در گفت‌وگو با فعال صنایع دستی مطرح شد:
تحریم و نوسان قیمت مواد اولیه برابر است با از دست دادن اعتماد مشتری/ چالشی به نام تامین مواد اولیه صنایع دستی/ مخاطبان جذب سوزن‌دوزی‌های رنگارنگ می‌شوند
یکی از فعالان صنایع دستی در حوزه سوزن‌دوزی و رودوزی‌های سنتی معتقد است: نوسان قیمت مواد اولیه، در اعلام قیمت محصول نهایی، بسیار تاثیرگذار است. بعضا شده با تغییرات دائمی قیمت‌ها، شاهد کم شدن اعتماد مشتریان نیز هستیم. این مشکل بزرگی برای تولیدکننده است. با این وجود سعی می‌کنیم شرایط را مدیریت کنیم چراکه باید به کار ادامه دهیم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، فرشته جعفری یکی از فعالان صنایع دستی استان گلستان است که کارگاه صنایع دستی تولید انبوه رودوزی‌های سنتی دارد و کارها را به صورت تلفیقی با چرم و... انجام می‌دهد تا در عین ایجاد نوآوری در صنایع دستی تولیدی، تولیداتی با توجه به سلیقه و نیاز مخاطب ارائه دهند. او بیش از ۱۰ سال است که در حوزه صنایع دستی فعال است اما حدود ۳ سال است که تولید انبوه در حوزه صنایع دستی را در پیش گرفته.
هرچند فعالیت در حوزه صنایع دستی را بر اساس علایق شخصی و کارگاهی با تعداد اندکی از هنرمندان صنایع دستی آغاز کرد اما با دیدن اشتیاق خانم‌هایی که علاقه‌مند بودند در حوزه مشاغل خانگی فعالیت داشته باشند، در صدد آن برآمد تا به روستاهای اطراف گرگان برود و رودوزی‌های سنتی را آموزش دهد. اینگونه بود که نیروی کار بیشتری آموزش دیدند و اکنون بیش از ۶۰ خانم در کارگاه تولیدی او مشغول به کار هستند و استادکارانی هم برای انجام کارهای چرم و... هستند که در این حوزه او را همیاری می‌دهند.
از آنجا که رودوزی‌های مختلفی در استان‌های مختلف کشور انجام می‌شود و استان گلستان به لحاظ حضور اقوام مختلف از استان‌های مختلف کشور به عنوان ایران کوچک شناخته می‌شود، از این رو می‌توان سوزن‌دوزی‌های مختلف اقوام ایرانی از جمله قزاق دوزی، سوزن‌دوزی بلوچ، پته، سرمه دوزی، شاهکوه، ترکمن، بخارا دوزی و... را در این استان شاهد بود. این ظرفیت سبب شد تا جعفری درصدد احیای بیش از هشت نوع سوزن‌دوزی و رودوزی سنتی در کارگاه صنایع دستی برآید و محصولاتی تلفیقی با کاربردهای مختلف به مخاطبان ارائه می‌دهد.
از آنجا که این روزها گرایش مخاطبان به صنایع دستی کاربردی و تلفیقی بیش از گذشته شده و سوزن‌دوزی و رودوزی‌های سنتی یکی از پرمخاطب‌ترین شاخه‌های صنایع دستی هستند که در تولیدات مختلف از لباس، کیف و کفش گرفته تا زیورآلات، رومیزی و... کاربرد دارند، با فرشته جعفری که چندی پیش نمایشگاهی از آثار خود را تهران برگزار کرده بود، به گفتگو نشستیم تا درباره چالش‌های پیش روی صنایع دستی و سلیقه مخاطبان نسبت به صنایع دستی اصیل سخن گوید.
صنایع دستی وابستگی بسیار زیادی به تامین مواد اولیه دارد. بعد از اعمال تحریم‌ها چه تغییراتی در حوزه تامین مواد اولیه تولیدات کارگاه شما بوجود آمد؟ آیا این تغییرات سبب ایجاد تغییرات در قیمت صنایع دستی تولیدی شما نیز شد؟ این تاثیر به چه اندازه است؟
با چالش‌های زیادی همراه هستیم. چراکه ممکن است امروز مواد اولیه خریداری کنم و بر اساس قیمت آن قیمت محصول نهایی را تعیین و به مشتری اعلام کنم؛ اما با اتمام مواد اولیه و در کمتر از یک ماه وقتی مجدد برای خرید مواد اولیه اقدام می‌کنم، با افزایش چند برابری قیمت‌ها روبه رو می‌شوم. این نوسان قیمت مواد اولیه، در اعلام قیمت محصول نهایی، بسیار تاثیرگذار است. بعضا شده با تغییرات دائمی قیمت‌ها، شاهد کم شدن اعتماد مشتریان نیز هستیم. این مشکل بزرگی برای تولیدکننده است. با این وجود سعی می‌کنیم شرایط را مدیریت کنیم چراکه باید به کار ادامه دهیم.
در حوزه تامین مواد اولیه طبیعی با مشکل روبه‌رو هستیم. علاقه‌مندیم که بتوانیم از مواد سنتی اولیه و اصیل بیشتر در کارها استفاده کنیم اما دسترسی ما به این مواد به سادگی امکان‌پذیر نیست. به طور مثال، با وجود آنکه استان گلستان قطب دوم تولید ابریشم در کشور است اما همچنان برای تولید نخ‌های ابریشم رنگی با مشکل روبه‌رو هستیم. رنگرزی که در استان انجام می‌شود، هرچند طبیعی است اما رنگ آنها ثابت نیست. این امر برای ما مشکل‌ساز است از این رو مجبور هستم برای تهیه مواد اولیه به شهرهای دیگر بروم که همین امر سبب افزایش قیمت‌ها می‌شود و معضل بزرگی برای تولیدکننده به حساب می‌آید.
با توجه به مشکلاتی که برای تامین مواد اولیه تولید صنایع دستی دارید، آیا معاونت صنایع دستی در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که وعده‌های متعددی برای تامین مواد اولیه به هنرمندان صنایع دستی داده بود، کمک و همیاری در این خصوص دارد؟
کمک به لحاظ حمایت‌های معنوی زیاد است اما از آنجا که دریافت تسهیلات و وام نیازمند برو و بیا و کاغذبازی‌های متعدد است و باید زمان زیادی برای آن بگذاریم، ترجیح می‌دهم وقتم را تلف نکنم چراکه می‌دانم به نتیجه‌ای که می‌خواهم نمی‌رسم. سعی‌ام بر آن است که به خودم تکیه کنم و امید به نهاد دیگری نسپارم.
مواد اولیه را هم خودم به صورت پشتیبان تهیه می‌کنم، طرح و مدل نهایی را به هنرمندان ارائه می‌دهم و محصول نهایی را با ارائه دستمزد به آنها تحویل می‌گیرم. در واقع، هنرمندان صنایع دستی در حوزه بازاریابی، فروش و تامین مواد اولیه و طراحی دخیل نیستند و دستمزد خود را بر اساس استانداردهای موجود دریافت می کنند.
قیمت نهایی محصولات دوروزی شما بر چه اساس تعیین می‌شود؟
بیشترین بخش فروش محصولات تولیدی ما به صورت عمده است که به گالری‌داران، فروشگاه‌ها و ... انجام می‌شود. سعی می‌کنم قیمت نهایی با اعمال ۱۵ تا ۲۰ درصد بر روی قیمت تمام شده ارائه شود.
از آنجا که صنایع دستی درصدد به‌روز رسانی و همسو شدن با نیاز مشتریان و کاربردی شدن است، انتخاب طرح‌ها و تهیه مصنوعات را چگونه انجام می‌دهید؟ نیاز و سلیقه مخاطب را تا چه اندازه در طراحی و ایجاد محصول صنایع دستی در نظر می‌گیرید؟ این طراحی‌ها تا چه اندازه ریشه در فرهنگ گذشتگان و طراحی اصیل آن رودوزی دارد؟ نقش رنگ‌ها و طرح‌های سنتی تا چه اندازه در تولیدات جدید، جدی است؟
در درجه نخست، می‌خواهم با حفظ اصالت‌ها صنایع دستی را تولید کنم. هدف اصلی من زنده نگاه داشتن سنت‌‌هاست اما نباید فراموش کنیم که برخی از آثار با سلیقه و خواسته امروز بازار هماهنگ نیست از این رو سعی ما برآن است تا در عین حفظ اصالت‌ها، طرح‌ها را مدرن کنیم.
به طور مثال، در استان گلستان سوزن‌دوزی معروفی به نام شاهکوه وجود دارد که در روستایی به نام شاهکوه اجرا می‌شود. این سوزن‌دوزی منسوخ شده چراکه در نوع اصیل و سنتی آن، این سوزن‌دوزی با نخ مشکلی بر روی پارچه سفید انجام می‌شود. این درحالی است که امروزه کمتر کسی پیدا می‌شود که علاقه‌مند پوشیدن لباس سفید با سوزن‌دوزی سیاه باشد. از این رو بر آن شدیم تا همان طرح‌ها که از رویاها و آرزوهای دوزنده نشات می‌گیرد با استفاه از نخ‌های رنگی روی پارچه‌های رنگی بدوزیم.
این نوع از سوزن‌دوزی در حال فراموشی بود ولی با این کار دوباره به یادها آمد و توانست جایی در میان علاقه‌مندان به صنایع دستی پیدا کند. بعد از آنکه بتوانیم جایگاه این سوزن‌دوزی را در جامعه تثبیت کنیم، می‌توانید دوباره نوع اصیل و سنتی آن را به جامعه بازگردانیم و آن را احیا کنیم. درواقع برای ایجاد جذابیت فروش این نوع از سوزن‌دوزی، درصدد رنگارنگ کردن آرزوها برآمدیم.
آیا با توجه به تغییراتی که به نوعی در اصالت سوزن‌دوزی شاهکوهی دادید، بیم آن نمی‌رود که طرح سنتی به فراموشی سپرده شود و چشم بینندگان به طرحی که ریشه در اصالت ندارد، عادت کند و بعدها از پذیرش طرح اصلی سر باز زنند و این امر سبب منسوخ شدن این صنایع دستی بومی و محلی شود؟
در کنار ارائه طرح‌های رنگی، سعی کردیم نمونه‌های سنتی را هم ارائه دهیم تا مخاطبان بدانند که طرح اصلی چگونه بوده و از چشم آنها دور نماند. بعدها قطعا درصدد احیای طرح اصلی سوزن‌دوزی شاهکوه برخواهیم آمد.
با توجه به تنوع سوزن‌دوزی و رودوزی‌هایی که در کارگاه تولید صنایع دستی دارید، مخاطبان بیشتر از کدام یک از سوزن‌دوزی‌ها استقبال می‌کنند و خواهان خرید کدام یک از انواع سوزن‌دوزی از بلوچ دوزی و سرمه دوزی گرفته تا خامه دوزی و بخارا دوزی و... هستند؟
در نمونه‌هایی که کار می‌کنیم، بخارادوزی بیشتر مورد پسند مخاطبان است. شاید این استقبال از آن جهت باشد که بخارادوزی رنگارنگ است و تنوع رنگی در آن بسیار زیاد است. بعد از بخارادوزی، مخاطبان از ترکمن دوزی‌ها استقبال می‌کنند.
با توجه به آنکه سوزن‌دوزی و رودوزی‌های سنتی بیشتر روی لباس، کیف، کفش، کوسن و... اجرا می‌شود، مخاطبان از چه مصنوعاتی بیشترین استقبال را دارند؟
بیشتر دوست دارند، سوزن‌دوزی‌های سنتی را روی لباس‌های خود داشته باشند درعین حال از کوسن‌هایی که سوزن‌دوزی و رودوزی‌های سنتی روی آنجا انجام شده، مورد استقبال مخاطبان قرار می‌گیرد. کیف‌ها نیز در انواع رودوشی، مجلسی و... طرفداران خاص خود را دارند. در عین حال زیورآلات سوزن‌دوزی شده نیز جایگاه خاصی در سبد خرید مشتریان صنایع دستی دارند. چنانکه دست در این حوزه زیاد شده و معمولا بیشتر هنرمندان در این حوزه فعال شده‌اند.
