گفت‌وگوی ایلنا با رئیس هیات مدیره و دبیر آیفیک؛
در ۱۸ ماه آینده با بحران کمبود محتوا در شبکه نمایش خانگی مواجه می‌شویم
عفیفه و کوهیان معتقدند که با روند گسترش شبکه‌های وی او دی و شبکه نمایش خانگی دیگر نمی‌توان با روند سابق برای ساخت فیلم‌ها مجوز صادر کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، انجمن صنفی شرکت‌ها و موسسات فیلمسازی ایران یکی از بزرگترین انجمن‌های صنفی درحوزه سینما و تلویزیونی است که بیش از 200 عضو دارد و اکثر تهیه‌کنندگان شبکه نمایش خانگی و تلویزیون در سراسر کشور در این صنف عضویت دارند.
با اسماعیل عفیفه (رئیس هیئت مدیره) و مهدی کوهیان (دبیر انجمن) درباره آخرین وضعیت امنیت شغلی در شبکه نمایش خانگی، سینما و تلویزیون و همچنین آینده این صنعت گفتگو کرده‌ایم.
وضعیت فعالیت دفاتر فیلمسازی و تهیه‌کنندگان عضو آیفیک چگونه است؟
عفیفه: صنف ما در سطح کشور بسیار گسترده است و مراکز فیلمسازی بسیاری در حال تولید برای رسانه‌های مختلف تصویری اعم از سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی هستند. متاسفانه بسیاری از این دفاتر در وضعیت کنونی اقتصادی، فعالیت زیادی ندارند و فقط گاهی با گرفتن یک پروانه ساخت اقدام به تولید یک فیلم می‌کنند. در چند سال اخیر که بحث جدی شدن فعالیت‌های صنفی مطرح شده؛ تلاش داشتیم دفاتری که فعالیت زیادی ندارند دوباره فعال شوند و دفاتر فیلمسازی که فعال بودند اما عضو صنف نبودند نیز جذب صنف شوند تا بدنه صنف در بخش اعضای فعال، قوی‌تر شود. امروز افراد معتبر و پرکار، عضو صنف هستند و در سال‌های آینده بدنه صنف در حوزه تولید بسیار فعال خواهد بود.
باید با کمک قوانین از امنیت شغلی صنف صیانت شود
گروهی معتقدند وضعیت بیکاری در سینما بسیار بغرنج است ولی گروهی دیگر عکس این مسئله را مطرح می‌کنند. شما به عنوان رئیس هیات مدیره و کسی که مسائل معیشتی اعضا را پیگیری می‌کند؛ چه نظری درباره میزان بیکاری و یا فعالیت سینماگران دارید؟
عفیفه: بخشی از این مسئله به نحوه صدور پروانه فعالیت مراکز فیلمسازی ازسوی سازمان سینمایی در سال‌های گذشته بازمی‌گردد. متاسفانه در سال‌های گذشته انجمن نماینده‌ای در سازمان سینمایی و شورای صدور مجوز فعالیت نداشت و بسیاری مجوزهای دفاتر فیلمسازی غیرتخصصی داده شده است. در سال‌های اخیر در جلسات صدور مجوز تاسیس مراکز فیلمسازی حضور داریم و مسئله بهتر شده است البته معتقدم که این میزان حضور کفایت نمی‌کند و براساس آن قاعده‌ای که دولت اعلام کرده بود که قصد دارد تصدی‌گری بخش خصوصی و صنوف در فعالیت‌ها بیشتر شود، نقش نهادهای صنفی می‌تواند پررنگ‌تر شود و اگر این مسئله اتفاق بیفتد قطعاً کسانی مراکز فیلمسازی تاسیس می‌کنند که بتوانند کارآفرینی کرده و آثار خوبی تولید کنند زیرا صنف براساس تعریفی که دارد، نمی‌تواند برای کسی شغل و کار تعریف کند بلکه می‌تواند با وضع قوانین و دخالت در صدور مجوزها، فضایی به وجود بیاورد که از شغل‌ها صیانت شود. مثلاً با پیگیری‌های زیاد نماینده صنف در شورای صدور پروانه تهیه‌کنندگی حضور پیدا کرده است و امروز سازمان سینمایی حتماً با مشورت ما به کسانی که قصد دارند در حوزه ویدئو و شبکه نمایش خانگی اثری تولید کنند، مجوز می‌دهد.
کوهیان: برای حل مشکلات فیلمسازان و دفاتر فیلمسازی نیاز داریم نگاه جدیدی به این مقوله صورت بگیرد. در جلساتی که با محمدمهدی حیدریان (رئیس سازمان سینمایی) داشتیم به این نتیجه رسیدیم که ایشان به نگاه اقتصادی به حوزه فیلمسازی بسیار اعتقاد دارد و معتقد است که بودجه‌های حمایتی باید به سمتی حرکت کنند که فیلمسازی چه در بخش سینما و چه در شبکه نمایش خانگی و ویدئو به شکل خودکفا انجام شود و فعالان این حوزه بتوانند خود به سوددهی و درآمدزایی بدون نیاز به کمک‌های دولت برسند. امروز می‌توان سیاست‌های کلی اصل 44 را در بخش تولید فیلم کاملاً اجرا کرد اما این اجرا نیاز به یک نگاه جدید از سوی نظام دارد و بسیاری از سازمان‌ها همچون صداوسیما می‌توانند به جای آنکه خود تولیدکننده آثار باشند یا به دفاتر بیرون از صداوسیما سفارش بدهند و یا اینکه محصولات تولید شده را بخرند. اینکه من به عنوان فیلمساز بروم از دولت بودجه‌ای بگیرم و بعد فیلمی بسازم شاید هم موفق بشوم، اما به حرفه فیلمسازی کمکی نمی‌کنم. زمانی این حرفه رشد می‌کند که بخش خصوصی به صورت کامل وارد شود و برای حضور بخش خصوصی باید محیط کسب و کار آماده شود و قوانینی تنظیم بشود که این محیط برای کار آماده باشد. متاسفانه در دوره‌ای سازمان سینمایی به اشخاص حقیقی مجوز ساخت فیلم می‌داد و این مسئله امنیت شغلی مراکز مجاز فیلمسازی را زیر سوال می‌برد اما در دوره جدید تلاش شده این مسئله حل شود و مجوز تولید صرفا به مراکز فیلمسازی داده شود و اگر کسانی علاقه دارند فیلم تولید کنند می‌توانند از طریق مراکز مجاز، وارد این عرصه شوند.
دولت می‌خواهد از صفر تا صد تولید یک اثر دخالت داشته باشد
یعنی معتقدید محیط کسب و کار برای حضور و فعالیت سودمند بخش خصوصی در حوزه فیلمسازی و سینما وجود ندارد. دلیل این امر چیست؟
کوهیان: نگاه دولت امروز به حوزه هنرهای تصویری و سینما یک نگاه حاکمیتی و نظارتی است و می‌خواهد از صفر تا صد تولید یک اثر دخالت داشته باشد. این روش غلط است و نه تنها از فعالیت و گسترش کارهای بخش خصوصی جلوگیری بکنند بلکه ادامه این روند در آینده ممکن نیست. امروز با وجود پدیده‌های مختلف همچون VOD حجم تولید آثار افزایش پیدا کرده است. اما دولت همچنان معتقد است که باید تولید آثار با نظارت وی باشد و مثلاً فیلمنامه تمام آثاری که در شبکه نمایش خانگی تولید می‌شود، قبل از تولید خوانده شود. این سوال مطرح می‌شود که چند فیلمنامه می‌تواند در هفته خوانده شود و چنین بررسی‌هایی چه میزان روند تولید را کند می‌کند.
عفیفه: نکته‌ای که آقای کوهیان اشاره می‌کنند درست است. ما امروز در شورای صدور پروانه ساخت نمایش خانگی هر هفته حدود 10 پرونده متقاضی دریافت پروانه ساخت بررسی می کنیم. در حالی که تعداد تقاضاها برای صدور پروانه ساخت زیاد است و با روندی روبه رشد نیز روبروست. لذا شاید زمانی برسد که بررسی همه فیلمنامه‌ها و برنامه‌های متقاضی دریافت مجوز ساخت آنقدر زیاد شود که بررسی همه آنها عملا امکان‌پذیر نباشد. در جلسه‌ای که اخیرا با مهدی یزدانی (مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری) داشتیم ایشان اشاره کردند که ما از 18 ماه آینده با یک بحران جدی در بحث تامین محتوی مواجه خواهیم بود و با کمبود جدی آثار تصویری برای تامین محتوای شبکه نمایش خانگی و شبکه‌های آنلاین روبرو خواهیم بود. لذا حضور بخش خصوصی برای تولید محتوا در سامانه VOD شبکه نمایش خانگی بسیار ضروری است. به همین دلیل برای سرعت بخشیدن به روند تولید فیلم‌ها دیگر نمی‌توان براساس روش گذشته عمل کرد و به احتمال زیاد قرار است که مراکز فیلمسازی خودشان برنامه‌ها را تولید کنند و اگر مواردی خلاف ضوابط بود با آن برخورد شود. تقریباً شبیه همان رفتاری که در حوزه مطبوعات رخ می‌دهد و به جای نظارت پیشینی به نظارت پسینی روی بیاوریم زیرا امروز با گسترش نمایش خانگی و شبکه‌های vod, بازار وسیعی برای فعالیت فیلمسازان فراهم شده و لازم است با تدبیر و خرد برای این فضا تصمیم گرفت.
در این صورت شبکه نمایش خانگی و VOD در تولید و عرضه آن سال به خصوص سریال‌ها به سودآوری رسیده که سرمایه‌گذاران و سازندگان علاقه بیشتری برای حضور در این بخش پیدا کرده‌اند؟
عفیفه: قطعاً سودآوری دارد و اگر سود اقتصادی نداشته باشد قطعاً بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران حضور پیدا نمی‌کنند و نه تنها امروز سودآوری این بخش مسجل شده بلکه آینده آن نیز بسیار روشن است. شبکه VOD برای کشوری مانند ما که جمعیتی بالغ بر 80 میلیون نفر دارد و اکثریت غالب آن به سینما علاقه‌مند هستند بسیار جذاب است. هرچند این شبکه امروز پاسخگوی نیازها نیست اما در آینده نقش پررنگی در ساختار فرهنگی و هنرهای تصویری خواهد داشت و در کارآفرینی و سودآوری نیز بسیار نقش بازی خواهد کرد. به همین دلیل ما باید کسانی را که در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند، تشویق کنیم و همچنین به سمت شفاف‌سازی و تعامل حرکت کنیم. نکته اساسی این است که باید تهیه‌کنندگان حرفه‌ای وارد فعالیت در این بخش شوند و مثلاً سرمایه‌گذار فقط به صرف سرمایه‌گذار بودن باید مطرح شود و اینکه مثلاً فردی با آوردن پول به دنبال تهیه‌کنندگی در این بخش باشد، درست نیست. تهیه‌کنندگی یک شغل حرفه‌ای و تخصصی است.
کوهیان: یک تصور غلطی در بین عامه مردم وجود دارد و فکر می‌کنند هرکسی که پول می‌آورد تهیه‌کننده است در حالی که اینگونه نیست، تهیه‌کننده کسی است که به عنوان یک مدیر کاربلد، سرمایه سرمایه‌گذار را به بهترین روش تبدیل به محصول ارزشمند می‌کند. به همین دلیل باید علاوه بر وضع قوانین مناسب برای فعالیت تهیه‌کنندگان به سمت فرهنگ‌سازی درباره این مسئله نیز حرکت کنیم.
هرگز نمی‌توان به صورت صددرصد دست قاچاقچیان را از بخش محصولات فرهنگی قطع کرد
یکی از مواردی که در شبکه نمایش خانگی مطرح است بحث قاچاق فیلم‌ها در نمایش غیرقانونی آنها از شبکه‌های ماهواره‌ای است. این بخش چه میزان به صنعت فیلمسازی لطمه زده است؟
کوهیان: وقتی یک بخش به سوددهی می‌رسد و با استقبال مخاطبان و مصرف‌کنندگان روبرو می‌شود قطعاً جریان‌های سوداگر و کسانی که می‌خواهند از دسترنج دیگران استفاده کنند نیز وارد عرصه می‌شوند و هرگز نمی‌توان به صورت صددرصد دست قاچاقچیان را از بخش محصولات فرهنگی قطع کرد اما می‌توان آن را کاهش داد و با اجرای سیاست‌های درست همچون توجه به تکنولوژی‌های نوین مانند VOD جلوی کپی غیرمجاز و قاچاق را گرفت. البته باید اراده قوی‌ای برای مبارزه با عرضه غیرقانونی آثار ایجاد کرد به طور مثال چرا باید همچنان بسیاری از سایت‌هایی که فیلم‌های سینمایی را برای دانلود غیرمجاز قرار می‌دهند بتوانند فعال باشند و آیا نمی‌توان با این سایت‌ها مثل سایتهای دیگری که با نوشتن مثلا یک مطلب به طرفة العین فیلتر می‌شوند، برخورد کرد؟ از طرفی دیگر در برخی مراجع قضایی هنوز تعریف مشخص و تفاوت روشنی بین فیلم‌هایی که بدون مجوز ساخته می‌شوند و فیلم‌های با مجوزی که غیرقانونی و قاچاق عرضه می‌شوند وجود ندارد لذا مبارزه با قاچاق نیازمند تبحر و تخصص در همه حوزه‌ها است و تمام کسانی که در این بخش فعال هستند از ارشاد تا قوه قضائیه باید به یک درک و مفهوم درست از قاچاق آثار تصویری برسند.
عفیفه: برای پیگیری پخش غیرقانونی فیلم‌ها از شبکه‌های ماهواره‌ای راه‌های مشخصی وجود دارد و اصلی‌ترین راه این است که ایران عضو کنوانسیون کپی‌رایت بشود و قانون کپی‌رایت را بپذیرد و به همین دلیل ما نیاز به قوانین بالادستی و تصمیماتی از جانب حاکمیت هستیم و من به عنوان تهیه‌کننده نمی‌توانم دائم همه مسائل را رصد کنم و ببینم که فیلمم از چه شبکه‌ای پخش شده یا در کجا قاچاق شده است و از لحاظ فنی نیز هزینه‌های زیادی دارد. ضمن آنکه فرهنگ‌سازی نیز با هدف آگاه کردن مخاطبان بسیار مهم است و بسیاری افراد نمی‌دانند که این کار یک دزدی آشکار است و دلیل آن تصور غلطی است که با کپی کردن محصولات خارجی در ذهن مردم جا افتاده و تصور می‌کنند کپی کردن دست رنج دیگران هیچ اشکالی ندارد.
امروز نیز می‌توانیم تلویزیون خصوصی داشته باشیم
باتوجه به روند پیشرفت تکنولوژی و اتفاقاتی که افتاده؛ آیا می‌توانیم در آینده تلویزیون خصوصی داشته باشیم؟
کوهیان: واقعیت این است که امروز نیز می‌توانیم تلویزیون خصوصی داشته باشیم و حتی بسیاری از رسانه‌ها امروز اقدام به انتقال صوت و تصویر و فیلم می‌کنند و دیگر این مسئله کاملاً اختصاصی در اختیار مثلاً صداوسیما نیست و حتی بسیاری از سایت‌ها نیز فیلم‌های سینمایی پخش می‌کنند و امروز بسترهای لازم برای تلویزیون خصوصی وجود دارد و فقط یک اراده قوی می‌خواهد که این قوانین را تبدیل به اجرا بکند. مشکلی که امروز بر سر راه‌اندازی تلویزیون خصوصی وجود دارد تعارض در صلاحیت سازمان‌های دخیل در این موضوع است، یعنی باید وزارت فرهنگ و ارشاد، صدا و سیما، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان تنظیم مقررات رادیویی به یک جمع‌بندی و نتیجه مشخص برسد اما درنهایت باید بپذیریم که به رسانه‌ها حق پخش فیلم و تصاویر را بدهیم و آنها نیز مسئولیت این مسئله را قبول کنند و پاسخگو باشند.
عفیفه: واقعیت این است که امروز VODها از لحاظ تنوع برنامه‌ها و آثاری که ارائه می‌کنند کاملاً شبیه تلویزیون‌های کابلی در سایر کشورها فعالیت می‌کنند و در آینده می‌توان آنها را رقیب جدی تلویزیون دانست.
گفتگو: علی زادمهر
