یادداشتی از حسین روحانی‌صدر؛
معنی‌شناسی آموزه‌های امام حسین در یک کتاب/ بازخوانی میراث مأثور
مجموعه دو جلدی امام حسین پژوهی با فراهم آوردن مجموعه نظرهای معاصر، فارسی‌زبانان علاقه‌مند به مکتب اهل بیت، به ویژه ارادتمندان آستان حسینی، به معنی‌شناسی آموزه‌های آن امام همام و یاران باوفای‌شان پرداخته است.
به گزارش ایلنا، «حسین روحانی صدر» در یادداشتی به مجموعه دو جلدی امام حسین پژوهی پرداخته که با ۷۱۵ صفحه، در ۲۵ مقاله با هم‌فکری و همدلی ۱۳ نویسنده تدوین شده و به اعتقاد او، دغدغه همگی‌شان معنی‌شناسی زندگی امام حسین(ع) و فاجعه کربلا در چهارچوب تمدنی جهان معاصر بوده است.
قرن چهاردهم شمسی، نه تنها با جنگ‌های جهانی و منطقه‌ای، بلکه با شدت گرفتن تنهایی در همه جوامع بشری مواجه بوده است؛ به نحوی که اکنون سالانه، هشتصد هزار نفر در سراسر جهان، دست به خودکشی می‌زنند؛ و مرگ یک انسان، در هر چهل ثانیه، نماد پارادایم منفی دیگری است که نسل معاصر با آن مواجه است.
اگر معنی‌شناسی زندگی امام حسین (ع) و یاران ایشان را در چهارچوب فهم پیشینیان منحصر کنیم، ظلم جدیدی را به ساحت آن روح پرفتوح روا داشته‌ایم؛ ولی ظلم بزرگتر به نسلی است که برای بیرون شدن از بن‌بست‌های زندگی معاصر، راه چاره و الگوهای اخلاقی می‌جویند. حسین (ع) قبل از اینکه اسوه شهادت باشد اسوه زندگی است. شیرازه معنوی مجموعه دو جلدی امام حسین پژوهی با ۷۱۵ صفحه، در ۲۵ مقاله با هم‌فکری و همدلی ۱۳ نویسنده که دغدغه همگی‌شان معنی‌شناسی زندگی امام حسین(ع) و فاجعه کربلا در چهارچوب تمدنی جهان معاصر بوده است.
این کتاب‌ها در طی طرح مسائل و پرسش‌هایی همچون: زمینه و زمانه زندگی ما در عصر پیش رو، در ذیل چه پارادایم‌های تمدنی یا بی تمدنی قرار دارد؟ ذهن تاریخی ما، چه رویکردها و راه بردهایی را برای مواجهه با این پارادایم‌ها در اختیار ما قرار می‌دهد؟ نقش چهره‌های حماسی تاریخ، هم چون سرور شهیدان، در این رویکردها چیست؟ اگر زندگی سالار شهیدان، از حماسه‌های مهم هویت‌ساز شیعی است؛ و اگر حادثه کربلا، داستانی است که در بسیاری از مناطق تاریخی تکرار شده است؛ شیعیان، در مواجهه با پارادایم‌های اشاره شده در تمدن قرن چهارده، چه پیامی برای خود و جهانیان، از حماسه حسینی استخراج می‌کنند؟ شیعه معاصر، چگونه می‌خواهد از فاجعه کربلا برای چیدن بساط جهادیسم داعشی و طالبان و وهابی استفاده کند؟ آیا زندگی امام حسین(ع) و یاران باوفای ایشان، برای نجات قرن پانزده شمسی، از دو پدیده اهریمنی تنهایی و تقابل، راهکاری دارد؟
در تاریخ نیم قرن گذشته ایران، رویکردی کاربردی به شهادت شناسی امام حسین (ع) اوج کم نظیری یافته است. با این همه، کلاف پیچیده رویکردهای مختلف کاربردی و نظری به عاشورا شناسی، شهادت شناسی و امام حسین شناسی گویی منتظر تلنگر دیگری بوده است که ضرورت مبرم نگاه‌های عمیق کارشناسانه برای پی‌ریزی معارف غیر افراط‌کارانه و غالی‌گرایانه و نیز اخلاق جنگ و صلح از منظر تشیع را برای ارباب فکر و نظم مسلم سازد.
هدف اصلی انتشار این کتاب این بوده که با فراهم آوردن مجموعه نظرهای معاصر، فارسی‌زبانان علاقه‌مند به مکتب اهل بیت، به ویژه ارادتمندان آستان حسینی، به معنی‌شناسی آموزه‌های آن امام همام و یاران باوفای‌شان بپردازند؛ و یاد آن چهره‌های حماسه‌ساز و اخلاق بی‌نظیر تاریخ را، هم در حافظه جمعی و هم از طریق بسط آموزه‌های انسان‌ساز ایشان، زنده نگاه دارند.
مقاله چهارم این مجموعه برسری خوانی میراث مأثور: سخنی در بازخوانی میراث، بر مثال مأثورات عاشورایی نوشته جویا جهانبخش است. نگارنده برای تضمین یافته‌ها و استدلال‌های خود در جای جای مقاله به کتاب‌های نفیس دمع السجوم اثر آقای حاج میزرا ابوالحسن شعرانی، رموز الشهاده اثر آقای شیخ محمد باقر کمره‌ای، صاحب محسن الابرار اثر آقای محمد حسن هشترودی و مناقب اثر ابن شهر آشوب سروی استناد کرده و بارها عبارت "غالباً مقاتل پارسی عبارات عربی را به دلخواه خود تلخیص و تفسیر کرده‌اند و به ترجمه کلمه به کلمه نپرداخته؛ چنان که خواننده را به اصل عربی نیاز است تا حق معنی مقصود را دریابد".
وی هشت اصطلاح را گزینش، و دلایل ضعف آن را جرح و تعدیل نمود برای نمونه در عموم ترجمان فارسی، لغت یا اصطلاح مدینه از مقاتل را به اشتباه مدینه النبی برگرداندند در حالی که صحیح آن مجموعه روستاها و نواحی آباد شده توسط مهاجرین در اطراف کوفه عراق که منظور نظر مقتل نویسان بوده است.
وی در تشریح آن می‌نویسد: ای بسا مراد از اهل مدینه که می‌توان آنها را شهریان یا باشندگان شهر گفت، آن شمار از کوفیان باشد که در سلک جماعت‌های قبائلی و عشایری خاص منسلک نبوده و در محله قبیله ویژه‌ای سکونت نداشته و شهروندان عادی کوفه بشمار بوده‌اند.
شاید بتوان از این نوشتار ضعف مادی و معنوی حاضران در این نبرد نابرابر را تشخیص داد. آنان پیروان صاحبان زر و سیم‌های حاکم بر جامعه شدند و یا مقتل نویسان نخواسته باشند شفاف از این کمبودها پرده برداشته و حقایق جهل، نادانی ناشی از فقر دنیایی آشکار شود.
البته عموم نویسندگان این مجموعه که در زیر به مقالات و سوابق علمی‌شان اشاره خواهد رفت هر یک به فراخور شرایط زمانی و مکانی موضوعاتی را به رشته تحریر درآورده‌اند.
- دکتر محمد جعفر امیر محلاتی از دیپلمات‌های دهه اول انقلاب اسلامی و نماینده سابق ایران در سازمان ملل و استاد اسلام‌شناسی صلح‌پژوهی دانشگاه اوبرلین ایالت متحده با 2 مقاله با عنوان‌های: شهادت‌شناسی امام حسین در آیینه اخلاق جنگ و انتخاب احسن صلح؛ امام حسین فاخرترین موضوع دوستی در فرهنگ شیعی
- دکتر داوود فیرحی عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران با 7 مقاله با عنوان‌های: عاشورا و بحران خلافت؛ آستانه سرنوشت؛ عاشورا و مفهوم اصلاح، بازگشت به بنیانگذاران؛ عاشورا، سنت و خلافت؛ امام علی و تحول حکمرانی در صدر اسلام؛ امام علی و سنت حکمرانی در صدر اسلام
- دکتر عبدالرسول هادیان شیرازی مدرس حوزه و دانشگاه در شیراز با 2 مقاله با عنوان‌های: گستره معنایی قران در خطبه حضرت زینب (س)؛ اخلاق احرار در مکتب حسین ابن علی
- دکتر مرتضی رحیمی‌نژاد مدرس و محقق در دانشگاه و حوزه با 2 مقاله با عنوان‌های: واکاوی تاریخی، فقهی کنش دوگانه امام حسین (ع) با معاویه بن ابوسفیان و یزید بن معاویه؛ جنگ، آخرین راهبرد امام حسین (ع)
- دکتر سید عبدالحسین عمرانی مدرس ادبیات عرب با 1 مقاله با عنوان: درآمدی بر رابطه رسانه سنتی موج اول با رسانه ارتباط جمعی مدرن در جهت انتقال و ترویج فرهنگ عاشورا و تبیین تاریخ مصور کربلا در عصر ارتباطات
- دکتر محمدهادی طلعتی مدرس و محقق در حوزه و دانشگاه با 3 مقاله یا عنوان‌های: مباحث جدید و معاصر درباره جهاد و شهادت (1) و (2)؛ شهادت حسین بن علی و دیدگاه‌های اولیه شیعه درباره امامت
- دکتر محمد برکت مدرس در مقاطع مختلف حوزه علمیه و مدیر مدرسه ولیعصر شیراز با 2 مقاله با عنوان‌های: شرح زندگانی روحی حسین بن علی؛ دو رساله از شیخ علی زاهدی گیلانی فومنی
- دکتر سعید رحیمیان با 1 مقاله با عنوان: فراتحلیلی واقعه عاشورا
- دکتر محمدابراهیم انصاری لاری عضو هیأت علمی دانشگاه و استاندار سابق فارس و بوشهر با 1 مقاله با عنوان: قصه نامکرر
- دکتر مریم مشکواتی با 1 مقاله با عنوان: اصول حاکم بر ستم ناپذیری در آیات و فرازهایی از زیارت عاشورا
- دکتر محمدثقفی با 1 مقاله با عنوان: کمیت اسدی، شاعر اهل بیت و مدافع تشیع
- دکتر مهدی ماحوزی با 1 مقاله با عنوان: جوهر عدل، حسین بن علی
نکته قابل تأمل آنکه این مجموعه با حمایت‌های مالی موقوفه بارورز که تا پیش از این زمان درآمدهای آن در تعظیم پاس یاد اباعبدالله با برگزاری مراسم تعزیه و سوگواری هزینه می‌شد با مساعدت علمی مرکز پژوهشی مجد تنظیم و انتشارات نگاه معاصر در سال‌های 1398 و 99 منتشر نمود و سرکار خانم سمیرا احمدی دانش آموخته فیزیک اتمی با خوانشی تحسین برانگیز آن را برای کاربران کم‌بینا و نابینا گویا‌سازی نمود.
