد از این وجه نیز به دانشگاه علوم پزشکی و اعضای هیات عملی تخصیص پیدا می‌کند. ۱۰ درصد به خود بیمارستان‌ها پرداخت می‌شود. ۲۰ درصد باقیمانده نیز بین کادر درمان اعم از پرستاران، نیروهای خدماتی و بقیه پرسنل بیمارستان‌ها توزیع می‌شود که عملا به پرستاران چیز خاصی تعلق نمی‌گیرد. به عبارت دیگر ۶۵ درصد درآمدها بین همان ۵ درصدی‌های هیات علمی توزیع می‌شود و ۲۰ درصد درآمد بین ۹۵ درصد یعنی کل کادر بیمارستان تقسیم می‌شود. نابرابری و تبعیض آشکار در الگو و نحوه توزیع درآمدها در مثال فوق به وضوح، قابل مشاهده است.
به گفته فعالان جامعه پرستاری، اجرای صحیح قانون «تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری» مهم است و باید به این موضوع توجه شود اما منافع عده‌ای با اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، دچار تعارض می‌شود به همین دلیل برای اجرای این قانون، بهانه‌گیری می‌کنند. پرستاران نگران تضییع حقوق خود هستند زیرا این احتمال وجود دارد که قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری به هر بهانه‌ای بازهم مسکوت بماند.
سیستم وزارت بهداشت پزشک‌سالار است
محمد شریفی‌مقدم (عضو خانه پرستار) گفت: الگوهای مختلفی را تحت بررسی قرار داده‌ایم. تمام اقدامات انجام شده در خصوص قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری از پشتوانه کارشناسی قوی برخوردار است. خانه پرستار تمام مشکلات حقوقی این موضوع برطرف کرده است. تمام جزئیات این قانون در شورای عالی بیمه، کمیسیون اجتماعی دولت، وزارتخانه‌های بهداشت و کار مطرح شده است. آیین‌نامه این قانون نیز به رشته تحریر درآمده است. دیگر دلیل منطقی برای تاخیر در اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری وجود ندارد، با این‌حال ما نگران بهانه‌گیری‌های احتمالی هستیم.
وی توضیح داد: ۲۱ سال، از زمان اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پزشکی می‌گذرد اما اجرای تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری حدود ۱۵ سال مسکوت مانده است، ما نسبت به اجرای نادرست این قانون احساس نگرانی می‌کنیم. دیروز، رئیس کل سازمان نظام پزشکی، افزایش تعرفه خدمات پزشکی را از رئیس جمهور مطالبه کرد. نوبت اجرای تعرفه‌گذاری پرستاری فرارسیده است ولی مسئولان درمانی معتقدند اجرای خدمات پزشکی موفقیت‌آمیز نبوده است.
این فعال پرستاری گفت: دستمزد پرستاران حدود ۲.۲ درصد افزایش یافته است. سال ۹۷، قیمت هر دلار ۴ هزار تومان و پایه حقوق پرستاران رسمی حدود ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان معادل ۹۰۰ دلار بود. در سال جاری، پایه حقوق پرستاران رسمی با افزایش دوبرابری حقوق معادل ۸ میلیون تومان است که با توجه به قیمت فعلی دلار، حقوق این گروه شغلی معادل ۳۰۰ دلار است یعنی درآمد آن‌ها حدود ۶۰۰ دلار کاهش یافته است. باید گفت حدود ۴۵ هزار پرستار شرکتی نظام سلامت کشور، شرایط نامناسبی را تجربه می‌کنند. آن‌ها تحت پوشش قانون کار قرار می‌گیرند و از مزایایی مثل افزایش حقوق محروم هستند. درآمد ماهیانه این گروه از پرستاران حدود ۳ میلیون تومان است.
به گفته وی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سیستم مختص به خود را دارد: سیستم پزشک سالار، دولت اصولگرا و اصلاح‌طلب نمی‌شناسد؛ من بر اساس ۳۰ سال تجربه فعالیت صنفی به این نتیجه رسیده‌ام.
سخن پایانی
امروز به دلیل نارضایتی روزافزون جامعه پرستاری از تبعیض و نابربری با پزشکان، اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری که در سال ۱۳۸۶ با ۱۹۰ رای موافق در مجلس به تصویب رسیده، به یکی از مطالبات اصلی جامعه پرستاری کشور تبدیل شده است. با این حال طبق روند حاکم بر نظام سلامت و درمان کشور و سیاست سلامت و درمان حاکم بر دولت‌ها در سه دهه اخیر، به نظر می‌رسد موضوع اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، چشم‌انداز مناسبی در جهت اجرا ندارد. اگرچه طبق برنامه ششم توسعه کشور، دولت مکلف به اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری تا پایان این برنامه است اما به‌رغم تاکید چندباره، هنوز اراده‌ای در دولت و وزارت بهداشت برای اجرای این قانون وجود ندارد.
در این ایام کرونایی که مطالبات جامعه پرستاری از قبیل معوقات مزدی، وضعیت بی‌ثبات شغلی، اضافه کار، فوق‌العاده ویژه و غیره نیز مطرح است، ضرورت اجرای هرچه سریعتر قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری بیش از پیش، از سوی پرستاران و تشکل‌های آن‌ها مطرح شده است. باید دید که وزارت بهداشت و معاونت پرستاری این وزارتخانه، یکبار برای همیشه، اقدامی برای اجرای این قانون معطل مانده خواهد کرد یا نه؟
گزارش: علی خسروجردی
