سامانه‌های «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» رونمایی می‌شوند/ بانک آنلاین نشریات دوره قاجار تا امروز در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد
نشست خبری اشرف بروجردی (رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران) پیش از ظهر امروز سوم شهریور با خبر رونمایی از دو سامانه «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در نشست خبری اشرف بروجردی (رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران) به منظور خبررسانی درباره رونمایی از دو سامانه «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» ابتدا کلیپ‌هایی از کلیات این دو سامانه و خدمات آنها پخش شد. پس از آن، اشرف بروجردی در ابتدای این نشست پس از عرض تسلیت ایام سوگواری محرم و گرامیداشت هفته دولت گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی از دستگاه‌هایی است که موظف به ارائه اطلاعاتی است که در اختیار دارد و باید گزارش اقداماتی را که در زمینه ارائه خدمت به جامعه انجام داده است، منتشر کند. ما موظفیم خدمات‌رسانی بهتری به جامعه ارائه کرده و آن را به بهترین شکل تبیین و توصیف کنیم.
او با اشاره به نیم‌نگاهی به اقدامات دولت در سال پایانی دولت تدبیر و امید، گفت: یکی از برنامه‌های راهبردی ما در راستای توصیه دولت الکترونیک بوده است که در این دوره حوزه آن گسترش پیدا کرده است. سازمان کتابخانه ملی به رسالت و ماموریت خود نگاهی انداخته و تلاش کرده در راستای استراتژی آن که بهینه کردن خدمات و همچنین نوآوری گام بردارد که می‌تواند منشأ تحول در جامعه باشد.
بروجردی با اشاره به اینکه کتابخانه ملی دربرگیرنده حافظه ملی ایرانیان است که از دل آن هویت و تاریخ به دست می‌آید، گفت: برای اینکه بتوانیم در راستای خدمات‌رسانی و توسعه گام برداریم تلاش‌هایی انجام دادیم که راه‌اندازی این دو سامانه از جمله آن است.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با بیان اینکه در کتابخانه ملی سرمایه فکری و اندیشه‌ای داریم که بخشی مربوط به فکر و بخشی مربوط به حوادثی است که در گذر زمان روی داده و اینها به صورت منبع در اختیار کتابخانه ملی قرار گرفته است، گفت: کتابخانه ملی معبری برای انتقال این دانش و اطلاعات به سطوح مختلف جامعه است. ما خود را نگاهبان این میراث بشری می‌دانیم و لازم می‌دانیم از آن حفاظت کنیم. برای این کار باید نگاه خود را از نگاه جزیره‌ای و مالکیت تغییر می‌دادیم. یکی از اقدامات در این زمینه، باز کردن راه برای دسترسی به همه این منابع بود به جای اینکه اینها را در گنجینه‌های خود مدفون کنیم.
بروجردی تصریح کرد: طرح شعار «کتابخانه ملی در خانه هر ایرانی» از رویکردهایی بود که در این راستا شکل گرفت و کارهایی هم انجام دادیم و در شش ماه آینده اقداماتی دیگر انجام خواهیم داد. برای رسیدن به این مسئله باید بانک‌های اطلاعاتی و سامانه‌ها را برای توزیع عادلانه اطلاعات راه‌اندازی می‌کردیم تا همه بتوانند بنا بر نیازشان به این اطلاعات دستیابی داشته باشند.
او ادامه داد: متصل شدن به شبکه کتابخانه‌های کشور اولین فاز این طرح بود؛ تا قبل از این هیچ شبکه‌ای نتوانسته بود جوابگوی نیازهای اندیشمندان باشد اما امروز در کتابخانه ملی با تلاش همه دست‌اندرکاران می‌توانیم بگوییم این شبکه راه‌اندازی شده و به گونه‌ای طراحی شده که حتما در آینده هم ماندگاری خواهد داشت. بنابراین اکنون سه هزار کتابخانه با هم مرتبط‌اند و از این تعداد توانستیم منابع آنها را دریافت کنیم و از طریق شبکه در اختیار عموم قرار دهیم.
بروجردی دومین پایگاهی که شکل گرفت را بانک نسخ خطی خواند و گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی در دوره‌های گذشته منابعی را فهرست‌نویسی کرده بود. کتابخانه ملی در سال ۹۶ در اولین گام کتاب‌های خطی عراق را فهرست‌نگاری کرد و از سال گذشته هم شروع به فهرست‌نویسی همه کتاب‌های خطی ایران و جهان کردیم که از ۱۸۶۸ پایگاه اطلاعاتی را دریافت کردیم که شامل یک میلیون و ۱۴ هزار کتاب خطی می‌شد که همه به زبان فارسی فهرست‌نویسی شد.
به گفته بروجردی، سومین طرح تهیه بانکی از نشریات دوره قاجار تا امروز بود که تا امروز کاری روی این نشریات انجام نشده بود اما خوشبختانه این بانک توانست ۶۴ هزار عنوان مجله، روزنامه، بولتن و... را جمع‌آوری و ارائه کند.
او چهارمین مبحث را مربوط به اسناد خواند و گفت: مراکز اسنادی کشور بسیار پراکنده است. علیرغم اینکه آرشیو ملی داریم اما برخی سازمان‌ها فکر می‌کنند این اسناد ملک آنهاست و نباید در اختیار عموم قرار گیرد یا به آرشیو کتابخانه ملی منتقل شود. کاری که ما کردیم این بود که تمام مراکز را قانع کردیم که چگونه باید اطلاعات اولیه اسنادشان را در اختیار سازمان قرار دهند که حاصل آن تقویت بانک اسنادی کشور بود. البته جای کار دارد و باید تکمیل شود چون برخی اسناد در اختیار خاندان‌هاست که در حال گفتگو با آنها هستیم. اما این کار می‌تواند بستری برای حفظ حافظه ملی ایرانیان باشد.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با تاکید بر اینکه جمیع مباحثی که در کتابخانه ملی به دنبال آن بودیم ارائه یک استاندارد واحد بود، گفت: در دوره یک سال و اندی اخیر روی این سامانه‌ها کار شد و الان مشخصا دو سامانه «حافظه ملی ایرانیان» شامل چهار بانک و دیگری سامانه نشریات کشور به اسم «سنا» راه‌اندازی شده است.
بروجردی در پاسخ به سوالی درباره دشواری دسترسی به اسناد، گفت: زمان دسترسی به سند در گذشته ۶۰ روز بود اما امروز به دو ساعت رسیده و توانستیم سرعت عملی در این زمینه ایجاد کنیم. و در کل اسنادی که هنوز دسترسی به آنها سخت است، بین پنج تا ده درصد کل اسناد موجود است. البته اسنادی که در کتابخانه ملی است این ویژگی را دارد اما اسناد سایر سازمان‌ها ممکن است جنبه محرمانه داشته باشد و هنوز به توافق کامل با آنها نرسیده باشیم. اما برای اسنادی که در اختیار سازمان است تلاش ما باز کردن راه دستیابی به آنهاست.
او درباره اسناد مربوط به جنگ تحمیلی با بیان اینکه متاسفانه این اسناد جمع‌آوری نشده است، گفت: باید استان به استان و به هر دستگاه و سازمان مراجعه کنیم. تیم‌های مختلف با همکاری نهادهای دیگر به‌طور جمعی دنبال جمع‌آوری این اسناد هستند. اما در نهایت انتشار برخی از اسناد وابسته به سطح دسترسی آنهاست. ممکن است برخی از اسناد که به روند حفظ امنیت کشور وابسته است امکان انتشار ندارند. بنابراین صرف گذر زمان، مجوز دسترسی به همه اسناد را فراهم نمی‌کند.
بروجردی با ذکر مثالی درباره برخی اسناد گفت: اکنون درحال بازخوانی اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی هستیم که برخی از نظر خط و نگارش ناخوانا هستند. مثلاً نامه‌ها و دست‌نوشته‌های مرحوم بازرگان در نوشته‌هایش نقطه ندارد و اصلا از نقطه استفاده نمی‌کرده است.
سمیه توحیدلو (معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی) هم در ادامه این نشست گفت: در سامانه نشریات ایران محتوای دیجیتال تمام روزنامه‌های کشور به شکل جستجوپذیر در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. در نشریات سال‌های اخیر، امکان تبدیل تصویر به متن هم فراهم است و سامانه سنا اولین و جامع‌ترین پایگاهی است که قرار است نشریات قاجار تا امروز را به شکل دیجیتال عرضه کند.
توحیدلو با اشاره به اینکه دارای ۳۴ هزار عنوان نشریه تا امروز بودیم اما می‌دانستیم تعداد عناوین و نسخ آنها کامل نیست، خاطرنشان کرد: این سامانه به روز شونده است و اکنون شامل ۱۴ ترابایت حجم از نشریات است و تکمیل آن جزو فعالیت‌های مستمر ما خواهد بود.
او درباره سامانه حافظه ملی ایرانیان هم گفت: شاید نتوانیم بگوییم چه تعداد سند و نسخه خطی در کشور وجود دارد. این پایگاه‌ها در وهله اول این عناوین را به شکل اصلاح‌پذیر در اختیار عموم قرار می‌دهد. دو میلیون و ۴۰۰ هزار عنوان کتاب را تاکنون شناسایی کرده‌ایم که کمک می‌کند نواقص خود را رفع و رجوع کنیم.
