ایلنا گزارش می‌دهد؛
تامین ارتزاق سفره خالی به سختی غربت ارجح است/ زنان برای آرایشگری به کردستان مهاجرت می‌کنند/ مشکلات کارگران مهاجر را دریابیم
کارگران ایرانی شاغل در کشورهای دیگر اگر مجوز کار داشته باشند، برابر تعهدات قانونی از حقوق شهروندی و خدمات بهداشتی و درمانی برخوردار هستند. عمده نگرانی درباره آن دسته از کارگرانی است که مجوز کار ندارند و اصطلاحا کار سیاه می‌کنند.
به گزارش خبرنگا ایلنا، مهاجران به دنبال اهدافی با رویای آینده‌ای بهتر به کشور مطلوب خود مهاجرت می‌کنند. بسیاری از مهاجران ایرانی که از توانایی مالی برخوردار هستند، یکی از کشورهای اروپایی، کانادا و حتی استرالیا را مقصد نهایی خود قلمداد می‌کنند و جَلای وطن را در پیش می‌گیرند اما روزگاری‌ست که مهاجران ایرانی، سیمای جدیدی یافته و این‌بار نه برای تحقق رویای خود، بلکه برای ارتزاق و تکه‌ای نان دست به مهاجرت می‌زنند.
در طول دهه گذشته، شرایط سیاسی_اقتصادی کردستان عراق بهبود یافت و به تبع این موضوع، کارگران ایرانی به ویژه ساکنان استان‌های مرزی در غرب ایران به این منطقه مهاجرت می‌کردند. تب مهاجرت کارگر و استادکار ایرانی به واسطه افزایش نرخ بیکاری، مشکلات معیشتی و روند صعودی قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی، روندی صعودی دارد. بنظر می‌رسد، مهاجرت به کشور همسایه با هدف اشتغال جزو لاینفک بازار کار کشور خواهد شد.
تعداد دقیق کارگران مهاجر ایرانی مشخص نیست
آمار دقیقی از تعداد مهاجران ایرانی شاغل در کردستان عراق در دسترس نیست. نه تنها مقامات محلی کردستان آماری از کارگران مهاجر ایرانی ندارند بلکه به واسطه ماهیت ویزای این افراد، مقامات داخلی کشور نیز از ارائه اطلاعات دقیق درباره آن‌ها ناتوان هستند. اگر شرایط فعلی ادامه داشته باشد، تمایز کارگر و توریست واقعی به هیچ وجه میسر نخواهد شد. از آنجا که کردستان عراق ویزای کار به کارگران مهاجر نمی‌دهد، آن‌ها با ویزای توریستی یک ماهه به عراق می‌روند و اگر حادثه کار اتفاق افتد، هیچ نهادی از آن‌ها حمایت نمی‌کند.
میکائیل صدیقی در ارتباط با این گروه توضیح داد: آمار دقیقی از تعداد کارگران مهاجر ایرانی شاغل در خاک عراق وجود ندارد ولی برآوردهای اولیه نشان می‌دهد، حدود ۳۶ هزار نفر در کردستان عراق اشتغال دارند. فقط ۶ هزار کارگر ایرانی در شهر سلیمانیه کار می‌کنند.
تعداد زیاد نیروی کار ایرانی در این اقلیم بر کسی پوشیده نیست؛ به طور قطع و یقین، مشکلات متعددی مثل حوادث کار، بیمه، مشکلات اسکان و دستمزد در مسیرشان وجود دارد که دستان خود را روی گلوی کارگران گذاشته‌اند. با همه این دشواری‌ها، مهاجرت کارگران ساختمانی استان‌های غربی به کردستان عراق، یک «فرصت» برای جمعیت تقریبی ۳۶هزار خانواده قلمداد می‌شود تا از بحران معیشتی بگریزند.
کارگران هزینه‌های زیادی پیش‌رو دارند
به گفته این فعال کارگری، پرداخت عوارض خروج از کشور؛ یکی دیگر از مشکلات کارگرانی است که تصمیم به مهاجرت می‌گیرند. این مبلغ نرخ ثابتی ندارد و با توجه به تعداد سفرها به صورت پلکانی افزایش می‌یابد. یک کارگر برای عبور از مرز و ورود به کشور میزبان، در اولین سفر خود باید ۲۶۵ هزار تومان پرداخت کند. عوارض خروج در سفر دوم به قیمت ۳۹۰ هزار تومان و در سفر سوم بیش از ۴۰۰ هزار تومان خواهد بود.
کرونا نیز مزید بر علت شده و هزینه‌های طول سفر را افزایش داده است. کارگران باید برای ورود به خاک عراق، مبلغ ۶۰ هزار دینار که حدود یک میلیون تومان است به عنوان حق آزمایش تشخیص کووید ۱۹ پرداخت کنند. رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان اظهار داشت: برخی از کارگران، برگه‌های تست کرونا را در دست دارند و به وسیله آن می‌توانند از مرز مرویان وارد خاک عراق شوند. برگه‌های تست ایرانی تنها در مرز ارزش دارد و در گذرگاه‌های مرزی دیگر از درجه اعتبار ساقط است.
برای حل مشکلات به صورت مستقل ورود کردیم
سال گذشته، کارگروهی با عنوان «حل مشکلات و معضلات کارگران ساختمانی کردستان» به ریاست استاندار در استانداری کردستان تشکیل شد. اعضا تصمیم گرفتند، در بازه زمانی‌های چهار ماهه، جلساتی را در ارتباط با وضعیت کارگران مهاجر تشکیل دهند. بررسی‌های به عمل آمده از سوی این کمیته نشان می‌دهد، «افزایش نرخ بیکاری» و «کاهش ارزش پول ملی» سبب افزایش مهاجرت به عراق هستند. این دو عامل موجب مهاجرت کارگران ساختمانی بسیاری از استان‌های غربی ایران به ویژه کردستان و کرمانشاه برای کار روزمزد به کردستان عراق هستند. نیمه‌ی دوم دهه ۹۰، کاهش ساخت و ساز کشور گریبان معیشت کارگران را گرفت و چرخ زندگی آن‌ها را به گل نشاند. فاکتور دوم نیز با افزایش نرخ‌تورم سرسام‌آور دست در دست یکدیگر دادند و سفرهای تهی کارگران را خالی‌تر از همیشه کردند.
صدیقی در ارتباط با این کارگروه اظهار داشت: تصمیم بر این شد تا چند نفر از اعضای کارگروه برای بررسی و حل مشکلات کارگران به عراق سفر کنند؛ به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده ناشی از شیوع ویروس کرونا، چنین تصمیمی عملی نشد. پس از منحل شدن سفر، کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان به صورت مستقل وارد عمل شد تا بهبودی در وضعیت کارگران مهاجر حاصل شود. کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی کشور و وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی نیز در جریان اقدامات، قرار گرفتند.
او ادامه داد: برای تحقق هدف خود یعنی بهبود وضعیت کارگران و استادکاران مهاجر، سه جلسه با عراقی‌ها در کردستان داشتیم که در جلسات اول و دوم به ترتیب با رئیس سندیکای کارگری شهر «زاخو» و «کلار» دیدار کردیم. ۲۹ بهمن ماه، من با «پولا احمد» نماینده سندیکای کارگران و استادکاران ساختمانی شهر «سلیمانیه» گفتگو کردم. در این دیدار تصمیم گرفتیم؛ در آینده نزدیک، جلسه‌ای با نماینده وزارت کار عراق، سندیکاها و نماینده آسایش در کردستان برگزار کنیم.
تغییر نوع ویزا درخواست ماست
کارگران ویزایی توریسیتی در دست دارند که تنها یک ماه اعتبار دارد و پس از بازه زمانی ۳۰ روزه، منقضی خواهد شد. صدور ویزای جدید رایگان نیست و هزینه‌ای بر کارگر تحمیل می‌کند. هزینه‌های صدور ویزا و عوارض خروج از کشور برای کارگران گران است و بخشی عظیمی از درآمد آن‌ها را می‌بلعد. صدیقی توضیح داد: تلاش می‌کنیم تا بتوانیم ویزای کار برای این افراد اخذ کنیم. ویزای این افراد گردشگری است و این امکان وجود دارد؛ دولت عراق کارگران را هر لحظه از خاک خود اخراج کند. همچنین طرحی در ارتباط با حذف عوارض خروج از کشور برای کارگران مهاجر به مجلس ارائه داده‌ایم تا بتوانند با نامه‌ای از وزارت کار و بدون پرداخت عوراض از کشور خارج شوند.
حمایت‌ها عملی باشد نه لسانی
به گفته این فعال کارگری، مسئولان کشور هیچ انگیزه‌ای جهت بهبود مهاجران شاغل در عراق ندارند. حمایت‌ها تنها بر زبان‌ها جاری می‌شود و هیچگاه به مرحله عمل نمی‌رسد. مدیران کشور حتی راضی نیستند با مدیران وزارت کار عراق وارد گفتگو شوند تا تغییرات مثبتی در وضعیت شهروندانشان ایجاد شود. بی‌توجهی مسئولان موضوعی جدید و برای امروز نیست بلکه سابقه طولانی دارد.
او تصریح کرد: کارگران در هیچ زمینه‌ای از سوی مسئولان دیده نمی‌شوند؛ گروهی ناشناس به سمت کارگران سقزی در عراق شلیک کردند، یکی از کارگران وضعیت نامساعدی در بیمارستان تبریز داشت. آیا نسبت به این واقعه واکنش نشان دادند؟ هیچ‌کدام کوچک‌ترین واکنشی نشان ندادند. به جز فعالان کارگری، کسی به فکر کارگران حادثه دیده بود؟
هیچ کار عملی صورت نگرفته است. وقتی بازار کار در استان‌های غربی رونقی ندارد، کارگران برای اشتغال به عراق سفر می‌کنند و این موضوع سبب کاهش نرخ بیکاری می‌شود. همچنین پول وارد چرخه اقتصادی کشور می‌شود و تعداد ۲۶ هزار نفر مناسب است.
به گفته صدیقی، رکود و کسادی بازار در استان‌های مرزی، عامل رونق مهاجرت کارگران شده است. مهاجرت نه تنها سبب کاهش نرخ بیکاری می‌شود بلکه با اشتغال جمعیت ۳۶ هزار نفری در آن سوی مرزها، ارزآوری به صورت محدود انجام می‌شود و پول به چرخه اقتصاد ایران وارد می‌شود. کارگر خباز یا ساختمانی بودن مهم نیست، هدف اصلی اشتغال است. در حال حاضر، بسباری از مهاجران در مرغداری‌های عراق کار می‌کنند. زنان هم در میان مهاجران حضور دارند؛ آرایشگری یکی از کارهایی که زنان را به عراق می‌کشاند.
نباید تصور کرد که تنها ساکنان استان‌های مرزی با هدف تامین معیشت به آنجا سفر می‌کنند. او درباره این موضوع توضیح داد: کارگرانی از تهران و کرج نیز به کردستان مهاجرت می‌کنند. وقتی توانایی تامین معیشت زندگی در ایران وجود ندارد، چاره‌ای جز پذیرش سختی و کار در غربت وجود ندارد.
کارگران ایرانی شاغل در کشورهای دیگر اگر مجوز کار داشته باشند، برابر تعهدات قانونی از حقوق شهروندی و خدمات بهداشتی و درمانی برخوردار هستند. عمده نگرانی درباره آن دسته از کارگرانی است که مجوز کار ندارند و اصطلاحا کار سیاه می‌کنند. مهاجرت برای کار و اشتغال در مشاغل سیاه یک اتفاق جهانی است. اغلب حقوق این افراد پایمال می‌شود و آن‌ها از دسترسی‌های عادلانه برخوردار نیستند. کمک به این کارگران یک همگرایی داخلی می‌خواهد.
به گفته رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان اگر کارگر با پاسپورت وارد کردستان شود نیاز به معرفی کارفرما ندارد. اگر بدون پاسپورت به عراق وارد شوند؛ کارفرما باید در قبال آن‌ها تعهد دهد. آسایش و ادارت امنیتی نیز گای به نوع ویزا زیر سوال می‌برند و باید تعهد از سوی کارفرما داشته باشند.
