کارگردان مستند «ضد»:
مستندسازان دنبال الگوی بومی برای حل مشکلات هستند/ انتقال تجربه‌های جهانی در مواجهه با مظاهر مدرنیته
محسن کریمیان می‌گوید: از آنجاکه کشورهای غربی تجربه‌های بیشتری در مواجهه با مظاهر مدرنیته دارند، این مجموعه مستند تلاش کرده آنها را به مخاطب ایرانی منتقل کند و اثرات آن را بر زندگی انسان به تصویر بکشد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، تاکنون ۱۵ قسمت از فصل دوم مجموعه مستند «ضد» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی محسن کریمیان که محصول مرکز مستند سوره و شبکه مستند سیماست، روی آنتن شبکه مستند رفته و تنها پنج قسمت به پایان پخش فصل دوم این مجموعه که در ۲۰ قسمت ساخته شده، باقی مانده است اما می‌توان این نوید را به مخاطبان «ضد» داد که قرار است فصل سوم آن نیز ساخته شود.
محسن کریمیان (تهیه‌کننده و کارگردان) مجموعه مستند «ضد» با اشاره به موضوعاتی که در فصل دوم این اثر بدان پرداخته شده است، گفت: قسمت پانزدهم این اثر با عنوان «گریم سیاه» با موضوع ناگفته‌هایی از ریشه‌های نژادپرستی در تاریخ آمریکا روی آنتن رفت. همچنین «بن‌بستِ مدرسه» با موضوع نقدی بر سیستم آموزشی مدارس، «میراث دارو» با موضوع ناگفته‌هایی از بازار انحصاری صنعت داروسازی، «تهاجم صوتی» با موضوع آلودگی صوتی و آسیب‌های جبران‌ناپذیر آن بر سلامت موجودات زنده، «کلاه‌گیسِ انسانی» با موضوع ناگفته‌هایی از صنعت تولید اکستنشن مو و درمان طاسی و «صادرات بیگاری» با موضوع حقایق ناگفته از صنعت پوشاک و مد از جمله مباحثی بود که به ترتیب در قسمت‌های چهاردهم تا دهم بدان پرداخته شد.
وی ادامه داد: مخاطبان را در قسمت نهم مجموعه «ضد» با عنوان «دروغ مینیمال» با چرایی گرایش به مینیمالیسم در سبک زندگی امروز آشنا کردیم و در قسمت هشتم با عنوان «تجارت خون» از صنعت پرورش دام و طیور گفتیم. همچنین «مرگ تدریجی» عنوان قسمت هفتم این اثر بود که ماجرای رسوایی محیط‌زیستی شرکت مخترع ماده تِفلُن و حواشی صنایع شیمیایی را روایت کردیم.
کارگردان «ضد» درباره موضوعاتی که در قسمت‌های چهارم تا ششم این مجموعه مستند بدان پرداخته شده است، گفت: قسمت ششم با عنوان «بنگاه تحصیلات» با موضوع پشت پرده صنعت تحصیلات دانشگاهی و حواشی آن روی آنتن شبکه مستند رفت. در قسمت پنجم با عنوان «ردپای دیجیتال» به پشت پرده ظهور پدیده کودکان اینفلوئنسر در بستر شبکه‌های اجتماعی و در «دزدان چهره» که عنوان قسمت چهارم بود، به ناگفته‌هایی از صنعت جراحی پلاستیک اشاره کردیم.
کریمیان درباره موضوعات سه قسمت ابتدایی فصل دوم نیز اظهار کرد: قسمت سوم با عنوان «پروژه سبزیجات» نقدی بر بایدها و نبایدهای رژیم غذایی گیاه خواری صورت گرفت. «باغ رنج» عنوان دومین قسمت «ضد» بود که با موضوع پشت‌پرده صنعت گردشگری حیات‌وحش پخش شد. همچنین اولین قسمت این مجموعه نیز با نام «جنون پاکیزگی» روایتی از دگرگونی ساخت و استفاده از مواد شوینده مطرح کرد.
وی با اشاره به اینکه «ضد» زندگی مدرن و نظام سرمایه‌داری را نقد می‌کند، عنوان کرد: در حقیقت نظام سرمایه‌داری ناخواسته تاثیراتی روی زندگی ما گذاشته است و تصور می‌کنیم قابل تغییر نیست اما زمانی که با رویکرد انتقادی به آن نگاه می‌کنیم، می‌توانیم به این درک برسیم که چنین سازوکاری از گذشته وجود نداشته و شرایط قابل تغییر است.
تهیه‌کننده «ضد» با بیان اینکه با شناخت ذائقه مخاطب در فصل دوم قسمت‌های مختلف مستند به لحاظ شکل نگارش و روایت یکدست‌تر شده است، تصریح کرد: در فصل دوم بیشتر از تصاویر باکیفیت استفاده کردیم چراکه رنگ و لعاب تصاویر به درگیر شدن مخاطب با موضوع کمک می‌کرد. همچنین برای برقراری ارتباط بهتر با تماشاگر از موضوعات کاملا تخصصی کمی فاصله گرفتیم و تمرکز خود را روی موضوعاتی گذاشتیم که در زندگی مخاطب ایرانی جریان دارد.
کریمیان پرداختن به موضوعات جهانی را جزو اهداف این مستند دانست و یادآور شد: با این کار اولا قصد داشتیم تجربه‌های جهانی را به مخاطب ایرانی منتقل کنیم تا جلوی ضرر و اشتباه را بگیریم. ناگفته نماند که کشورهای غربی تجربه‌های بیشتری در مواجهه با مظاهر مدرنیته دارند به همین دلیل به مسایل روز در کشورهایی توجه کردیم که از این موضوعات ضربه خورده و نتیجه نگرفته‌اند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در پاسخ به این پرسش که یک مستندساز درباره مسایل اجتماعی و فرهنگی که در ایران در جریان است، چه رسالتی دارد؟ بیان کرد: بر کسی پوشیده نیست که جامعه ایران به ویژه در بحث مسایل فرهنگی و اجتماعی کم و کاستی‌هایی دارد. هر کس که دلسوز این قضیه باشد، به نقد آن می‌پردازد و تلاش می‌کند راهکاری ارایه بدهد.
کارگردان «ضد» ادامه داد: بسیاری از فعالان این عرصه بهترین مدیوم عرضه را ساخت مستند به دلیل طیف گسترده مخاطب و اثرگذاری که می‌تواند داشته باشد، می‌دانند چراکه بیان یک مساله شاید به تنهایی اثرگذار نباشد اما وقتی تبدیل به مستند می‌شود در ناخودآگاه افراد اثر می‌گذارد و این مساله جزو جذابیت‌های این حوزه است. در حقیقت مستندسازان تلاش می‌کنند به این وقایع واکنش نشان بدهند تا به الگوی بومی برای حل مشکلاتمان برسیم و آینده خوبی را برای نسل بعدی رقم بزنیم.
کریمیان در جواب به این سوال که مستند در چه شرایطی می‌تواند منشا اثر واقع شود یا تغییراتی در جامعه ایجاد کند؟ اظهار کرد: فرم، سوژه و روایت مستند و بسترهای عرضه و پخش برای اثرگذاری در جامعه بسیار مهم است. از سوی دیگر سوژه‌های بومی که مخاطب ایرانی با آن درگیر است، جذاب است و مخاطب از ما توقع دارد به ناگفته‌هایی که کسی به آنها نپرداخته است، بپردازیم.
وی تاکید کرد: همچنین شیوه تولید و فرم یک مستند باید برای مردم قابل فهم و شیوه روایت با ذائقه‌اش همخوانی داشته باشد. همچنین به کیفیت تولید برای مخاطب ایرانی که به تولیدات شبکه‌های بزرگ دنیا دسترسی دارد و مستندهای ایرانی را با آثار خارجی مقایسه می‌کند، باید توجه کرد و برای آن وقت گذاشت. از سوی دیگر در حوزه پخش علاوه بر تلویزیون که بستر خوبی برای عرضه مستند و دیده شدن توسط طیف وسیعی از مخاطبان است، فضای مجازی در این دیده شدن اثرگذار است و باید برآیندی از این دو تا اتفاق بیفتد.
تهیه‌کننده «ضد» درباره دلیل اقبال بیشتر مستندسازان در ایران به ساخت مستندهای اجتماعی و اینکه کمتر به سراغ سوژه‌های سیاسی، اقتصادی، تاریخی، فرهنگی و... می‌روند، مطرح کرد: این مشکل نه تنها در حوزه مستندسازی بلکه در سینما نیز وجود دارد و تعداد فیلم‌های اجتماعی که در طول سال ساخته می‌شود بسیار بیشتر از آثار دیگر در ژانرهای مختلف است اما این اتفاق بدین دلیل است که مشکلات و نقدهای اجتماعی در جامعه ایرانی بسیار زیاد است و همین قضیه باعث می‌شود مستندسازان به این سمت حرکت کنند.
کریمیان در پایان خاطرنشان کرد: ناگفته نماند ساخت گونه‌های دیگر مستند با پیچیدگی‌هایی همراه است به عنوان مثال تولید مستند تاریخی زمان‌بر و دسترسی به مصاحبه‌شوندگان و آرشیو سخت است. از سوی دیگر برای ساخت مستندهایی که سوژه‌های اقتصادی و سیاسی دارند باید با عناصری درگیر شد که خط قرمز هستند و حتی بسیاری از موارد قابلیت رسانه‌ای شدن ندارند. تمام این موارد دست به دست هم می‌دهند تا مستندساز به مست ساخت مستند اجتماعی که البته پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، حرکت کند.
