«میراثک» دستی برای حفاظت از میراث فرهنگی

به گزارش خبرنگار ایلنا، چندی پیش نخستین شخصیت عروسکی در حوزه معرفی میراث فرهنگی و تاریخی ایران به کودکان و نوجوانان با نام «میراثک» در میدان نقش جهان اصفهان رونمایی شد. "میراثک" نام نخستین شخصیت عروسکی در حوزه معرفی میراث فرهنگی و تاریخی ایران است که همزمالنگرن با هفته ملی کودک ازسوی "کانون میراث پژوهان کوچک" کودکان و نوجوانان ایرانی معرفی شد. البته گفته می‌شود؛ این نمونه اولیه این عروسک است و قرار است برای اجراهایی که در آینده اتفاق خواهد افتاد، از نمونه‌ای که توسط یک عروسکساز ساخته می‌شود استفاده شود. شایان ذکر است که صداپیشگی و عروسک‌گردانی این عروسک به عهده شیرین مستغاثی است.

درباره چرایی و چگونگی طراحی این عروسک با سمانه آقائی آبچوئیه (طراح و ایده‌پرداز عروسک میراثک و یکی از موسسان کانون میراث پژوهان کوچک) گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

چطور شد به فکر طراحی عروسکی برای میراث فرهنگی افتادید؟ آیا ساخت و طراحی عروسک برای معرفی میراث فرهنگی در عرصه بین‌الملل عرف است؟

"کانون میراث پژوهان کوچک" فعالیت خود را با تمرکز بر گروه سنی کودک و نوجوان و با هدف معرفی و آموزش مباحث حوزۀ میراث فرهنگی و تاریخی ایران در زمینه‌های مختلف به گروه سنی مورد نظر آغاز کرده است.

تاکنون تنها دو شخصیت شناخته شده در حوزه معرفی میراث جهانی به کودکان و نوجوانان خلق شده است که هر دو ازسوی سازمان یونسکو خلق شده‌اند. نام یکی از این شخصیت‌ها «پاتریمونیتو» است. «پاتریمونیتو» تلاش می‌کند میراث جهانی را به کودکان و نوجوانان معرفی و در مورد روش‌های حفاظت و بیان ارزش‌های فرهنگی هرکدام از آن‌ها صحبت کند. «پاتریمونیتو» تا الان به ۱۳ منطقه یا موضوع در حوزه میراث جهانی پرداخته که البته در بین این ۱۳ منطقه یا موضوع به هیچ‌کدام از آثار ایران عزیز اشاره‌ای نشده است. برنامه‌های «پاتریمونیتو» در قالب انیمیشن به کودکان و نوجوانان جهان ارائه شده و لینک دسترسی به آن در سایت یونسکو موجود است، که البته متاسفانه نسخه فارسی این انیمیشن فعلا وجود ندارد.

شخصیت دیگری هم در حوزه معرفی میراث جهانی وجود دارد. اسم او «اُولی» است. «اُولی» یک زیردریایی دوست‌داشتنی است که به معرفی میراث جهانی زیر آب می‌پردازد. او سعی می‌کند بچه‌ها را با میراث زیر آب آشنا کند. فعالیت‌های «اُولی» در ایران نیز ترجمه و دوبله شده و با عنوان انیمیشن "دریاچه پرماجرا" در دسترس علاقه‌مندان است. در کنار این دو شخصیت یک شخصیت سومی هم وجود دارد که به اندازه این دو مشهور نشده است. اسم این شخصیت «دوکوموداکی» است. «دوکوموداکی» یک شخصیت ژاپنی است که سعی میکند میراث فرهنگی ژاپن را به کودکان ژاپنی آموزش دهد. البته باید اشاره کنم که قبلا در این حوزه شخصیت‌هایی در ایران هم خلق شدند که متاسفانه حضورشان دوام چندانی نداشت برای مثال می‌‌توانم به شخصیت «آجر سخنگو» اشاره کنم که برای مثال در قالب انیمیشن سعی داشت کودکان را با سرای سعدالسلطنه در قزوین و شغل و حرفه مرمت ابنیه آشنا کند.

وجود این شخصیت‌ها مرا به این فکر انداخت تا بخواهم برای کودکان ایران زمین هم شخصیتی مشابه خلق کنم تا کودکان و نوجوانان ایران را در مرحله نخست با آثار تاریخی، مشاغل و ناهنجاری‌های حوزه میراث فرهنگی ایران آشنا کند و در آینده به آثار حوزه ایران فرهنگی و بعدا به آثار منطقه خاورمیانه بپردازد. من این ایده را با خانم شیرین مستغاثی مطرح کردم که خوشبختانه مورد پذیرش قرار گرفت و قرار بر این شد که اسمی برایش انتخاب کنیم که در نهایت با بررسی جوانب مختلف و هم‌فکری نام «میراثک» را برای آن انتخاب کردیم. با توجه به صحبت‌های پیش آمده در خصوص این نام باید اشاره کنم که این "کاف" که به صورت حرف اضافه به واژه میراث اضافه شده در وهله اول کاف تحبیب(به معنای دوست‌داشتنی) و در وهله دوم کاف تصغیر است.

درخصوص شکل ظاهری شخصیت «میراثک» برایمان بگویید. این عروسک به شکل یک دست است؛ چرا چنین المانی را برای شخصیت عروسکی میراث فرهنگی انتخاب کردید؟

شکل ظاهری میراثک در درجه اول برگرفته از نشان مخصوص کانون میراث پژوهان کوچک که به صورت یک دست با انگشتان باز طراحی شده است، البته ما نخواستیم حتما نشان کانون را به این نماد تبدیل کنیم ولی به واسطه قابلیت‌های خوبی که این نشان داشت از آن استفاده کردیم. پنج انگشت در میراثک، نمایشی از پنج قاره جهان است که با رنگ‌های مختلف نشان داده شده است. قلب وسط که به عنوان چهره اصلی میراثک، به شکل قلب، نمادی از عشق و مهربانی است و به این معناست که میراثک می‌خواهد پیام‌آور صلح و دوستی هم باشد.

انتخاب این دست علاوه بر اینکه به گونه‌ای یادآور گروه ما هست به نوعی می‌خواهد نمادی برای آن باشد که با کمک کودکان برای حفاظت و معرفی ایران و میراث فرهنگی تلاش کنیم. به قولی شاید بتوان گفت این عروسک اشاره‌ای دارد به مفهوم شعر عباس یمینی شریف که می‌گوید:

دست در دست هم دهیم به مهر                   میهن خویش را کنیم آباد

یار و غم‌خوار همدگر باشیم                 تا بمانیم خرم و آزاد

گذشته از این، فرم دست در میان ایرانیان از جایگاه والایی برخوردار بوده است.

این عروسک چه قرابتی با فرهنگ و میراث فرهنگی ما دارد؟

شکل این عروسک برگرفته از فرم دست راست است. دست راست در میان بسیاری از اقوام جهان و ایرانیان از جایگاه خاصی برخوردار بوده است به نحوی که در میان این روایات داستانی وجود داره که جمشید پادشاه پیشدادی انگشتر را به دست چپش می‌کرد، از او می‌پرسند چرا انگشتر را به دست چپ می‌کنید؟ جمشید پاسخ می‌دهد که دست راست را همین راست بودنش زینتش است؛ که این خود نشان دهنده ارزش دست راست است. گذشته از این در تاریخ ایران، مردم برای عدد پنج ارزش خاصی قائل بودند به نحوی که از آن در تنظیم گاه‌شماری سالنماها و زندگی روزانه خود نیز استفاده می‌کردند. علاوه بر اینکه این دست نماد گروه ماست نکات مثبت دیگری‌ هم داشت که ما را ترغیب کرد از این نشان برای کار خودمان استفاده کنیم.

باتوجه به آنکه بیشتر عروسک‌های میراثی در عرصه‌های بین‌الملل نقش پررندگی ایفا کرده‌اند، چه برنامه‌هایی برای حضور «میراثک» در بخش‌های مختلف در نظر گرفته شده؟

«میراثک» سعی دارد تا در وهله اول با کودکان ایران ارتباط برقرار کند و آنها را با میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و مناطق گردشگری ایران آشنا سازد. در وهله دوم قصد بر آن است تا کودکان را با میراث جهانی در بخش خاورمیانه و سپس کل جهان آشنا کند. همچنین قصد داریم تا در مراکز فرهنگی مانند موزه‌ها، برنامه‌هایی متناسب با اهداف مدنظر اجرا کنیم. در حقیقت «میراثک» می‌خواهد پنجره‌ای نو برای آشنایی کودکان با میراث فرهنگی ایران باز کند.

با توجه به شکل ظاهری این عروسک، نظر بچه‌ها درباره «میراثک» چگونه است؟ آیا توانسته‌اند با این عروسک ارتباط برقرار کنند؟

در روز رونمایی «میراثک»، بچه‌ها از دیدن آن خیلی خوشحال شدند. درعین حال این امکان ایجاد شد تا بچه‌ها «میراثک» را  در دست بگیرند و با آن ارتباط برقرار کنند. تنوع رنگی، متحرک بودن انگشت‌ها و اینکه یک دست به صورت یک شخصیت فانتزی نشان داده شده نیز برای بچه‌ها جالب بود.