چگونه میراث‌فرهنگی با موزه‌های نابسامانش ادعایِ نظارت بر موزه‌ هنرهای معاصر را دارد؟/کل بودجه تجسمی به اندازه یک فیلم متوسط هم نیست

به گزارش خبرنگار ایلنا، کنفرانس مطبوعاتی ۷ انجمن تجسمی کشور با حضور رؤسای 7 انجمن تجسمی؛ غلامحسین امیرخانی (از انجمن خوشنویسان)، سیف الله صمدیان (از انجمن عکاسان)، معصومه مظفری (از انجمن هنرمندان نقاش)، بهرام کلهرنیا (از انجمن گرافیک)، بهزاد اژدری (از انجمن سفالگران)، کمال طباطبایی (از انجمن تصویرگران) و نگار نادری پور (از انجمن مجسمه‌سازان) ظهر یکشنبه 13 اسفند در ساختمان شماره 2 خانه هنرمندان برگزار شد.

نخستین نشست مطبوعاتی 7 انجمن تجسمی کشور

در ابتدای این نشست، معصومه مظفری (رئیس هیأت مدیره انجمن هنرمندان نقاش ایران و سخنگوی شورای نمایندگان انجمن‌های تجسمی) گفت: این نشست، اولین نشست مطبوعاتی هفت انجمن تجسمی کشور است که برگزار می‌شود. اولین بار در تاریخ هنرهای تجسمی ایران است که هفت انجمن تجسمی در کنار هم قرار می‌گیرند؛ هر چند سابقه فعالیت این انجمن‌ها گاهاً تا 20 سال هم می‌رسد اما همیشه به‌طور جداگانه سخنرانی‌ها، بینال‌ها و برنامه‌های مختلف خود را برگزار کرده‌اند. امیدوارم همکاری انجمن‌های شورای تجسمی در آینده بیشتر شود و ادامه یابد.

او صحبت‌های خود را با اشاره به اعتبار این انجمن‌ها از این نظر که کاملاً مستقل عمل می‌کنند، ادامه داد و گفت: اخیراً به این مساله مهم پی برده‌ایم که اگر اتفاقی در حوزه‌های کلان کشور رخ می‌دهد که با حوزه تجسمی ارتباط پیدا می‌کند ما انجمن‌ها در قبال آن مسوولیت داریم. ما انجمن‌های تجسمی، به‌رغم تفاوت رشته‌ها یکسری نیازهایی داریم که کاملاً با هم مشترک است. ما فکر کردیم که خوب است نیازهای مشترک‌مان را با یک صدای واحد بیان کنیم. ما اعلام می‌کنیم که شوراهای ما کاملاً مستقل عمل می‌کنند و می‌توانند مرجع بسیار معتبری در رابطه با آن چیزی باشند که در جامعه تجسمی رخ می‌دهد. این شورا قصد دارد جریاناتی که در این حوزه رخ می‌دهد را رصد کند و پیشنهادات خود را نیز ارائه دهد.

تلاش برای تشکیل یک شورای مشورتی

رئیس هیأت مدیره انجمن هنرمندان نقاش ایران با اشاره به تشکیل یک شورای مشورتی گفت: ما تلاش کردیم یک شورای مشورتی را که متشکل از انجمن‌های تجسمی است به تأیید مدیرکل حوزه هنرهای تجسمی و مدیر موزه هنرهای معاصر برسانیم. این شورا تلاش می‌کند به شکل موثری نقش مشورتی خود را ایفا کند و امیدواریم همانگونه که مسوولان به صورت زبانی حمایت خود را از ما را اعلام کرده‌اند در رفتار و عمل نیز به حرف خود پایبند باشند چراکه وزارتخانه ارشاد نیازمند چنین شوراهایی است.

معصومه مظفری افزود: هر جابجایی مدیریتی‌ای که در شهرداری، سازمان زیباسازی و وزارت ارشاد رخ داده، انجمن‌های تجسمی نامه نوشته‌اند و همکاری خود را با این نهادها اعلام کرده‌اند. ما اعلام کرده‌ایم که می‌خواهیم شورایی باشیم در کنار شما تا در تک‌تک تصمیم گیری‌های فرهنگی و چشم‌اندازهای مدیریتی بتوانیم به شما مشورت بدهیم. اساسنامه‌ای هم بر همین اصل نوشته‌ایم و آنها هم پذیرفته‌اند اما هنوز ما را به جلسه‌ای همگانی دعوت نکرده‌اند. متاسفانه حوزه تجسمی برخلاف سینما، تئاتر و موسیقی غایبِ همیشگیِ جلسات وزارت ارشاد است. این در حالی است که انجمن‌های تجسمی هنرمندان درجه اولی را در سطح جهانی تربیت کرده‌اند.

تأکید بر تصویب لایحه امنیت شغلی اصحاب فرهنگ و هنر

غلامحسین امیرخانی در ادامه ضمن تأکید بر تصویب لایحه امنیت شغلی اصحاب فرهنگ و هنر، و استقرار نظام صنفی بخش فرهنگ تا پایان سال اول برنامه، اظهار داشت: این لایحه در وزارت ارشاد تهیه شده و طی جلساتی که ما در شورای عالی داشتیم، در این باره صحبت شده است. معتقدم برکاتی که از این بابت نصیب کشور می‌شود بسیار تأثیر مثبتی خواهد داشت.

مسئولان ارشد کشور اخیراً اذعان کرده‌اند که به هنر و فرهنگ بی‌توجه بوده‌اند

هنر در سال‌های اخیر در جایی قرار گرفته که فقط حضور زبانی دارد

وی ادامه داد: من احساس شرمندگی می‌کنم که داریم راجع به موضوعی صحبت می‌کنیم که کاملاً واضح و روشن است و مانند این است که درباره‌ی این صحبت کنیم که خورشید هر روز صبح طلوع می‌کند. فراز و فرودهایی که حکومت‌ها، نظام‌ها و ادیان در طول تاریخ از سر می‌گذرانند، حضور پرمعنای هنر را در این میان نمی‌توانند خدشه‌دار سازند. هنر به عنوان نقش‌آفرین همیشه زنده حضور پرمعنا و زنده خود را در طول تاریخ داشته است. طی نشست‌هایی که اخیرا با مسوولان ارشد مملکتی در خانه هنرمندان داشتیم آن‌ها خودشان نیز اظهار تأسف کردند از این جهت که به فرهنگ و هنر این مملکت بی‌توجه بوده‌اند و در سال‌های اخیر هنر در جایی قرار گرفته که فقط حضور زبانی دارد و در این چهار دهه چندین و چندبار سیاست‌گذاری‌ها تغییر کرده‌ و هیچ کدام به دلیل بی‌توجهی به مقوله هنر نتوانسته تداوم پیدا کند.

حوزه هنر، بیشترین آسیب را از سوی سیاست‌زدگی‌ها خورده

سیف‌الله صمدیان نیز سخنان خود را این‌طور آغار کرد که این جلسه نقطه شروع مهم و اتفاق بسیار مبارک در تاریخ هنر و فرهنگ این مملکت است، و بیان داشت: ما هنوز دقیق نمی‌دانیم که این تغییر عقیده و موضع‌گیری مسئولان کشور تا چه حد جدی است؟ اگر تاریخ شروع بحثمان را آغاز انقلاب اسلامی قرار دهیم در این 40 ساله این مملکت بیشترین آسیب را از سوی سیاست‌زدگی‌ها خورده و حوزه هنر نیز از این بابت بی‌نصیب نبوده. در این سال‌ها، در موقعیت‌های بسیاری که ما می‌توانستیم داشته باشیم با سیاست‌زدگی‌های شتاب‌زده کوتاهی قطعی داشتیم.

رئیس انجمن عکاسان ادامه داد: چند ماه پیش اولین جلسه رسمی دیدار کمیسیون فرهنگی مجلس و انجمن‌های تجسمی کشور بعد از 40 سال در موزه هنرهای معاصر برگزار شد و آقای مازنی (عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی) برای اولین بار در این جلسه حضور پیدا کرد.

برگزاری جشنواره‌های هنری وظیفه‌ی وزارت ارشاد نیست

گرفتنِ بودجه دولتی به معنای تفکر دولتی انجمن‌ها نیست

 صمدیان افزود: می‌خواهم به اصلی‌ترین مشکل این روزهای هنر کشور اشاره کنم. اگر می‌بینیم که وزارت ارشاد وظیفه اساسی و اصلی خودش را رها کرده و تنها خودش را موظف به برگزاری چند جشنواره و بینال کرده باید توجه داشته باشیم که این کارها اصلاً در وظایف قانونی وزارتخانه ارشاد نیست. البته که وزارت ارشاد باید حمایت‌های خود را از انجمن‌ها و مناسبت‌های مختلف هنری دریغ نکند. برگزاری این جشنواره‌ها باید برعهده انجمن‌های تجسمی کشور باشد و با امکانات بودجه‌ای حقیر ارشاد قطعاً این اتفاق شدنی نیست. باید دقت داشت که بودجه دولتی ربطی به تفکر دولتی ندارد. دولت موظف است که بودجه در اختیار انجمن‌ها بگذارد و اخذِ این بودجه از سوی ما نیز به معنای سفارشی کار کردن نیست.

کل بودجه حوزه هنرهای تجسمی به اندازه بودجه ساخت یک فیلم متوسط است

وی با تأکید بر عدم عدالت در تخصیص بودجه فرهنگی کشور گفت: کل بودجه فرهنگی کشور آنقدر دردناک است که وقتی به حوزه تجسمی می‌رسد دیگر رقمی باقی نمی‌ماند که قابل گفتن باشد. کل بودجه تجسمی کشور طبق اعداد و ارقامی که ما شنیده‌ایم و امیدواریم که اشتباه باشد به اندازه ساخت یک فیلم سینمایی متوسط هم نیست؛ چیزی در حدود سه میلیارد تومان.

عدم وجود یک برنامه‌ی منسجم در وزارت‌ ارشاد

سپس نگار نادری‌پور گفت: ماهیت انجمن‌ها براساس هم‌افزایی و استفاده از خرد جمعی است. این شورا برآیندی از تفکر جمعی ماست تا رفتار درست‌تری با انجمن‌های هنری کشور صورت بگیرد. این شورا برنامه فراگیری دارد. طبق گزارشی که بهار 1396 منتشر شد در یک بررسی اجمالی مشخص می‌شود که ارزیابی مشخصی در عرصه تجسمی کشور وجود ندارد. این گزارش بخش زیادی از آن معطوف به این مسئله است که وزارت ارشاد در شرایط‌ مختلف چگونه واکنش نشان داده و موضع‌گیری این وزارتخانه در قبال مسائل روز خبری چگونه بوده و این عدم برنامه منسجم و کلی در وزارتخانه را ثابت می‌کند. متأسفانه راهکارهای درستی ارائه نشده اما آن چیزی که مسلم است این است که اجرا شدن این راهکارها باید متصل به بستری باشد تا منجر به نتیجه شود.

مصوبه یک دهمِ درصد خرید آثار هنری سازمان‌های دولتی باید به صحن برگردد و ضمانت اجرایی داشته باشد

رئیس انجمن‌ مجسمه‌سازان با ذکر چند مورد از نواقصی که در این حوزه وجود دارد، گفت: از مسائلی مطرح در شورای تجسمی، داشتن شورای حل اختلاف در حوزه دعاوی هنرهای تجسمی است که باید در خصوص اختلاف‌هایی که در این حوزه رخ می‌دهد کسانی که صلاحیت و آگاه بر این حوزه هستند قضاوت آن را برعهده بگیرند. همچنین بحث یک دهمِ درصد خرید آثار هنری از سوی سازمان‌های کشور است که در هر دوره این اعداد و ارقام عوض شده و در هیچ دوره هم اجرا نشده است. این مصوبه باید ضمانت اجرایی داشته باشد و به صحن علنی مجلس برگردد. از طرفی، انگار هیچ گونه بودجه بندی‌ای در برنامه‌های کلان کشوری وجود ندارد و ما چگونه توقع داریم حوزه هنرهای تجسمی گسترش پیدا کند وقتی زیرساخت‌های آن را در نظر نمی‌گیریم.

نبودِ یک موزه مهم برای برگزاری نمایشگاه‌های مشترک 7 انجمن

او با اشاره به کمبود زیرساخت‌ها و عدم وجود یک مرکز مهم برای گردهمایی‌های این حوزه اظهار داشت: هنوز یک موزه بعد از انقلاب ساخته نشده است. برگزاری بینال‌های مشترک انجمن‌های تجسمی بسیار ضرورت دارد اما بزرگ‌ترین چالش ما نبود یک مکان برای برگزاری آن است؛ آن هم در منطقه‌ای از دنیا که کشورهای مختلف از دیگر کشورها آثار هنری قرض می‌گیرند و برای وجهه بخشیدن به مملکت خود موزه‌های بزرگ تاسیس می‌کنند.

او ادامه داد: بزرگ‌ترین چالش ما محل برگزاری نمایشگاه‌های هر هفت انجمن است که هم وسعت و هم شانیت برگزاری این رویداد را داشته باشد. در حال حاضر با مکاتباتی که با وزارت ارشاد داشته‌ایم یکی از سالن‌های نمایشگاهی بین‌المللی را برای برگزاری این نمایشگاه درخواست کرده‌ایم که ارشاد نیز فعلاً ما را حمایت کرده ولی چون این سالن متعلق به این وزارتخانه نیست باید صبر کرد و دید که در آینده چه می‌شود.

هنوز هزینه بینال مجسمه‌سازی و جشنواره تجسمی فجر به‌طور کامل پرداخت نشده

مدیران فرهنگی را فقط به نام می‌شناسیم؛ نه برنامه

بهزاد اژدری نیز در ادامه این نشست گفت: وقتی بودجه هنرهای تجسمی اعلام شد همه با بهت مواجه شده بودیم. از طرفی مساله این است که آیا واقعاً براساسِ همین تقسیم‌بندی‌ها و تخصیص‌های بودجه‌ای موجود، همان‌ها پرداخت می‌شود یا خیر؟ این اعداد و ارقام در حالی ارائه می‌شود که هنوز هزینه بینال مجسمه‌سازی و جشنواره تجسمی فجر باقی مانده است. مشکل اصلی در وزارت ارشاد نداشتن برنامه‌هایی است که مسوولان یکی بعد از دیگری عوض می‌شوند و قرار است تنها اهالی هنر باقی بمانند. مسوولانی که با خط کشیدن بر مدیران قبلی به فکر تداوم یک رویه مشخص نیستند. در حالی که در دنیا مدیران با برنامه‌هایی که ارائه می‌دهند و با مشاوره گرفتن از انجمن‌های تجسمی موجودیت خود را اعلام می‌کنند و می‌توانند بر سمت خود باقی بمانند. ما مدیران‌مان را تنها به نام می‌شناسیم نه به برنامه.

بهرام کلهرنیا سخن خود را با چرایی و چیستی شورا آغاز کرد و افزود: در خصوص چرایی و چیستی شورا باید بگویم که انجمن‌های تجسمی به نمایندگی از اعضای خود کوشش می‌کند تا افق‌های جدیدی را برای هنرمندان بیابند. انجمن‌ها همیشه حضور داشته‌اند اما این مدیران فرهنگی هستند که به‌صورت مقطعی می‌آیند و می‌روند و به سبب تغییر مدامِ آن‌ها با انقطاع در برنامه‌ریزی‌های کلان مواجه هستیم. همیشه وعده‌های فراوانی داده می‌شود ولی پس از مدتی مسئولان می‌روند و انجمن‌ها می‌مانند و خودشان.

تصمیمات یکسویه و بی‌سروصدای مدیران فرهنگی در حوزه تجسمی

او ادامه داد: امروزه جامعه جهانی به اینجا رسیده که توسعه کشور باید با توسعه زیرساخت‌های فرهنگی آن صورت بگیرد نه توسعه زیرساخت‌های سیاسی و اقتصادی. هنرمندان ما با مشکلاتی از قبیل بیمه، معیشت و نبود امنیت شغلی مواجه هستند. متأسفانه جهان تجسمی خاموش‌ترین عرصه هنرها را به خود اختصاص داده و تصمیمات یکسویه و گاه بی‌سروصدای مدیران فرهنگی در این حوزه باعث می‌شود که انجمن‌های تجسمی از آن‌ها گله‌مند باشند.

قدردانِ موضعِ محکمِ وزیر ارشاد درخصوص واگذاری موزه هنرهای معاصر، حراجی‌ها و گالری‌ها به سازمان میراث فرهنگی هستیم

او با اشاره به خبری که مبنی بر واگذاریِ موزه هنرهای معاصر، حراجی‌ها و گالری‌ها به سازمان میراث فرهنگی کشور منتشر شده بود، گفت: ما قدردان وزیر ارشاد هستیم که موضع بسیار قوی‌ای را در قبال این مسئله، از خود نشان داد و خوشبختانه مدیران میراث فرهنگی هم از کاری که قصد داشتند انجام دهند پا پس کشیدند. هرچند روال قانونی به این صورت است که انجمن‌ها به عنوان نمایندگان برحق باید در جلسات وزارت ارشاد حضور داشته باشند اما به‌صورت تصادفی ما در جریان این واگذاری قرار گرفتیم و به همت معاونت هنری خبر به دست ما رسید. اگر چنین اتفاقی می‌افتاد مالکیت اموال فرهنگی ممکن بود از اختیار هنرمندان خارج شود و دیگر چه انگیزه‌ای برای هنرمند باقی می‌ماند تا کار کند؟

سازمانی که وضعیت موزه‌هایش نابه‌سامان است، چگونه ادعایِ نظارت بر موزه‌ی هنرهای معاصر را دارد

او افزود: در تمام جهان ملت‌ها برای موزه‌هایشان هزینه می‌کنند تا جامعه ارتقای فرهنگی پیدا کند. چیزی که مسلم است این است که موزه‌های میراث فرهنگی در حال حاضر وضعیت بدی دارند و میراث فرهنگی چگونه می‌تواند از موزه هنرهای معاصر محافظت و نگهداری کند، وقتی وضعیت موزه‌های خودش تعریفی ندارد؟ موزه هنرهای معاصر همچون خانه‌ای است که پاتوق فرهنگ معاصر ایران را شکل داده است.

سپس کمال طباطبایی در همین خصوص گفت: واگذاری موزه هنرهای معاصر به میراث فرهنگی باید موشکافی شود. اول اینکه به لحاظ معنایی، باید مفهومِ موزه هنرهای معاصر مشخص شود. این موزه با موزه فناوری و علوم تفاوت عمده‌ای دارد. موزه‌هایی مثل موزه هنرهای معاصر دائما در حال شدن و تغییر هستند و با موزه‌های تاریخی‌ای که زیر نظر میراث فرهنگی است کاملاً متفاوت است. در موزه هنرهای معاصر اغلب آثار متعلق به هنرمندان خارجی است و این آثار اصلاً جزو هنرهای معاصر قرار می‌گیرند و مربوط به هنرهای جهانی هستند و به ملت ایران تعلق دارند و بهترین جایگاه آن همان موزه است. سازمان میراث فرهنگی به لحاظ کارکردی که دارد اصلاً صلاحیت آن را ندارد به مجموعه‌ای که باید دائماً با هنر جهانی در ارتباط باشد، دخالت کند.

هم‌چنین سیف‌الله صمدیان در ادامه گفت: این حرف‌های ما اصلاً به این معنا نیست که وزارت ارشاد توانسته فعالیت‌های خود را به درستی انجام دهد و در حد شأن ملت ایران کار کند. اما باید اذعان داشت که میراث فرهنگی هم در اداره موزه‌های خودش مشکلات عدیده‌ای داشته و دارد.

نگار نادری‌پور نیز در پایان اظهار داشت: باید توجه داشت که سازمان میراث فرهنگی با مصوبه‌ای که به کمیسیون مجلس داده بحث موزه هنرهای معاصر کوچک‌ترین بخش آن است. در حد کلان‌تر به مبحث مجوز حراجی‌ها، گالری‌ها و خرید و فروش آثار هنری نیز مرتبط می‌شود.