«بانو قدس ایران» مستندی که هنوز تاریخ نشده است

«استادان تاریخ می‌گویند: تاریخ بیان آن دسته از موضوعات و وقایعی‌ست که حداقل ۵۰ سال از زمان وقوع آن‌ها گذشته باشد، تا در بیان وقایع مزبور، به دلیل‌عدم حضور و یا ترک قدرت از جانب افراد دخیل در آن وقایع، نویسنده بدون لکنت زبان، بتواند آن وقایع را بیان کند، با این رویکرد می‌توان به فیلم «بانو قدس ایران» نگاهی دیگر داشت.

آقای مصطفی رزاق کریمی با مستند حاضر در واقع کاری دو سویه را به انجام رسانده‌اند، ابتدا زندگی مرحوم سرکارخانم ثقفی، همسر امام خمینی (ره) و به توسّع نسبی از اسنادی که در اختیار داشته‌اند و در ثانی ثبت نگرش‌های بخشی از اشخاص دخیل در زندگی ایشان که هنوز هم در قید حیات هستند و هم در قدرت سیاسی، اجتماعی دخیل هستند و به این ترتیب می‌توان گفت مستند حاضر زمینه‌ساز بسیار مفیدی برای ثبت مطالبی‌ست که در آینده قرار است تاریخ بشود!

امّا به لحاظ ساختار و زبان سینما، فیلم حاضر مستندی ترکیبی از سه گونه، شامل مستند روایی، مستند محض و مستند شاعرانه است، شیوه روایی آن دسته از رفتارهای سینمایی‌ست که اشخاص به روایت مطالبی می‌پردازند که یا خود مستقیماً شاهد بوده‌اند و حتّی با شخصیّت بانوی مرحوم نشست و برخاست داشته‌اند و یا از جانب خویشاوندان و وابستگان بانو شنیده‌اند و حتّی صدای خود شخصیّت اصلی در زمینه نیز بخشی از همین گونه است، امّا در رویکرد محض و شاعرانه، می‌توان به حرکات دوربین در میان فضاهای مختلف مانند خانه حضرت امام خمینی (ره) و بانو ثققی اشاره کرد و به گشت و گذارهایی که روی اشیا، لوازم و اسباب و اثاثیه و حیاط منزل و نظم و انضباطی که گاه با سکوت‌های تعمدی و گاهی نیز به همراه اصوات افکتیو وموسیقیایی همراه می‌شود، بعنوان نشانه اشاره کرد که به لحاظ پدیداری موجودیت لایتغیر و محض دارند و به لحاظ حس شاعرانه امّا، با وجود فقدان صاحبان آن، می‌توان از آثار برجای مانده به احساسی از چگونگی زیست آن‌ها در زمان حیاتشان پی برد.

در نهایت مستند حاضر با ریتم متوازن و ترکیب مناسب صحنه‌های مختلف، به تصویری موقر تبدیل شده و موجب دریافت این موضوع می‌شود که شخصیّت اصلی داستان، یعنی مرحوم مغفور بانو ثقفی با تمامی فراز و فرودهایی که در زندگی داشته‌اند، همواره مصداق زنی صبور و هوشمند و پشتیبان همسر خود بوده‌اند و یادآور آن جمله که می‌گوید: پُشت هر مرد موفقی، زنی ایستاده.