روایت مصور از کاوش‌های اشمیت در ایران در یک کتاب
کتاب «کاوش در ایران: عکس‌های اریش. اف. اشمیت» که به عکس‌های تاریخی و اسناد پیرامونی گروه باستان‌شناس اریش. اف. اشمیت از ایران و عراق دهۀ بیست شمسی مربوط است و عایشه گورسان-سالتمسان تحقیق و پدیدآورندگی آن را برعهده داشته، با ترجمۀ هایده مشایخ و ویراستاری زهره هدایتی بیدهندی، به تازگی به دست انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ دوم رسیده است.
به گزارش ایلنا، اریش. اف. اشمیت (انسان‌شناس و باستان‌شناس آمریکایی) کار کاوش خود در ایران را از خرداد سال ۱۳۱۰ با پروژۀ دامغان آغاز و تا پایان حفاری‌های تخت‌جمشید در سال ۱۳۱۸ ادامه داد. پروژۀ دامغان به هدایت اشمیت یکی از نخستین پروژه‌های روشمند اکتشاف در ایران به شمار می‌آید. این دوره همزمان با دهۀ ۱۹۳۰ میلادی است که نقطۀ عطف باستان‌شناسی خاور نزدیک در گذار از حفاری برای یافتن گنج به دورۀ بنیان‌نهادن اصول علمی و روشمند حفاری و کاوش است.
کتاب کاوش در ایران؛ عکس‌های اریش. اف. اشمیت (سال‌های ۱۳۰۹-۱۳۱۹) روایتی مصور از دوران حضور اشمیت و گروه همکار او در ایران و عراق است. تهیه‌کننده و نویسندۀ کتاب، عایشه گورسان-سالتسمان، در پیشگفتار اشاره می‌کند که در حین کار بر سفال‌های عصر مفرغ تپه‌حصارِ دامغان در دانشگاه فیلادلفیا به عکس‌های موجود از پروژۀ اشمیت در بخش آرشیو موزه علاقه‌مند می‌شود. این عکس‌ها مصادف با دست‌یابی اتفاقی به مکاتبات اشمیت و مدیر موزۀ دانشگاه و دیگر افراد و دولتمردان در این دوران حدوداً ده‌ساله است. وجود عکس‌ها و مکتوبات بسیار و دقیق که همگی سالم مانده بودند، عایشه گورسان را به انگیزۀ تدوین این کتاب مصور و جذاب که روایت‌گر چرایی، چگونگی و آغاز و انجام پروژۀ دامغان است، ترغیب می‌کند؛ او بدین‌منظور از میان ۲۶۰۰ عکس تاریخی و چشم‌نواز اشمیت در آرشیو موزه، ۶۴ قطعه را با توجه به جزئیات قوم‌شناختی و باستان‌شناسی و کیفیت، انتخاب و در کنار ۸۸ قطعه عکس دیگر در لوح فشرده، همراه کتاب چاپ می‌کند. در چاپ فارسی کتاب کاوش در ایران عکس‌های لوح فشرده در کنار آن نامه‌ها و ۶۴ عکس، به ضمیمه و توضیح چاپ شده است.
عایشه گورسان-سالتسمان انسان‌شناس فارغ‌التحصیل از دانشگاه پنسیلوانیاست که دربارۀ تاریخ‌شناسی سفال‌های عصر مفرغ منطقۀ تپه‌حصار دامغان ایران کتابی را با بهره‌گیری از یافته‌های اریش. اف. اشمیت در سال ۲۰۱۶ به چاپ رسانده است. کتابی که همان‌طور که گفته شد، واسطۀ آشنایی با اسناد و عکس‌های برجامانده از اریش. اف. اشمیت و گروهش و جزم شدن عزم گورسان در نگارش و تدوین کتاب کاوش در ایران شد.
در توضیح بیشتر دربارۀ کتاب کاوش در ایران باید افزود که عکس‌های به‌جای مانده از اشمیت و گروه او از ایران و مناطق عراق (فارا) در این دوره (در حدود نود سال پیش)، از کیفیت و وضوح خارق‌العاده‌ای برخوردارند و به تعبیر محقق و پدیدآورندۀ کتاب نوعی بی‌زمانی را تداعی می‌کنند. روایت متنی و سیر تاریخی کتاب نیز که حاصل کندوکاو در مکاتبات و اوراق اداری اشمیت و افراد گوناگون است، با پیوست شدن به عکس‌های تماشایی کتاب، بر زیبایی و زنده بودن آن‌ها افزوده است.
کتاب کاوش در ایران را هایده مشایخ، ترجمه و زهره هدایتی بیدهندی، ویراستاری و انتشارات علمی و فرهنگی به نفیس‌ترین گونۀ ممکن در ذیل پروژه‌های ویژۀ خود به صورت تمام‌گلاسه منتشر کرده است. چاپ نخست این کتاب در سال ۱۳۹۷ منتشر شده بود و در روزهای گذشته چاپ دوم آن در قطع رحلی و ۲۸۸ صفحه با شمارگان ۵۰۰ و قیمت ۳۴۰ هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
