زنان ؛ قربانیان خاموش خشونت

به گزارش خبرنگار ایلنا،یکی از مهمترین مشکلات خانواده ها در جامعه امروزی ،تحت آزار قرار گرفتن اعضاء خانواده است؛ آزاری که در شکل حاد خود ،به بستری شدن آنها در بیمارستان می‌انجاند. خشونت خانوادگی مجموعه‌ای از رفتارهایی است که فرد برای کنترل رفتارها و احساسات فرد دیگر به آنها متوسل می‌شود.

قربانیان خشونت خانوادگی که اکثریت قریب به اتفاق آنها زنان هستند،اغلب مورد تهدیدهای جانی، تجاوز جنسی و محرومیت اقتصادی قرار می‌گیرند و به کودکان و متعلقات آنها صدمات وارد می‌شود و علاوه بر جنبه‌های حقوقی و اخلاقی، عواقب جسمی، روانی و اجتماعی متعددی دارد که می‌تواند سلامت زنان، خانواده و جامعه را به خطر اندازد.

انواع خشونت علیه زنان

 خشونت روانی - کلامی که می‌تواند با استفاده‌های منزوی کننده، القای ترس ( مانند تهدید به صدمه ی جسمی،تهدید به دور کردن فرزندان یا صدمه به آنان ) دشنام ،تحقیر، قهر و ... باشد.

خشونت اقتصادی ،مانند اجبار زن به کار بیش از اندازه، انکار مالکیت زن بر اموال، نگه داشتن درآمد یا دور از دسترس نگه داشتن، انکار مالکیت زن بر ارث، خودداری از پرداخت پول و...

خشونت جسمانی ، مانند پرتاب اشیاء به سمت همسر، حمله فیزیکی به اشکال مختلف مانند کتک زدن ( سیلی زدن،مشت و لگد زدن ) سوزاندن،هل دادن،بریدن و وارد کردن هر نوع صدمه‌ای به بدن با جلوگیری از دستیابی همسر به خدمات بهداشتی و درمانی است.

خشونت جنسی، شامل تجاوز و آزار جنسی، اجبار به تن فروشی و یا هرزه نگاری ، ختنه کردن،لمس کردن و تماس فیزیکی نامناسب یا بدون رغبت و تمایل زن یا خشونت و روش های غیر طبیعی است.

اقدامات محافظت کننده برای زنان خشونت دیده

 هنگامی که مورد خشونت از سوی همسرتان به ویژه کتک کاری‌ها ، شدید قرار می‌گیرید برای اینکه شدت صدمات و جراحت کاهش یابد لازم است تا این کارها را انجام دهید: حتی الامکان از بحث و جدل با خشونت کننده دوری کنید به ویژه در مکان هایی مثل آشپزخانه که ابزار بالقوه ی خشونت مثل چاقو و غیره در دسترسند.

به اتاقی بروید که حدالامکان در یا پنجره برای فرار دارد و یا درش از داخل قفل شودتا بتواند خشونت کننده را پشت در بگذارند و یا تلفن داشته باشند.

بلافاصله به بستگان نزدیک ،پلیس،کلانتری محل و یا افرادی که توان کمک به او دارند،تلفن کنید( اگر تلفن همراه دارد همیشه آن را با خود داشته باشد ) یا از همسایه ها بخواهد به محض شنیدن سر و صدا به کمکش بشتابد. 

بستگان و همسایگانی را که فکر می‌کنید هنگام خطر جدی می‌توان به آنها پناه برد ،از قبل شناسایی کنید تا مطمئن باشید در مواقع اضطراری پذیرای شما باشد.

از جمله مکان‌هایی که زنان و دخترانی که از طرف بستگان درجه یک،اقوام و یا غیر دچار خشونت می شوند و حتی امکان زندگی در محل اسکان خود ندارند، می‌توانند به آن پناه ببرند ،خانه های امن سازمان بهزیستی است.

خانه های امن پناهگاه زنان در معرض خشونت

خانه امن پناهگاهی برای اسکان و کودکان همراه آنان است که به دلیل مورد خشونت قرار گرفتن یا احتمال بروز خشونت نیاز به اسکان در محل امن دارند.در این خانه مداخلات بصورت کوتاه مدت برای پاسخگویی به نیازهای اساسی مانند خوراک،پوشاک،سرپناه و امنیت و همچنین مداخلات بلند مدت مانند اقدامات تخصصی به منظور حمایت و توانمند سازی و مراجعین انجام می شود و بصورت شبانه روزی در دسترس است.

آگاه سازی و آموزش اولین اقدام پیشگیرانه از خشونت علیه زنان

رضا جعفری درهمایش سلامت زنان ،سلامت خانواده و سلامت جامعه با محوریت " نه به خشونت زنان"  که در ساری برگزار شد با بیان اینکه خشونت علیه زنان یک پدیده تاریخی است اظهار داشت : این پدیده زشت در دوران مختلف به شکل‌های گوناگون وجود داشته است و خشونت علیه زنان نوعی الگوی رفتاری است ،واقعه ای تکرار شونده و هدف تسلط کشیدن زنان خانه و جامعه است.

وی با اشاره به این که سازمان بهزیستی متولی رفاه و سلامت اجتماعی است، گفت: رفاه اجتماعی مجموعه ای از اقدامات و شرایطی است که نیازهای فردی، جسمی، روانی و اجتماعی را تامین می‌کند. افزایش رفاه اجتماعی در یک کشور میزان رضایت مردم از زندگی را ارتقا می‌دهد.

مدیرکل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی با اشاره به وظایف راهبردی سازمان بهزیستی کشور، نابرابری قدرت و نگاه فرهنگی را عامل موثر در علل خشونت دانست و گفت: متاسفانه زنان یک دهم از درآمد جهان را به خود اختصاص می دهند تا مادامی که به زنان مشروعیت ندهیم خشونت به زنان همچنان ادامه دارد.

وی رفاه اجتماعی را یکی از مولفه‌های جامعه برخوردار دانست و افزود: جامعه‌ای دارای رفاه اجتماعی است که بتواند نیازهای پایه جامعه خود را تامین و فرصت و امکانات برابر برای شهروندان مهیا کند.

جعفری در خصوص اقدامات پیشگیرانه خشونت علیه زنان نیز اشاره کرد و گفت: آموزش، آگاه سازی اولین سطح پیشگیری خشونت علیه زنان است که می‌توان آموزش حقوق زنان و برابری جنسیتی را از مهدهای کودک آغاز کرد. 

وی در مورد خشونت علیه زنان گفت: یکی از اقداماتی که اورژانس اجتماعی (خط ۱۲۳) انجام می‌دهد در راستای جلوگیری از خشونت‌های خانگی زنان و مداخلاتی است که به منظور کاهش و رفع این خشونت ها؛ خانواده ها، زنان، کودکان و غیره نیازمند هستند.

جعفری با اشاره به وظایف راهبردی سازمان بهزیستی کشور، عنوان کرد: کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و تامین نیازهای پایه از جمله موارد موثر در ارتقای رفاه اجتماعی مردم هستند.

توسعه اورژانس اجتماعی از دستاوردهای مهم بهزیستی

مدیرکل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی با اشاره به این که تاسیس و توسعه اورژانس اجتماعی یکی از بهترین دستاوردهای سازمان بهزیستی است، اظهار کرد: احداث پایگاه‌های خدمات اجتماعی در مناطق حاشیه نشین از موثرترین‌اقداماتی است که سازمان بهزیستی برای رفع معضل حاشیه‌نشینی انجام داده است.

جعفری با اشاره به اینکه یکی از عواملی که زنان خشونت همسر خود را تحمل می کنند فقدان منابع حمایتی است، اظهار داشت: فقدان حمایت به خصوص حمایت مالی باعث می‌شود که زنان، خشونت را تحمل کرده و از خانه بیرون نیایند و هیچ شکایتی نداشته باشند. 

از توسعه اجتماعی تا توانمند سازی افراد

معصومه محمودیان با بیان اینکه در سال 1376 اولین تحقیق در مورد خشونت علیه زنان در ایران انجام وخشونت در حوزه عمومی و خصوصی مطرح شده است ، گفت: خشونت خصوصی از طرف خانواده علیه زنان و خشونت عمومی از طریق قوائد و آداب و رسومی که در جامعه جاری است اتفاق می افتد.

وی افزود:بر اساس آمار بهزیستی  20 درصد تماس‌هایی که با اورژانس اجتماعی گرفته می‌شود مربوط به خشونت علیه زنان است 48 درصد بین 30 تا 39 سال، 14 درصد دارای تحصیلات دانشگاهی ، 25 درصد دیپلم ، 61 درصدزیر دیپلم ،10 درصد شاغل و 81 درصد خانه داربودند .

عضو انجمن جامعه شناسی ایران گفت: آمار نشان داده بسیاری از کشورهایی که رشد اقتصادی مشابهی دارند ازتوسعه اجتماعی متفاوتی برخوردار هستند، و اینکه توسعه اجتماعی است که انسان را توانمند می کند .

نقش مهم دولت و خانواده در توانمند سازی زنان

وی با بیان اینکه مردانی که به زنان اطراف خود کمک می‌کنند تا به لحاظ اقتصادی و اجتماعی هویت تعریف شده ی مشخصی داشته باشند آنها بزرگترین کمک را به این قشر می‌کنند.

این پژوهشگر اجتماعی گفت: در کشور ما سیاست‌هایی زیادی وضع می‌شود اما عملا قانون اجرا نمی‌شود یا اینکه زنان از اطلاعاتی که پیرامونشان وجود دارد مطلع نیستند.

محمودیان بیان کرد:برای توانمند سازی زنان ،دولت وخانواده  هر دو نقش دارند  و این را باید بپذیریم که ساختار دولتی کشور ما بر اساس آخرین آمار، جز مشکل‌دارترین ساختار دنیاست .

وی افزود: در چنین شرایطی نقش سمن‌های اجتماعی برای نفوذ در جامعه و بازخورد سیاست‌های اجرایی دولت اثرگذار است.

غفلت و بی توجهی شایع ترین خشونت در حوزه زنان

سید سعید آرام به اهمیت و جایگاه زنان در جامعه اشاره کرد و اظهار داشت: دین اسلام نیز نگاه ویژه به منزلت زن دارد و سوره نساء را برای زنان نازل کرده است که نشان از جایگاه و ارزش زن در جامعه است.

وی با اشاره به خشونت به عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی افزود: خشونت اتفاق خوشایندی نیست و با هدف خاص در شرایط مختلف منجر می شود .

مدیر کل بهزبستی مازندران آزار جسمی، روانی، اقتصادی ،توهین و تحقیر را از جمله آسیب‌های اجتماعی دانست و گفت: متاسفانه خشونت در دنیا فراگیر و بدون مرز است که بارها از سوی سازمان‌های جهانی که در حوزه حقوق بشر فعالیت می‌کنند ،مطرح شده است.

وی بیان کرد: شریک زندگی عامل اصلی خشونت است و این خشونت در همه لایه‌های اجتماعی دیده می شود و مختص به گروه‌های خاصی نیست ؛ هر فرهنگ با توجه به شرایط خاص خشونت علیه زنان رادارد.

آرام پیامدهای خشونت علیه زنان را بسیار گسترده و عمیق و اضطراب روحی و روانی زنان را نوعی دیگراز خشونت عنوان کرد.

تاکید برتوانمند سازی زنان

وی خشونت علیه زنان را دارای پیامدهای گسترده تری نسبت به پیامدهای محلی عنوان کرد و افزود: نگاه خشونت علیه زنان باید فراتر از مسائل جسمی باشد و به موضوعات روحی و روانی هم توجه شود آن چیزی که مورد تاکید باید قرار بگیرد و از کنار آن ساده نگذشت و به جای آنکه به اصل موضوع بپردازیم بحث توانمندسازی زنان است.

آرام با بیان اینکه سازمان بهزیستی یکی از متولیان اصلی در حوزه خانواده و کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی است به گسترس اورژانس اجتماعی اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از اقدامات این سازمان حمایتی راه اندازی  " خانه امن "  در جهت حمایت و توانمند سازی زنان آسیب دیده در استان راه اندازی کرده است.

وی با اعلام اینکه در هشت ماهه نخست سال 97، بیش از 600 تماس با خط ارتباطی 123 ( اورژانس اجتماعی )  در حوزه همسر آزاری گرفته شد افزود: که هشت درصد این موارد مربوط به شوهر آزاری است که عمده آن مربوط به بحث خیانت است و بیش از ۹۲ درصد تماس ها مربوط به خانم ها و زن آزاری بوده است که عمده آن کتک و توهین به زن است.

به گفته مدیر کل بهزیستی مازندران بیش از ۴۴ درصد خشونت ها مربوط به غفلت و بی توجهی ، ۲۱درصد آزار روحی و روانی و چهار درصد آزار جنسی بوده که این حوادث بین گروه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال و سپس ۲۰ تا ۲۹ سال بیشتر اتفاق افتاده است.

تاکید بر عمومی شدن جرم

آرش طوفانی نیز در ادامه با توجه به اهمیت موضوع به انواع خشونت علیه زنان اشاره کرد و گفت: بر اساس تعریف سازمان ملل متحد ، خشونت هر نوع عملی است که بتواند آثار جسمی، روحی، معنوی در زن ایجاد کند و به لحا ظ حقوقی یکسری آثار نانوشته و غیر قابل رصد باشد .

وی افزود: موضوع مهمی که به لحاظ حقوقی اهمیت دارد و می‌تواند بزرگترین دستاورد سازمان بهزیستی و تشکل‌های مربوط به این حوزه باشد این است مجمع رسیدگی به دعاوی خشونت را از صلاحیت فردی به صلاحیت عمومی تغییر دهد، یعنی جرم بعنوان جرم عمومی مطرح شود، تا جرم عمومی نشود عملا تمام این تلاش‌ها در حد توصیه به پایان می رسد ، اگر هم قرار بود با توصیه‌های خاص به جایی برسیم فکر می‌کنم با این حجم عظیم کتاب‌های پند و اندرز  که در حوزه ی ادبیات فارسی وجود دارد به طور حتم ما می بایستی اخلاقی‌ترین مردم جهان می شدیم؛ اما اینطور نیست.

این حقوقدان گفت: بهترین حمایت درباره زنان این است موضوع از طریق ارتباطات با نمایندگان مجلس تبدیل به طرح شده  و موضوع خشونت، عمومی شود.

طوفانی افزود: ما دیگر نباید قانون وضع کنیم ، قانون وضع شده زیاد داریم ، انگلستان با 5 هزار قانون مصوب همچنان به کار خود ادامه می دهد در حالیکه در ایران سالی نزدیک به 20 هزارعنوان قانون تصویب می‌شود و این باعث می‌شود تا قانون‌های ما روی هم تلمبار و مدام نیز اصلاحیه بخورد وقتی حقوقدان بخواهد مسئله ای را بررسی کند دچار پیچیدگی می‌شود .

بی تردید ریشه‌کنی خشونت علیه زنان با تاکید واقعی و همیشگی بر کرامت و ارزش‌مندی انسان محقق خواهد شد. پاسداشت برابری ذاتی انسان‌ها یعنی نفی باورهای سلطه‌گرانه و تبعیض‌ آمیزی که راه را بر اعمال خشونت هموار می‌سازد، از آموزه‌های بنیادین دین مبین اسلام است که تمام انسان‌ها را فارغ از سن و جنس و مذهب در پیشگاه خداوند متعال، برابر و یکسان می‌داند و در تقابل با نگاه فرودست نسبت به زنان، قرار دارد.

بر این اساس، سکوت معنادار و نظاره‌گری منفعلانه به انواع و سطوح مختلف خشونت علیه زنان، در جامعه دین‌مدار ایران از هیچکس پذیرفتنی نیست و بی‌اعتنایی و بی‌تفاوتی نسبت به آن می‌تواند به هموارسازی مسیر اعمال تبعیض و بی عدالتی تعبیر شود و نهادینه شدن بی‌عدالتی و خشونت جنسیتی از نوع خانگی و خصوصی و عمومی را منجر شود.

بنابراین، تازمانی ‎که تحول بنیادین در عرصه‎های فوق به وجود نیامده و رفع موانع به عنوان راهکار اصلی در سیاست‎های اجرایی، امور آموزشی، مجراهای فرهنگی و آموزشی و سایر موارد مرتبط با مجراهای متذکره ایجاد نگردد، نمی‎توان به رفع خشونت علیه زنان در جامعه امیدوار بود.

زهرا شریفی