بلندترین شب سال نماد جنگ سیاهی و سپیدی

به گزارش ایلنا، مراسم تجلی یلدا در اشعار حافظ و مولانا با حضور حجت‌الله ایوبی (دبیرکل کمیسیون)، عبدالمهدی مستکین (مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی)، مهدی محبتی و عبدالمحمود رضوانی از استادان حوزه  ادبیات و علی خدایی و سعدالله نصیری از اساتید موسیقی در سالن اصلی کمیسیون ملی یونسکو- ایران برگزار شد.

حجت الله ایوبی با بیان اینتکه ما آموزه‌های زیادی داریم که در تاریخ شاید رگ و ریشه‌هایش گم شده است، عنوان کرد: ریشه‌های بسیاری از آیین‌ها در فرهنگ ایران اسلامی است. مردم ایران به بهانه‌های مختلف به دنبال ایجاد شادی هستند و حتی برای کاشت و برداشت هم آیین‌هایی دارند که در فرهنگ و آداب و رسوم به آن اشاره شده است.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران ادامه داد: شمس می‌فرماید شادی همچو آبِ لطیفِ صاف به هر جا می‌رسد در حال شکوفه عجبی می‌روید. غم همچو سیلابِ سیاه به هر جا که می‌رسد، شکوفه را پژمرده می‌کند و آن شکوفه که قصدِ پیدا شدن دارد، نهلد که پیدا شود.

بهانه‌های مختلف برای باهم بودن و شادی کردن

وی گفت: شب یلدا غیر از دیدار و گفت وگو، فضایی برای شعر و کتابخوانی است. شعر در زبان ما جاری است و کمتر ملتی را سراغ داریم که شعر و ادب بر زبان مردم جاری باشد؛ اساتید با زبان شعر و پدران با فرزندانشان با زبان شعر سخن می‌گویند. افتخار می‌کنیم در شب یلدا حافظ می‌خوانیم و پند و اندرزها می‌شنویم . گستره ادبیات فارسی ایران بسیار زیاد است تا جایی که اشعار خیام به روسی توسط ۱۴۰ مترجم به ترجمه رسیده است و در این سرزمین همه خیام می‌خوانند.

 مهدی محبتی (استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر ادبیات پارسی) نیز در این مراسم اظهار داشت: می‌توان در یک نگاه یلدا را به عنوان یک اسم و واژه بررسی کنیم و ببینیم چه شاعری از آن استفاده کرده است. نوع برخورد دوم آن است که یلدا یک رمز است. با مفاهیم کهن می‌توان به عنوان افتخار گذشته برخورد کرد و یا اینکه کارکرد امروزی آن را دریافت.

وی ادامه داد: یلدا به عنوان نماد، تلاش دائمی انسان‌ها در جنگ پیوسته سیاهی و سپیدی است و این مهم مختص فرهنگ ما نیست و در کشورهای شرقی این مهم دیده می‌شود. در گزاره‌های زرتشت آمده است که هزاره ظلمت با هزاره نور می‌جنگد و یلدا تجسم لحظه آخر سیطره سیاهی است.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: در اسلام‌ نیز ظلمات و نور بسیار مورد توجه است و در فرهنگ‌های عبری نیز این مهم اشاره شده است و همه ملت‌های متمدن برای آنکه بگویند پایان شب سیه سپرد است این را آفریده‌اند و ادامه دادند.

محبتی ادامه داد: در دوره اسلامی، مهمترین کسانی که به سیاهی و سپیدی می‌پردازند شاعران هستند. شاعران در گذشته زبان گویای مردم خودشان بودند و مانند امروز خیلی در کناره نبودند.

به گفته این استاد دانشگاه، در آثار مولوی، ۴ پرده سیاه در هستی در نظر گرفته می‌شود و سالک باید این ۴ لایه را پاره کند و به نور برسد.

محبتی توضیح داد: لایه اول در نگاه عرفانی وجود است و در این نگرش، جهان بر اساس ماده است و اساس ماده تیره است و جز رگه‌هایی از نور از آن نمی‌توان پیدا کرد. در لایه دوم و در دل این جامعه، مردمان هستند که در غفلت هستند مگر آنکه با تلاش خود را به رگه‌های نور پیوند دهند.

وی تاکید کرد: در لایه سوم، در دل جامعه، مسئله جسم است و حجاب سوم محسوب می‌شود. برای رهیدن از این پرده سوم باید نفس را آرام کرد. حجاب چهارم نفس است و کسی از این چهار حجاب می‌تواند رها شود که مسیر متعالی را طی کند تا به نور برسد و نور را باید کسب کرد. در عین حال حافظ وجود را خاکستری می‌بیند و در گزاره‌های مختلفی این را مطرح می‌کند.

عبدالمحمود رضوانی از اساتید دانشگاه و مترجم آثاری همچون گلستان نیز اظهار داشت: واژه یلدا ریشه سُریانی دارد و زیرمجموعه زبان سامی است و از زیرمجموعه زبان‌های آفریقایی و آسیایی است.

وی ادامه داد: یلدا به معنای تولد است؛ میلاد خورشید و مهر و میترا. دو روز در سال داریم که شب و روز یکسان است اما دو روز داریم که انقلاب تابستانی و زمستانی است. در ابتدای زمستان، بلندترین شب و کوتاهترین روز را داریم و در تابستان این فضا برعکس است.

این استاد دانشگاه با اشاره به استفاده از یلدا در ادبیات فارسی تاکید کرد: روز بعد از شب یلدا، "خُر روز" یا "روز خورشید" نامیده می‌شد؛ این روز، روز ویژه‌ای بوده و کهتری  و مهتری معنایی نداشته است. در این روز کسی به کسی دستور نمی‌داد و همه کارها را داوطلبانه انجام می‌دادند و خونریزی حتا ذبح ممنوع بود و دشمنان ایران در این روز دست از جنگ می‌کشیدند و گاه این آتش بس یک روزه دائمی می‌شد.

رضوانی توضیح داد: بسیاری در این روز از ترس گناه کاری نمی‌کردند‌. سرو برای ایرانیان مقدس است زیرا جلوی زمستان مقاومت می‌کند و یلدا در حیطه اسطوره شناسی هم وارد شده است.

میخاییل آنسیموف (مدیر کانون گسترش فرهنگ پارسی «حافظ» استان چلیابینسک روسیه) مهمان روس این مراسم نیز اظهار داشت: از استان شلوینسک آمدم و برای من‌ ادبیات فارسی بسیار لذت بخش است. جمعیت ما نژاد کردی و تاجیک هستند و فارسی زبانان بسیارند و ۳ میلیون جمعیت داریم. من‌طرفدار زبان فارسی هستم و این زبان را در این استان گسترش می‌دهیم. دوست دارم بیشتر با فرهنگ ایرانی آشنا شوم و افتخار بزرگی برای من است.

وی در ادمه به زبان روسی حافظ‌خوانی  کرد.

عبدالمهدی مستکین (مدیر بخش فرهنگ کمیسیون و رییس انجمن دوستداران حافظ تهران) با تاکید بر ابعاد حکمی و کاربردی مفهوم یلدا اظهار داشت: آدمی چنانچه به ستیز و جدال با ظلمت دیونشان نفس نرود وجودش همواره گرفتار ظلمت شب یلداست؛ و زمانی طلیعه‌های پرتو افشان خورشید عالم تاب از مشرق جان طلوع می‌کند که نور تابناک خردمندی و پاکی در وجود آدمی شکفته شود و در ان زمان است که به قول خواجه رندان:

صبح امید که بُد معتکف پرده غیب

گو برون آی که کار شب تار آخر شد

مستکین در ادامه با اشاره به حکایتی لطیف از شیخ اشراق در باب کور بینی و نوربینی افزود: یلدا در مفهوم بنیادین خود همچنانی که مولانا اشارت دارد سپری کردن آزمون‌های زمستان و خزان و تاب تابستان و در نهایتا بهار همچو جان است.

در ادامه علی خدایی و سعدالله نصیری از موسقیدانان برجسته کشور قطعات زیبایی را در دستگاه‌های ملی و محلی (کردی و آذری ) اجرا کردند.

شایان ذکر است این برنامه به طور کامل توسط رادیو سراسری ایران ضبط شده است که در موسم شب یلدا پخش خواهد شد.