بستنی زمستانی خراسانی‌ها برای شب چله، میراثی ملی
شب یلدا با مراسم و آیین‌های مختلف همراه است. مردمان خراسان جنوبی نیز آیینی برای گذراندن شب‌های بلند زمستان دارند که حاصل آن تولید بستنی زمستانی است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، شب چله ازجمله شب‌هایی است که هر قوم و فرهنگی در ایران آداب و رسوم خاص خود را برای زنده نگاه داشتن آن دارند. در این میان شاید یکی از جذاب‌ترین مراسم‌ها را بتوان در خراسان جنوبی با درست کردن بستنی زمستانی تجربه کرد.
بستنی زمستانی شیرین و خوش طعم که این روزها به عنوان محصولی وارداتی با روکش کاکائو از آن یاد می‌شود، سال‌ها قبل در خراسان جنوبی تولید و خورده می‌شد. البته در آنجا با نام دیگری می‌خوانندش و از ادویه به جای کاکائو برای طعم دار کردنش استفاده می‌کردند.
در خراسان جنوبی مراسمی در شب‌های زمستان و بخصوص شب یلدا اجرا می‌شود که به آن «کف زنی» می‌گویند. «کف» نوعى شیرینى است که با «زدنِ» آب ریشه گیاهی به نام پشمه شویه (بیخ) و از خانواده چوبک و شیرین کردن آن به دست می‌آید. چوبک ۳۲ گونه بوته‌ای، پشته‌ای را شامل می‌شود که در خراسان جنوبی بیش از ۵ گونه چوبک وجود دارد که از نوع پشمه شویه (بیخ) برای تهیه کف استفاده می‌شود.
اگر بخواهید از چگونگی تهیه آن پرسش و جو کنید، بهتر است بدانید که در ریشه پشمه شویه (بیخ) ماده ساپوتین وجود دارد که سبب بوجود آمدن کف می‌شود. برای تهیه این شیرینی محلی مقدارى «چوبک» یا «بیخ» را کوبیده و چند بار در آب مى‌جوشانند و چون این آب تلخ است، آن را عوض می‌کنند و مجدداً مى‌جوشانند. این کار را آنقدر تکرار مى‌کنند که تلخی آب گرفته شود و هیچ طعمى نداشته باشد. این آب را مى‌گذارند سرد شود، انگاه آن را در ظرف بزرگی که بهتر است تغار سفالی باشد، مى‌ریزند.
مردان و جوانان فامیل با دسته‌ای از چوب‌های نازک درخت انار به نام « دسته گز» این مایع را آنقدر هم می‌زنند تا به صورت کف درآید، البته این کار باید در محیط سرد صورت گیرد و معمولا هم زدن با آهنگ خاصی ادامه می‌یابد تا «کف» سفت شود. آنگاه مقدارى شیره انگور یا شیره شکر و یا پودر شکر را به تدریج به آن اضافه می‌کنند و زدن کف را ادامه مى‌دهند تا خوب مخلوط شود و «کف» شیرین شود.
وقتى که «کف» از هر جهت آماده شد آن را در ظرف‌هایى مى‌کشند و روى آن را مغز کوبیده گردو، بادام، پسته و تخم رازیانه( بادیان) مى‌پاشند و با سرانگشت آن را مى‌خورند. «کفى» که بدین سان به دست مى‌آید خوراکىِ شیرین، لذیذ، مطبوع، معطّر و خوشگوارى است که مقدار زیادى از آن را مى‌توان خورد. قبل از آن که «کف» را شیرین کنند. «کف زدن» از سرگرمى‌هاى بسیار زیبا و خوشمزه زمستان به خصوص شب چلّه یا یلدا است که معمولا در بین همه مردم استان خراسان جنوبی وجود دارد ، اما در روستاها که هوا سردتر است، مردم بیشتر کف می‌زنند و حتی کف را برای همسایگان و دوستانشان نیز می‌برند .
مراسم کف زنی به شماره ۸۱۵ در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس در تاریخ ۱۴/۱۱/۹۱ ثبت شده است.
گفته می‌شود؛ ریشه گیاه عطسه‌آور است و سکسکه را کاهش می‌دهد. در بیماری زکام از عصاره آن استفاده می‌شود. ضماد آن با سرکه برای تسکین دردهای سیاتیک و ورم طحال مفید است. گرده ریشه آن برای التیام زخم‌های بدن مفید بوده و کف ناشی از ریشه آن برای ضد عفونی معده و دستگاه گوارش اثر بخش است. در کاهش اسید معده نیز موثر است.
