گزارش تحلیلی: راز‌های فنی گلات و پوکر

به گزارش ایلنا، طولانی‌ترین دوره‌ی لیگ برتر فوتبال ایران سرانجام با پنجمین قهرمانی متوالی پرسپولیس در لیگ برتر و اولین قهرمانی فولاد در جام حذفی به پایان رسید. سه تیم پرسپولیس، سپاهان و فولاد مستقیماً به فصل بعدی لیگ قهرمانان آسیا راه پیدا کردند و استقلال هم با کسب عنوان نایب‌ قهرمانی در حذفی و‌ سومی در لیگ، باید در پلی‌آف کار خود را آغاز کند. این اولین دوره‌ی تاریخ لیگ برتر ما بود که حضور مربی و بازیکن خارجی جدید نسبت به فصل گذشته در تیم‌ها ممنوع اعلام شده بود تا شاهد ایرانیزه‌ترین دوره‌ی تاریخ لیگ برتر از حیث نیروی انسانی باشیم؛ اتفاقی که البته باعث حضور چهره‌های تازه روی نیمکت تیم‌های لیگ برتری شد و عده‌ای‌شان مثل محرم نویدکیا، محمد ربیعی و حتی مهدی رحمتی، نتایج قابل دفاعی کسب کردند.
با پایان یافتن رسمی رقابت‌های لیگ برتر، ما تصمیم‌گرفتیم تا با همکاری مجموعه‌ی «یازده»، تیم‌های لیگ برتری‌مان را در دو شاخص دفاعی مورد بررسی قرار دهیم: تکل موفق و قطع توپ.( نمودار ۱)

نمودار ۱: آمار کل تکل‌‌های موفق+ قطع توپ تمام تیم‌های لیگ برتر

طبیعی است که تیم‌هایی که مالکیت توپ کم‌تر از ۵۰٪ را به طور میانگین در طول فصل تجربه کرده‌اند، فرصت بیش‌تری برای اجرای تکلینگ و قطع توپ داشته‌اند. در میان تیم‌های بالای جدول، سپاهان از حیث مجموع تکل موفق و قطع توپ در رده‌ی ۹، استقلال به همراه تراکتور در رده‌ی ۷، فولاد در رده‌ی ۱۳ و گل‌گهر در رده‌ی آخر! قرار دارند. اما نکته‌ی بسیار جالب، مربوط به پرسپولیس یحیی است؛ آن‌ها با ۱۴۶۰ تکل موفق و قطع توپ، تنها تیم از جمع ۶ تیم برتر لیگ هستند که در جمع ۶ تیم برتر از حیث تکل موفق و قطع توپ هم قرار گرفته‌اند. هم‌چنین آن‌ها تنها تیم در بین ۶ تیم برتر از حیث تکل موفق و قطع توپ هستند که میانگین مالکیت ۵۰٪ را در طول فصل داشته‌اند. مس‌ رفسنجان، دیگر تیم نیمه‌ی بالای جدول است که در بین ۶ تیم اول از نظر تکل و‌ قطع توپ قرار دارد. ( جدول ۱) 

جدول ۱: برترین تیم‌های لیگ در زمینه‌ی تکل موفق+ قطع توپ در زمین حریف و در مجموع

اما شاید آماری که حتی از نمودار اول هم مهم‌تر باشد، آمار تکل موفق و قطع توپ تیم‌ها در زمین حریف است. در فوتبال روز دنیا، یکی از مهم‌ترین مباحث، بازپس‌گیری توپ در زمین حریف است که از دو استراتژی پرس و کانتر‌پرس امکان‌پذیر می‌شود. برای پی بردن به میزان مؤثر بودن پرس و کانتر پرس یک تیم، می‌توان آمار تکل موفق و قطع توپ آن‌ها را در نیمه‌ی زمین حریف بررسی کرد. مطابق جدول ۱، پرسپولیس و فولاد، قهرمانان این فصل فوتبال ایران، در صدر این جدول قرار دارند. پرسپولیس در سراسر فصل سعی می‌کرد High-press با همراهی ۵ یا ۶ نفر را در نیمه‌ی زمین حریف پیاده کند و فولاد هم با آرایش ۲-۴-۴ Mid-press، بیش‌تر در تلاش بود تا در مرکز زمین تله‌پرس ( Pressing trap) ایجاد کند.( تصاویر ۱ و ۲).

اجرای High-press توسط پرسپولیس با حضور ۵ بازیکن. می‌بینید که عالیشاه، نوراللهی، نعمتی و پهلوان، به جای «Mark» بازیکنان مس رفسنجان، در مناطق مشخص ایستاده‌اند و آماده‌ی قطع توپ هستند، نه اجرای تکلینگ.

فولاد با آرایش ۲-۴-۴ Mid-press آماده‌ی پرس کردن رضاوند و اسماعیلی در مرکز زمین است، اما روی سه نفر عقب زمین استقلال فشار خاصی نگذاشته است.

نکته‌ی جالب دیگر در مورد این دو تیم، آن است که هر دوی آن‌ها در بحث انتقال از دفاع به حمله هم بسیار سریع عمل کرده و گل‌های زیادی را از این طریق به ثمر رسانده‌اند؛ این نشان می‌دهد که پرسپولیس و فولاد توانسته‌‌اند به خوبی از بازپس‌گیری‌های توپ خود در نیمه‌ی زمین حریف استفاده کنند. حضور فولاد در رتبه‌ی دوم تیم‌های موفق از حیث تکل و قطع توپ در زمین حریف( در حالی که آن‌ها در مجموع از حیث تکل و قطع توپ در جایگاه ۱۳ام بوده‌اند)، نشان می‌دهد اهوازی‌ها در نیمه‌ی زمین خودی سعی در حفظ بلاک دفاعی داشته‌ و تمایلی به تحت فشار گذاشتن تیم حریف نداشته‌اند، در حالی که سرخ‌های تهران این کار را در نیمه‌ی زمین حریف هم می‌کردند و به همین دلیل آمار تکل موفق و قطع توپ کلی آن‌ها هم بالا بوده است. حضور مس و صنعت نفت آبادان در بین ۶ تیم بالای جدول تکل و قطع توپ در زمین حریف، از دیگر نکات جالب جدول ۱ است که نشان‌دهنده‌ی تمایل محمد ربیعی و سیروس پورموسوی به تحت فشار گذاشتن حریفانشان در نیمه‌ی زمین‌ آن‌ها بوده است.

تکل موفق یا قطع توپ؟ مسئله این است!
برای اجرای پرس و کانترپرس روش‌های متفاوتی وجود دارد؛ دو مورد از مطرح‌ترین روش‌ها، پرس و کانتر‌پرس مبتنی بر قطع توپ و دیگری مبتنی بر تکلینگ است. روش اول بیش‌تر توسط تیم‌های پپ گواردیولا و روش دوم بیش‌تر توسط تیم‌های یورگن کلوپ اجرا می‌شود. پرس و کانتر‌پرس قطع توپ نیاز به صرف انرژی کم‌تری دارد و بیش‌تر به هوش فضا‌شناسی بازیکن بستگی دارد، اما پرس و کانتر‌پرس مبتنی بر تکلینگ درگیرانه‌تر است و نیاز به توان بی‌هوازی بالا برای استارت‌های انفجاری دارد. به همین دلیل است که تیم‌های کلوپ اغلب دوره‌های پیش‌فصل بسیار سختی را با تمرینات بدنسازی بسیار سنگین پشت سر می‌گذارند تا برای این نوع از پرس و کانتر پرس آماده شوند. ( جدول ۲ و ۳)

جدول ۲: آمار ۶ تیم برتر در زمینه‌ی تکل موفق در نیمه‌ی زمین حریف و در مجموع. آلومینیوم اراک در حالی بالاترین آمار تکل موفق مجموع را دارد که از نظر تکل موفق در زمینه‌ی حریف، تنها با ۱۲۱ تکل در جایگاه ۱۴ قرار گرفته است. 

جدول ۳: آمار ۶ تیم برتر در زمینه‌ی قطع توپ در زمین حریف و در مجموع. ماشین‌سازی در حالی بهترین تیم از نظر قطع توپ مجموع است که با ۱۶۱ قطع توپ در زمین حریف، از این حیث آخر است.

هر ۱۶ تیم لیگ برتر ایران، تعداد قطع توپ‌های بیشتری( چه در مجموع و چه در زمین حریف) نسبت به تکل‌های موفقشان داشته‌اند. یکی از دلایل این مسئله را شاید بتوان به توان بی‌هوازی پایین‌تر فوتبالیست‌های ما نسبت به فوتبالیست‌‌های روز دنیا نسبت داد؛ زیرا بخش مهمی از تیم‌های ما تمرینات پیش‌فصل خود را از دست می‌دهند یا تنها برای ۲ یا ۳ هفته موفق به برگزاری آن می‌شوند و فوتبالیست‌های ما هم در بیرون از زمین بازی، چندان مسیر حرفه‌ای را در پیش نمی‌گیرند؛ در نتیجه در پیک آمادگی بدنی خود قرار نمی‌گیرند.

در آمار تکل موفق در زمین حریف، پرسپولیس با ۱۸۱ تکل جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است؛ از نکات جالب این جدول می‌توان به حضور پیکان و گل‌گهر در بین ۶ تیم بالایی جدول تکل موفق در زمین حریف اشاره کرد. این در حالی‌ست که سیرجانی‌ها با ۱۱۸۸ تکل موفق و قطع توپ در مجموع، آخرین تیم لیگ از این حیث بوده‌اند و با توجه به این که تیم امیر قلعه‌نویی در طول فصل ساختار دفاعی چندان قدرتمندی هم نداشته است، این نشان می‌هد آن‌ها در عقب زمین جنگندگی کافی را نداشته‌اند.

اما در جدول قطع توپ در زمین حریف، فولاد نکونام با آمار خیره‌کننده‌ی ۲۸۰ قطع توپ، از پرسپولیس هم پیشی گرفته است! به واقع از بین چهار تیم پرسپولیس، فولاد، سپاهان و استقلال، که در هر دو جدول تکل موفق و قطع توپ در زمین حریف جزو ۶ تیم بالایی هستند، اهوازی‌ها با ۶۳٪ بازپس‌گیری توپ از راه قطع توپ، رکورددار هستند. این نشان می‌دهد که تیم نکونام بیش‌تر از سپاهان، پرسپولیس و استقلال، بر پرس و کانترپرس مبتنی بر قطع توپ تمرکز داشته است.

در انتهای جدول قطع توپ در زمین حریف، ماشین‌سازی با ۱۶۱ و آلومینیوم اراک با ۱۶۲ قطع توپ قرار دارند. حضور ماشین در این جای جدول طبیعی به نظر می‌رسد، اما حضور اراکی‌ها را می‌توان تحت تأثیر آرایش «Low- block» رسول خطیبی در نیم‌فصل اول و علی‌رضا منصوریان در نیم‌فصل دوم دانست. در جدول تکل موفق در زمین حریف، پدیده‌ی مهدی رحمتی با تنها ۹۳ تکل موفق در رده‌ی آخر قرار گرفته و حتی نسبت به ماشین‌سازی هم ۱۲ تکل موفق کم‌تر داشته است. آماری که برای تیم خوب مشهدی می‌تواند نگران‌کننده باشد.

یکی دیگر از نکات جالب توجه جدول تکل موفق و قطع توپ در زمین حریف، حضور تراکتور در رتبه‌ی ۱۱ تکل موفق و رتبه‌ی ۱۲ قطع توپ است؛ آن‌ها با مجموع ۳۵۱ تکل موفق و قطع توپ در زمین حریف، ضعیف‌ترین تیم در بین تیم‌های نیمه‌ی بالای جدول بوده‌اند. به‌واقع تأثیر تفکرات دفاعی منصوریان و خطیبی را در تراکتور هم‌ مانند آلومینیوم می‌توان مشاهده کرد.

جمع‌بندی
از جداولی که در این مطلب مشاهده کردید، می‌توان به استراتژی‌های متفاوت مربیان در تیم‌های مختلف پی برد؛ جایی که تیم کم‌مهره‌ای مثل صنعت نفت آبادان، در بین ۶ تیم بالای لیگ از حیث تکل موفق و قطع توپ قرار می‌گیرد، اما تراکتور با ستارگانی چون کاپیتان‌های فعلی و سابق تیم ملی، جایی در نیمه‌ی بالای این جدول ندارد؛ این یعنی مربی مثل سیروس پورموسوی تمایل بیشتری نسبت به اجرای پرسینگ و بازپس‌گیری توپ در زمین حریف دارد، اما مربیانی چون خطیبی و منصوریان، فوتبال محافظه‌کارانه‌تری را ارائه می‌دهند و ترجیح می‌دهند یک بلاک دفاعی را در مرکز یا زمین خودی استقرار دهند. این که یک مربی کدام استراتژی را برمی‌گزیند، بسته به احاطه‌ی او بر آن استراتژی و نوع ابزار‌هایش در تیم دارد. در نهایت نمی‌توان حکم قطعی مبنی بر خوب/ بد بودن یا کارآمد‌/ ناکارآمد بودن یک استراتژی صادر کرد، اما حداقل در این فصل فوتبال ایران، دو تیمی جام قهرمانی لیگ و حذفی را بالای سر بردند‌ که قهرمان و نایب‌قهرمان جدول تکل موفق و قطع توپ در زمین حریف بوده‌اند. به واقع ارائه‌ی فوتبال پرفشار، فرمول موفقی بود که پرسپولیس و فولاد را در این فصل به نتیجه رساند؛ فرمولی که برای سه فصل، برانکو را هم با سرخ‌ها در بالاترین رتبه‌ی ممکن نگه داشت و گویی دیگر به راهکاری تضمینی برای موفقیت در فوتبال ایران تبدیل شده است!

منبع: یازده