تحلیلی بر رازهای الواح هخامنشی/ دستورهای ۲۵۰۰ ساله
بعد از بازگشت۱۷۸۳ لوح از گل‌نبشته‌های باروی تخت جمشید، رازهای ۲۵۰۰ ساله نمایان شده است.
به گزارش ایلنا، گل‌نبشته‌های باروی تخت جمشید که ۱۷۸۳ لوح از آن‌ها هشتم مهر سال جاری پس از ۸۴ سال از موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو با پیگیری‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و با همکاری معاونت حقوقی ریاست جمهوری به کشور بازگردانده شد، حاوی اطلاعات جذاب و منحصربه‌فردی است.
بر اساس مطالعات پژوهشگران متن تعدادی از این الواح به نامه‌ها یا دستورهای کتبی اختصاص دارد؛ این نامه‌ها ازجمله روشنگرترین اسناد در بایگانی باروی تخت جمشید به شمار می‌رود، چراکه اغلب به مسائلی ویژه، اضطراری یا غیرمعمول در معنای گسترده آن مربوط می‌شود. دستورات کتبی بسیاری از طرف (پرنکه سرپرست نظام اقتصادی تخت جمشید) و به‌احتمال‌زیاد (شهرب پارس هخامنشی) یا توسط قائم‌مقام او (زیشویش) صادرشده‌اند. برخلاف بسیاری از متون بایگانی باروی تخت جمشید، دستورات صادرشده از سوی پرنکه و زیشویش، نخست به آرامی پیش‌نویس شده و سپس به عیلامی نگاشته و به گیرنده نامه ارسال‌شده است.
الواح باروی تخت جمشید از سال ۱۹۳۵ تا ۲۰۱۹ به مدت ۸۴ سال برای انجام پژوهش نزد موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو به امانت سپرده شد و بخشی از آن نیز هنوز در حال آماده‌سازی برای بازگشت است. اسنادی که در نوع خود بی‌نظیر و حاوی اطلاعات ارزشمند از ناگفته‌های تاریخی در زمان داریوش اول بود. شخصیت منحصربه‌فرد و تأثیرگذار داریوش و اسناد مربوط به او همیشه موردتوجه خاص باستان شناسان، مورخان، زبان شناسان و بسیاری دیگر از پژوهشگران در حوزه‌های مختلف بوده است؛ چراکه به قول ژان پرو باستان‌شناسان فرانسوی به‌نوعی هویت‌دهنده بخش مهمی از تاریخ دوره هخامنشی است.
الواح بارو در اواسط حکومت داریوش اول و در بازه زمانی ۵۰۹-۴۹۳ پیش از میلاد نوشته و مهر شده‌اند. آن‌ها در شهرها، روستاها، انبارها و ایستگاه‌های بین‌راهی استان فارس امروزی و بخش‌هایی از خوزستان تدوین‌شده است. این الواح پس از گردآوری در تخت جمشید مورد پردازش قرار گرفتند. بیشتر آن‌ها شامل گزارش‌هایی درباره مایحتاج اساسی زندگی خوراک و نوشیدنی است و اطلاعاتی درباره نحوه انتقال، ذخیره و توزیع جو و گندم، میوه، ماکیان و حیوانات اهلی از سوی سازمانی پیچیده برای پشتیبانی از کارگران، صنعتگران، مقامات، مسافران، پادشاه، دربار و فعالیت‌های دینی آن زمان در اختیار ما قرار می‌دهد.
بایگانی باروی تخت جمشید به دلیل اندازه و پیچیدگی که دارد موجب غنای فراوان اطلاعات حاصله می‌شود، همچنین انسجام و کمال آن به‌عنوان یک مجموعه بکر کاوش شده در میان سایر مجموعه مدارک باستانی برجسته است. درواقع این مجموعه هرگز تقسیم و پراکنده نشده و همواره به‌عنوان یک اثر باستانی واحد موردمطالعه قرارگرفته است.
الواح بارو با محتوای ساده و نظام پیچیده‌شان، تبدیل به مهم‌ترین منبع جدید اطلاعات درباره دوره اوج قدرت شاهنشاهی هخامنشی یعنی فرمانروایی داریوش اول شده‌اند؛ زمانی که سرزمین‌هایی از مصر تا آسیای مرکزی و از سند تا مدیترانه را تحت سیطره خود داشته است.
اسناد پروژه بایگانی باروی تخت جمشید شامل تصاویر متعارف، تصاویر با وضوح‌بالا و تصاویر پویا، ویرایش‌های مقدماتی متون و مقابله شده از متون مشخص، فهرست اصطلاحات و تحلیل‌های دستوری، ترسیم مهرها، شناسایی مهرهای جدید و گزارش‌هایی درباره کاربرد آن‌ها است. در حال حاضر مجموع متون ویرایش شده آرامی حدود ۸۴۰ عدد و شمار مهرهای صورت‌برداری شده به بیش از ۴هزار می‌رسد.
نامه‌ها یا به‌طور دقیق‌تر دستورهای کتبی ازجمله روشنگرترین اسناد در بایگانی باروی تخت جمشید هستند، چراکه اغلب به مسائلی ویژه، اضطراری یا غیرمعمول در معنای گسترده آن مربوط می‌شوند. دستورات کتبی بسیاری از طرف پرنکه سرپرست نظام اقتصادی تخت جمشید و به‌احتمال‌زیاد شهرب پارس هخامنشی یا توسط قائم‌مقام او زیشویش صادرشده‌اند. برخلاف بسیاری از متون بایگانی باروی تخت جمشید، دستورات صادرشده از سوی پرنکه و زیشویش، نخست به زبان آرامی پیش‌نویس شده و سپس به عیلامی نگاشته و به گیرنده نامه ارسال‌شده است؛ از این نامه‌ها، تنها نسخه‌های ممهور عیلامی برجای‌مانده و پیش‌نویس‌های آرامی که در اداره سرپرست یا قائم‌مقام او بایگانی‌شده بودند، از میان رفته است، چراکه اسناد مزبور بر پوست حیوانات یا دیگر مواد فاسدشدنی تحریر شده بودند؛ با وجود این، فرآیند تألیف دستورهای کتبی را می‌توان از انجامه‌هایی که در انتهای متون دیده می‌شوند، استنباط کرد. در این متون نام مقام‌های دیوانی مسئول پیش‌نویس، انتقال و ترجمه دستور آرامی به عیلامی ذکر شده است.
۱۱۰ قطعه از این الواح تا ۳۰ مهر ۱۳۹۸ در موزه ملی ایران در معرض دید علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر تمدن ایرانی قرار گرفته است.
