احیای معارف الهی از طرف مردمی آگاه، متحول و شعوریافته

به گزارش خبرنگار ایلنا، با قبول امر به معروف و نهی از منکر به مفهوم وسیع آن، این فرضیه که (انقلاب از دیدگاه اسلام نه تنها از بنیان مشروعی برخوردار بوده و جواز آن بلامانع است، بلکه در برخی شرایط وجوب آن بر مردم مسلمان قطعی و اجتناب ناپذیر خواهد بود) نیز حتمیت و قطعیت می‌باید. دلایلی که نه تنها حرمت اطاعت از آن‌ها را افاده می‌کند، بلکه در برخی موارد بر وجوب مبارزه با مظالم و مفاسد، اظهار داشته و آن را از فضل بندگی دانسته و حتی کشته شدن در این راه را فوز شهادت و رسیدن به مقام سید الشهدا معرفی می‌کند؛ و بی‌اعتنایی در این مورد را از بزرگترین گناهان و موجب قهر و غضب پروردگار عالمیان قلمداد می‌کند که ذیلا آیات و اخباری که بر حرمت اطاعت و پیروی از امرای جور و فسق دلالت داشته، مطرح و سپس ادله قیام مسلحانه مردمی برای عزل و خلع حاکم از منصب امامت را به بحث و بررسی خواهیم گذاشت.

ادله اطاعت نکردن از حاکم ستمگر از قرآن و روایات

الف) آیات الهی

ولا تطیعوا امر المسرفین الذین یفسدون فی الارض و لایصلحون

فرمان مسرفین را اطاعت نکنید، کسانی که در زمین فساد می‌کنند و به اصلاح نمی‌پردازند.

لاتطع من اغفلنا قلبه عن ذکرنا و اتبع هویه وکان امره فرطا

از کسی که ما قلبش را از ذکر و یاد خود غافل کرده‌ایم و از هوای نفس پیروی کرده و به تبهکاری پرداخته است اطاعت نکن.

و لا تطع الکافرین و المنافقین

از کافرین و منافقین فرمان مبر.

ب) احادیث

این حدیث از طریق فریقین روایت شده که هنگامی که معاذ از پیامبر (ص) سئوال کرد که آیا رسول الله هرگاه بر ما امرا و فرمان گزارانی باشد که به سنت تو عمل نکنند و فرمان تو را به کار نگیرند در خصوص اطاعت از آن‌ها چه می‌فرمایید؟ رسول خدا (ص) فرمود: یعنی کسی که فرمانبری خدا را نمی‌کند، هیچ اطاعتی برای او نیست و مردم نباید از او پیروی کنند.

رسول خدا (ص) فرمود: «لاطاعه لمخلوق فی معصیه الخالق» یعنی از کسی که خدا را معصیت می‌کند نباید پیروی کرد.

شیعه و سنی آورده‌اند که رسول خدا (ص) فرمود: «من امرکم بمعصیه فلاتطیعوه» هر کسی شما را به معصیت خدا امر کرد، از او پیروی نکنید.

ابوالفضل عزتی در توضیح این حدیث می‌گوید از حکومت جور و ظلم و استبداد نیز نباید پیروی کرد. این گفته که خود یک اصل انقلابی سیاسی را بیان می‌کند مسلمانان را به مبارزه و شورش علیه رژیم‌های فساد و ظلم و تبعیض و استثمار امر می‌کند.

از رسول خدا (ص) نقل است که: «علی المر المسلم السمع و الطاعه فیما احب و کره الا ان یومر بمعصیه فان امر بمعصیه فلا سمع و لا طاعه»؛ بر مسلمان است که اطاعت کند از حاکم مگر اینکه حاکم به معصیت امر کند که در این صورت اطاعت جایز نیست.

در بحار چنین آمده است که وقتی عثمان از امیرالمومنین (ع) مواخذه کرد که چرا از ابوذر که تبعیدی عثمان بوده است، مشایعت کرده است، حضرت در جواب عثمان فرمود:

هر آنچه امر کنی و در آن اطاعت از غیر خدا باشد، به خدا که از آن فرمان نخواهم برد.

در بحار الانوار، چنین روایت شده است که ابن عباس در گفتگویی با خوارج که از طرف امیرالمومنین مامور شده بود، می‌گفت: حکومت (حکمین) هم مانند امامت است، هر وقت امام فاسق شد، معصیتش واجب می‌شود و همچنین این دو حکم (ابوموسی اشعری و عمرو بن عاص) همین که خلاف حکم خدا، حکم کرده اند، حرف‌هایشان به دور انداخته می‌شود.

جمع‌بندی

بیشتر فقهای شیعه و سنی نظیر؛ شیخ طوسی، ابن حزم، شیخ مفید، ابن ادریس، قطب راوندی و حضرت امام خمینی (ره) خروج و عصیان علیه سرکش و طاغی را تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر ذیل ابواب فقهی جهاد و امر و نهی و آیات مربوط بحث و تحقیق کرده اند. لذا انقلاب اسلامی در این باب در ردیف یکی از موارد و مصادیق عینی این فریضه قرار می‌گیرد. بخصوص اینکه این وظیفه بطور جمعی و تحت رهبری دینی علیه حاکم ظالم و فاعل منکر انجام شود. بنابر این انقلاب از دیدگاه اسلام یا به تعبیری ((انقلاب اسلامی) ) عبارت است از:

امر به معروف و نهی از منکری که از طرف مردمی آگاه، متحول و شعوریافته، با انتخاب و اختیار به طور همزمان و جمعی در مقابل سلطان و هیات حاکمه جور و ظلم طی مراحل به منظور تغییر و تحول در ساختن‌ها، نهادها و ارزش‌ها مسلط به تعبیری صحیح‌تر، احیای سنت‌ها و معارف الهی و از بین بردن بدعت‌ها و تحریفات و منکرات تحت رهبری واجد شرایط که معمولا خشونت‌آمیز است، صورت می‌گیرد.

گزیده‌ای از منابع:

• حاتمی، محمدرضا، انقلاب از دیدگاه اسلام، ۱۳۸۹، انتشارات دانشگاه پیام نور

• با سپاس از راهنمایی پژوهشی آقای دکتر محمدرضا حاتمی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی

• با سپاس از راهنمایی پژوهشی جناب آقای محمد جوانی احمدآباد، پژوهشگر