در گفت‌وگو با هنرمندان تجسمی مطرح شد؛
اینجا رنگ‌ها تیره‌اند و چهره‌ها مخدوش/ تنهاگرایی در پناهِ سورئال/ تناقض در بازار اقتصاد هنر و هنر واقعی
آثار نمایشگاه بخش اصلی و مسابقه یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر تحت عنوان «طوبای زرین» در موسسه فرهنگی هنری صبا روی دیوار رفته تا نشانه‌شناسی‌های نسل امروز هنر ایران را به نمایش بگذارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها موسسه فرهنگی هنری صبا میزبان نمایشگاه بخش اصلی و مسابقه یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر است که با اسم «طوبای زرین» از ۱۰ بهمن ماه کار خود را آغاز کرده و ۶۰۴ اثر از ۴۸۵ هنرمند در این نمایشگاه در معرض دید عموم گذاشته‌اند.
امسال ۵ هزار و ۷۶۱ هنرمند با بیش از ۱۳ هزار اثر در یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر شرکت کردند که از این میان، ۳ هزار و ۵۰۵ هنرمند از شهرستان شرکت داشتند اما در نهایت ۶۰۴ اثر در یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی به نمایش گذاشته شده است.
در بخش تصویرسازی ۸۲ اثر، در بخش خوشنویسی ۷۴ اثر از ۶۰ هنرمدن، در بخش عکاسی ۷۰ اثر از ۶۶ هنرمند، بخش کاریکاتور ۷۴ اثر از ۵۶ هنرمند، در بخش گرافیک ۳۹ اثر از ۳۰ هنرمند، در بخش مجسمه ۶۸ اثر از ۵۵ هنرمند، در بخش نقاشی ۱۰۵ اثر از ۷۹ هنرمند، در بخش نگارگری ۶۰ اثر از ۴۹ هنرمند، در بخش هنرهای جدید ۳۲ اثر از ۲۹ هنرمند و در بخش سرامیک ۱۶ اثر از ۹ هنرمند به نمایش درآمده است.
مسئولان برگزاری این جشنواره معتقدند، بازتاب مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی روز در آثار نقاشی، کاریکاتور و مجسمه را شاهد هستیم. چنانکه به لحاظ نشانه‌شناسی می‌توان این امور را مورد بررسی قرار داد. فجر یازدهم این امکان را ایجاد می‌کند که بخشی از آثار هنرمندان معاصر نوجو مورد بررسی قرار گیرد.
اگر بخواهیم با این نگاه به آثار یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر بنگریم، می‌توان گفت، در بخش نقاشی آنچه در نگاه نخست جلوه می‌کند رنگ‌های تیره و چهره‌های مخدوش است که در آشفتگی که در سایر آثار دیده می‌شود و نوعی ذهن مشوش هنرمند نسل امروز را به نمایش می‌گذارد.
کیانوش غریب پور (هنرمند گرافیست) به عنوان یکی از بازدیدکنندگان آثار یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، گفت: سطح آثار در حوزه نقاشی، مجسمه و تصویرسازی در میانگین تمام آثار به نمایش درآمده در جشنواره یازدهم بالاتر بود. بخصوص در بخش نقاشی و مجسمه شاهده به نمایش درآمدن آثار درخشانی بودیم که طبیعتا به دلیل سابقه‌ای که از جشنواره تجسمی فجر داریم ارسال این تعداد آثارِ خوب، بی‌سابقه بود.
این گرافیست ادامه داد: کیفیت آثار چه به لحاظ محتوا و چه به لحاظ تکنیک قابل دفاع است. چراکه معمولا عرف برآن است که چنین اتفاقاتی در جشنواره‌های رسمی کمتر اتفاق می‌افتد یا آن که اصلا اتفاق نمی‌افتد. این درحالی‌ست که جشنواره فجر امسال دربرگیرنده مجموعه آثاری بود که در حوزه‌های دهگانه تجسمی به نمایش گذاشته شدند و در قالب هنرهای بدون مرز ارائه نشد. بسیاری از کارهایی که در این نمایشگاه شاهد هستیم در مدیومی خاص قابل تعریف هستند. البته برخی از آثار فراتر از یک مدیوم خاص است و فراتر از رسانه خود به حساب می‌آید.
آن چیزی که در اغلب ٱثار به نمایش درآمده در بخش طوبای زرین یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر شاهد هستیم، نمایی از زندگی امروزی است.
او با تاکید بر اینکه یازدهمین جشنواره، نقطه عطفی در برگزاری جشنواره‌های تجسمی فجر به حساب می‌آید، گفت: امیدوار هستیم در سال‌های آینده بتوانیم شاهد آن باشیم که سطح استاندارد جشنواره فجر از معمولی به سطح بالاتری ارتقا پیدا کند.
غریب‌پور در خصوص عناصر خاص و نشانه‌گذاری‌هایی که می‌توان در آثار یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر شاهد بود، گفت: آن چیزی که در اغلب کارها شاهد هستیم، نمایی از زندگی امروزی است. شاید در دهه‌های قبل شاهد نوعی هنر بودیم که به لحاظ مفهومی نشانه‌های واضحی از زمانه خود را به همراه نداشتند و اینگونه به نظر می‌رسید که یکسری استانداردها و گزاره‌های مفهومی خاص برای خلق آثار هنری وجود دارد که می‌توانست نام نقاشی یا مجسمه موفق را به همراه داشته باشد؛ اما به نظر می‌آید زندگی روزمره و برداشت شخصی هنرمند از جهان و هنر و رویکردهای منفردی که حاکی از تجربه شخصی هنرمندان است در بخش رسانه محور هنرها مانند گرافیک و تصویرسازی و عکس و چه در سایر بخش‌ها مانند نقاشی و مجسمه به وضوح پیداست. در واقع می‌توان گفت، با موضوعاتی در یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر روبرو هستیم که این موضوعات را به سادگی در گالری‌ها و فضاهای زنده هنری نمی‌توان دید.
او خاطرنشان کرد: آثار به نمایش درآمده در این نمایشگاه کاملاً تجربه گرایانه هستند و از تجربه‌های شخصی هنرمند نشات می‌گیرند به صراحت می‌توان گفت از یک اسلوب قاعده‌مند جشنواره‌ای پیروی نمی‌کند. در واقع می‌توان گغت که با مجموعه کاملا متفاوت در عرصه هنرهای تجسمی روبرو هستیم.
از آنجا که بیشتر آثار به نمایش درآمده در این جشنواره در فضایی مینیمال و سورئال خلق شده‌اند اینگونه به نظر می‌رسد که هنرمند امروز سعی دارد از دنیای واقعی فاصله بگیرد و خود را در فضایی وهم گونه غرق کند. در بیشتر آثار شاهد چهره‌های محوی هستیم که گاه در خرابی‌ها و گاه در ساخت و سازهای آثار دیگر ناپدید می‌شوند.
فضاهای معماری، خانه‌های درهم، انسان‌هایی که درهم گره خورده و در تکنولوژی لجام گسیخته گم شده‌اند. حتی می‌توان این فضاهای به هم ریخته را در انباری که وسط یکی از گالری‌ها به نمایش گذاشته شده، شاهد بود. انباری که روی آن نوشته شده، هرچه دوست دارید می‌توانید از آن بردارید.
غریب‌پور در خصوص آنچه که می‌توان از آثار به نمایش درآمده در این نمایشگاه متوجه شد، گفت: آنچه که از آثار این نمایشگاه هویداست بیان تجربیات شخصی هنرمندان است. هنرمندان زمانی به سورئالیست پناه می‌برند که در واقعیت‌های اطراف خود چیزی برای نشان دادن نمی‌بینند و جذابیت لازم را برایشان ندارد. در واقع چیز جذابی برای نشان دادن جهان واقعی خود ندارند و آنچه که شاهد هستیم بازتاب تجربه درونی آنهاست. هرچند که سورئالیسم یا مینیمالیست است اما در معنا به نوعی می‌توان گفت نشانه‌هایی از تجربیات شخصی آنهاست.
در بخش تصویرسازی نمایشگاه نیز علاقه هنرمندان به سورئال بیداد می‌کند. گویا هنرمندان جوان دوست دارند از دنیای واقعی فرار کرده و خود را در دنیای ماهی پرنده و گوزن آوازه خوان گم کنند.
البته در بخش عکس رنگ امید کمی پررنگ‌تر است که آن هم شاید به دلیل وجود عکس‌های قدیمی از عروسی‌های نسل گذشته و عکس‌هایی از اولین روزهای انقلاب باشد.
استفاده از زباله‌ها و مواد دور ریختنی و البته تاکید هنرمند مجسمه‌ساز به تنهایی، از دیگر عناصری است که توجه مخاطب را به خود جلب می‌کند.
نقاشی عشق ورزیدن است
احمد وکیلی (هنرمند نقاش و دبیر بخش نقاشی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر) با تاکید براینکه جشنواره فجر دوره بسیار خوبی را پشت سر می‌گذارد، گفت: امیدوارم تغییرات اساسی که در روند برگزاری این جشنواره شاهد هستیم به نوعی پیش رود که هنرمندان بتوانند به آن اعتماد کنند.
او در خصوص نمادشناسی و نشانه‌شناسی آثار به نمایش درآمده در بخش طوبای زرین جشنواره تجسمی فجر گفت: موضوع را آزاد گذاشتیم و تلاش ما بر آن بود تا از سوی هیئت برگزارکننده نظرات خاصی دراین خصوص اعمال نظر نشود چراکه بسیاری از افرادی که در این نوع جشنواره‌ها شرکت می‌کنند در مرحله نخست متوجه هیئت داوران هستند از این رو سعی می‌کنند تا علایق آنها را در خلق آثار هنری دنبال کنند. در چنین شرایطی است که اصل مطلب در حوزه خلق اثر هنری گم می‌شود چراکه نقاشی عشق ورزیدن است. از سوی دیگر سعی ما بر آن بود تا هنرمندان را به سمتی سوق دهیم که نمادها، اقلیم، سمبل‌ها و ساختمان‌های ایرانی را مدنظر قرار دهند چراکه باید بتوانیم بین آثار یک هنرمند ایرانی و غربی تفاوت قائل شد.
وکیلی با تاکید بر آنکه شرایطی که در این آثار اعمال شده، وارث جریانی ناسالم است، گفت: بنابراین اگر بتوانیم شاهد پیشرفتی ۳۰ درصدی در آستانه جشنواره باشیم به نظرم به موفقیت دست یافته‌ایم. این نوع نگاه با گذشت زمان است که به نتیجه خواهد رسید.
توجه به معماری و نگاه اجتماعی
او در خصوص تکرار بیشترین نمادها و عناصر در آثار گفت: در بیشتر آثار شاهد آن هستیم که هنرمندان به معماری توجه کرده‌اند البته بسیاری از آثار نیز به این عنصر توجه نکرده‌اند. برای رسیدن به این مهم که آیا این ساختار در هنرمندان نهادیه شده است یا خیر، نیازمند ممارست و پیگیری هستیم.
حضور در حراج‌های هنری هیچ دلیلی بر هنری بودن یک اثر نیست. حتا اگر یک اثر در بهترین حراج دنیا به فروش برود، دلیلی بر آن نخواهد بود که آن اثر بتواند در یک موزه جای گیرد
این هنرمند نقاش با اشاره به آنکه در نمایشگاه یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، آثاری در مکاتب مختلف هنری از کوبیسم گرفته تا اکسپرسیون و حتی فضایی متاثر از سورئال را شاهد هستیم، یادآور شد: نوعی نگاه اجتماعی نیز در آثار وجود دارد. در برخی از آثار هنرمندان، خود را در آتلیه خود می‌کاوند یا آنکه آتلیه خود را بدون حضور انسانی دیگر کاوش می کنند. در واقع می‌توان به همان لحظه تنهایی و شخصی‌گرایی هنرمند اشاره کرد.
دبیر بخش نقاشی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم جشنواره‌ای سالم را دنبال کنیم نباید با موضوعی تحمیلی روبرو باشیم بلکه باید موضوعی مطرح شود که هنرمند بتواند خود را با آن تطبیق دهند.
او به عنوان یک هنرمند نقاش معتقد است؛ بیان دیدگاهی خاص درباره آنچه که هنرمندان در نمایشگاه جشنواره تجسمی فجر ارائه داده‌اند کار دشواری است چراکه شاهد شکل‌گیری بازاری در هنر ایران هستیم که بسیاری از انرژی‌های اصیل را به سمت خود می‌کشد. این درحالی است که حضور در حراج‌های هنری هیچ دلیلی بر هنری بودن یک اثر نیست. حتا اگر یک اثر در بهترین حراج دنیا به فروش برود، دلیلی بر آن نخواهد بود که آن اثر بتواند در یک موزه جای گیرد. بنابراین شاهد بوجود آمدن تناقضی مابین بازار تصنعی در باب هنر و توجه به خواسته‌ها و نیازهای اصلی هنرمند هستیم.
وکیلی خاطرنشان کرد: وقتی یک نقاش برای آن نقاشی می‌کند که دیگر نمی‌تواند نقاشی نکند، اینجاست که کار او آغاز می‌شود اما وقتی یک نقاش، برای گذاشتن رنگ روی بوم به این توجه می‌کند که چه آثاری در بازار خوب فروش می‌رود، اینجاست که خط بطلان روی کار خود می‌کشد. در این میان با وجود آنکه تلاش شده تا شاهد این تضاد در آثار به نمایش درآمده در بخش طوبای زرین نباشیم، اما از آنجا که این مهم یک عارضه اجتماعی است بازهم تاثیر خود را در آثار هنرمندان گذاشته.
گزارش و عکس: معصومه دیودار
