یک باستان‌شناس به ایلنا خبر داد:
کشف امضاهای جدید کارگران سنگ‌تراش هخامنشی در پاسارگاد
با بلوک‌های سنگی جدید که کشف شد شاهد ۳ امضا و نماد جدید سنگتراشان هخامنشیان هستیم که بر اساس یکی از امضاها، یکی از این دسته‌های کارگری کاملاً شناخته شده است. دو دسته دیگر با وجود آن که نمونه‌های مشابهی از آنها در تختگاه دیده شده اما جدید هستند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، افشین یزدانی (باستان‌شناس) به همراه همکار خود چند روز پیش در پی پیمایش در منطقه پاسارگاد که در راستای تعیین عرصه و حریم کوه تنب کرم سیوند، در حال انجام بود با سه تخته سنگ تراشیده شده روبه رو شد که نمادهایی از سنگتراشان دوره هخامنشیان را روی خود داشتند.
او در این خصوص گفت: هنگام بازدید از معدن الماس‌بری سیوند (این معدن مربوط به دوره هخامنشی است و در شهرستان پاسارگاد قرار دارد)، حین بررسی میدانی، برای نخستین بار با تعدادی از بلوک‌های سنگی مواجه شدیم که تاکنون از چشم‌ها دور مانده بودند. این سنگ‌ها در محلی قرار داشتند که جلب توجه نمی‌کردند و تاکنون شناسایی نشدند. اما طی ماه‌های گذشته به دلیل انجام برخی از فعالیت‌های کشاورزی، این بلوک‌های سنگی نمودار شدند و ما توانستیم آنها را شناسایی کنیم.
اینگونه به نظر می‌رسد که این سنگ‌ها از کوه تراشیده شده و به پایین کوه آورده شده و درحال انتقال از معدن به پاسارگاد بودند اما کار انتقال آنها نیمه تمام مانده، چراکه با مرگ کوروش ساخت برخی از محوطه‌ها و کاخ‌ها کامل نشد. پاسارگاد از مناطق مختلف تشکیل شده، از آرامگاه کوروش و آثار کاخ‌های هخامنشیان گرفته تا پردیس شاهی، جوی‌های سنگی، آبنماها و... بخش عمده و مهمی از این منطقه تحت عنوان بنای تختگاه است.
تل تخت محل ارگ سلطنتی است، متشکل از سنگ‌های مکعبی بزرگ به ارتفاع ۱۵ متر، که در حاشیه شمالی، جنوبی و غربی تپه بزرگ طبیعی به شکل سکویی عظیم چیده شده تا بناهای باشکوهی برفراز آن ساخته شود. در‌حقیقت تختگاه بنا بر سنت آن زمان ارگ سلطنتی پایتخت کوروش بود و او برای ساخت دیواره تختگاه از ماهرترین معماران و سنگتراشان سرزمین‌های تحت حکومت شاهنشاهی، استفاده کرد. اما به دلیل درگذشت ناگهانی او در ۵۳۰ پیش از میلاد ساخت و سازهای آن کامل نشد. در واقع می‌توان گفت در دوران داریوش و پادشاهان دیگر هخامنشی بخش اندکی از دیواره تختگاه که یک پروژه عظیم معماری بود تکمیل می‌شود اما به پایان نمی‌رسد.
هر یک از این بلوک‌های سنگی امضا و نشانی خاص تراشیده شده است که معرف گروه معدن کار و گروه کارگری است که در ساخت پاسارگاد فعالیت داشتند. در زمان هخامنشیان هریک از این گروه‌های کارگری دارای یک نماد مشخص بود که گروه او را مشخص می‌کرد.
یزدانی خاطرنشان کرد: سنگ‌هایی که برای ساخت تختگاه مورد استفاده قرار گرفته‌اند از معدنی که در فاصله ۳۲ کیلومتری پاسارگاد قرار دارد، آورده شده‌اند و نکته مهمی که در خصوص این بلوک‌های سنگی مطرح است، آن است که روی هر یک از این بلوک‌های سنگی امضا و نشانی خاص تراشیده شده است که معرف گروه معدن کار و گروه کارگری است که در ساخت پاسارگاد فعالیت داشتند. در زمان هخامنشیان هریک از این گروه‌های کارگری دارای یک نماد مشخص بود که گروه او را مشخص می‌کرد.
به گفته این باستان‌شناس، در میان سنگ‌های تراشیده شده تختگاه پاسارگاد شاهد حدود ۸۰ نشان از تراشکاران و سنگتراشان دوره هخامنشیان هستیم. تا امروز با توجه به پژوهش‌های انجام شده می‌دانیم که دو گروه کارگری بسیار بزرگ مسئولیت ساخت دیواره تختگاه پاسارگاد را برعهده داشتند. یک گروه در نیمه جنوبی و گروه دیگر در نیمه شمالی فعال بودند. این گروه‌ها به دسته‌های مختلف کارگری تقسیم می‌شدند که تاکنون حدود ۸۰ دسته با توجه به نشانه‌هایی که روی سنگ‌ها تراشیده‌اند مشخص شده است.
او ادامه داد: می‌دانستیم که این بلوک‌های سنگی با توجه به جنس و کیفیت‌شان از معدن سنگ سیوند به پاسارگاد انتقال پیدا کرده‌اند اما وقتی که سنگ‌های موجود در معدن را مورد بررسی قرار دادیم، تاکنون هیچ نشانه‌ای روی سنگ‌ها پیدا نکردیم که به صورت دقیق و مستند گروه کارگری تراشکار را مشخص کند. اما اکنون با کشف سنگ‌های جدید که پای کوه پیدا کردیم و نشانه‌هایی که روی این سنگ‌ها وجود دارد، می‌توانیم به طور حتم اثبات کنیم که گروه‌های کارگری خاص در دوره هخامنشیان برای سنگ تراشی به معدن می‌آمدند.
یزدانی تصریح کرد: باستان شناسان در گذشته این فرضیه را مطرح کرده بودند که امکان دارد بخشی از سنگتراشان در معدن کار می‌کردند و در طول زمان کار جابجا می‌شدند. مشخص بود که هر یک از سنگ‌ها توسط چه گروه سنگ‌تراشی تراشیده شده و در کدام بخش باید مورد استفاده قرار گیرد. بر اساس کشفیات جدید، سه نشان مختلف از سنگ تراشان پیدا کردیم که نمونه دقیق یکی از این نشانه‌های سنگ‌تراش در جبهه جنوبی تختگاه و در ردیف هفدهم پیدا شده است. در واقع می‌توان گفت که این قطعه سنگ قرار بوده در جبهه جنوبی تختگاه مورد استفاده قرار گیرد.
به گفته این باستان‌شناس، دو نمونه دیگر که از نشانه‌های سنگ‌تراش‌های دوره هخامنشیان پیدا کردیم، نمونه‌های جدیدی هستند که شبیه آنها در تختگاه پیدا شده. نخستین اهمیت این نشانه‌ها آن است که سبب می‌شوند درک و شناخت بهتری نسبت به سازماندهی و کار سنگتراشان دوره هخامنشیان به دست بیاوریم. در این میان دو نشانه جدید کشف شده است که می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد. شکل این نشانه‌ها به گونه‌ای است که سندی در اختیار ما می‌گذارد تا متوجه شویم سنگ‌تراشانی که در این محوطه کار می‌کردند از سرزمین‌های لودیه و یونان شرقی به ایران آورده شده بودند. از آنجایی که در دوره هخامنشیان، یونان مرکز سنگ‌تراشی به حساب می‌آمد برای باستان‌شناسان مسلم شده است که گروهی از سنگتراشان سرزمین‌های خاوری یونان به دستور کوروش برای انجام ساخت و سازهای پاسارگاد به این مکان انتقال داده شدند و براساس نشانه‌های جدید کشف شده حضور این سنگتراشان در محل معدن و استخراج سنگ‌ها از بستر کوه به اثبات می‌رسد.
